De man
Het hoofdkwartier van Wim Hof (1959) in het Gelderse dorpje Stroe ligt er vredig bij op deze dinsdagmorgen in augustus. Rond de villa veel groen, in het gras een wat vaal geworden tipi en naast de woning een kas vol opgestapelde yogamatjes.
Kalmeer je lichaam, kalmeer je geest
- Leer je omgaan met overprikkeling en overspoeling
- Ontwikkel je meer lichaamsbewustzijn
- Creëer je meer balans met behulp van de polyvagaaltheorie
69,-
In een hoek staat een grote vrieskist, waarin Hof zichzelf en de deelnemers aan zijn sessies regelmatig in een ijsbad onderdompelt.
Een vrouw met in haar hand twee koppen koffie komt me vanuit de woning tegemoet gelopen. ‘Je hebt een interview met Wim? O, dat is onhandig. Hij is net gearriveerd en moet zo een belangrijke sessie doen. Kom je van ver?’
Ik probeer zijn zoon Enahm te bereiken. Hij richtte het bedrijf Inner Fire op, gebouwd rondom de methode van zijn vader. Ze zijn druk. Hof vliegt van de ene naar de andere afspraak. Er is geen tijd te verliezen, zo veel mogelijk mensen moeten zijn boodschap horen.
IJsmarathon
Tien jaar geleden stond Hof nog vooral bekend als the Iceman, een avonturier met 26 noteringen in het Guinness Book of Records – voor onder meer het langste verblijf staand in een bak met ijs (70 minuten) en het lopen van een ijsmarathon op blote voeten.
Sindsdien is er heel wat veranderd, en niet alleen doordat steeds meer mensen in navolging van Hof regelmatig een duik nemen in ijskoude sloten en plassen. In 2012 verscheen een eerste wetenschappelijk artikel, waarin onderzoekers van het Radboud Universitair Medisch Centrum in Nijmegen beschreven dat Hof met zijn training zijn immuunsysteem kan beïnvloeden.
Meer publicaties volgden. De aanvankelijk sceptische Amerikaanse journalist Scott Carney schreef een boek over Hof en zijn methode: What doesn’t kill us. Hofs recentste eigen boek werd in vele talen uitgebracht. En momenteel is er een Hollywoodfilm (na beschuldigingen over huiselijk geweld is de productie van deze film stilgelegd, red) in de maak waarin Hof wordt vertolkt door de Britse topacteur Joseph Fiennes. Een paar maanden geleden was hij nog op bezoek in Stroe.
Dan komt Hof naar buiten. ‘Een interview? Daar wist ik niets van. Maar weet je wat? We doen het nu.’ Hij vraagt een instructeur de ademsessie over te nemen. Terwijl die de deelnemers op rustige muziek in trance brengt, spreken we over Hofs gedachtegoed, zijn geschiedenis en zijn toekomstplannen.
Hoe heb je de afgelopen anderhalf jaar ervaren? Jouw leven moet ook heel anders geworden zijn.
‘Totaal. Voor corona reisde ik constant de wereld over en dat kon nu niet meer. Dat gaf op zich wel rust, maar als ik het nieuws over corona volgde, dacht ik: waar is iedereen mee bezig? Overheid, media, wetenschappers; ze veroorzaken blinde paniek.
Ze verlammen onze geest, onze economie, ons lichaam. De angst regeert, terwijl je zelf zo veel kunt doen om je te wapenen tegen het virus! Als bedrijf zijn we enorm gegroeid in die tijd, want mensen beginnen zich dat nu ook te realiseren – dat ze zelf de controle hebben over de weerbaarheid van hun lichaam.’
Laten we bij het begin beginnen. In je boek vertel je dat je als student op een winterdag besloot je in een halfbevroren vennetje in het Amsterdamse Beatrixpark te laten zakken. Hoe ging dat?
‘Nou, ik besloot het niet, het overkwam me. Ik liep daar in het park te peinzen, toen me de gedachte bekroop: hoe zou het zijn als ik het water in ga? Ik keek om me heen, er was niemand. Dus ik deed mijn kleren uit en liet me in het water glijden.
Training Mindful eten
- Leer ontspannen omgaan met eten
- Ontdek hoe je eetgedrag wordt beïnvloed
- Inclusief meditatie en mindfulness-oefeningen
79,-
Het leek helemaal niet koud. Ik voelde macht, kracht. Met mijn handen speelde ik met het dunne laagje ijs om me heen. De rest van de dag had ik een rush, zo goed voelde ik me. Kort erna gebeurde hetzelfde. Sindsdien ben ik het blijven doen, al versleet iedereen me voor gek, vijfentwintig jaar lang.’
Nam je weleens iemand mee?
‘Soms, mijn twee broers. We speelden de drie musketiers, samen ijsschotsje springen, en als je viel, was het niet erg. En de kracht die ik voelde toen ik op een winterse nacht buiten kon zitten in mijn korte broek… dat gaf een power! Je denkt niet: wow, dit kan ik! Je bént gewoon.’
Hoe verklaarde je destijds dat je het kon? Dacht je dat je een speciaal talent had, of dat iedereen het zou kunnen?
‘Met wetenschap en verklaringen was ik toen nog niet bezig. Het was alleen maar gevoel. Ik merkte al wel snel dat ik door diep te ademen steeds langer in het water kon blijven. Dus blijkbaar gebeurt daarbij iets in je lichaam.
Al die nadruk op de heilzaamheid van ademhaling in boeken over yoga en oosterse filosofie – ik begreep het opeens. Een totale reset is het. Vanaf toen – ik werkte destijds als tourgids in Spanje – was ik altijd energiek, nooit ziek, altijd opgewekt.
Dat bleef zo tot mijn vrouw, die aan schizofrenie leed, in 1995 zelfmoord pleegde. Ze was 35 jaar. Toen stond ik er alleen voor met mijn vier kinderen.’
En toen?
‘Het ijs verdoofde mijn pijn en hielp me mijn emoties reguleren. In de jaren erna begon ik mijn grenzen steeds verder te verleggen – zowel qua kou als sportieve uitdagingen. Vanaf 2010 ben ik samen met mijn zoon Enahm werk gaan maken van mijn methode.
We organiseerden retraites naar de kou in de bergen van Polen, waar we een huis kochten. In die periode haalden we ook de wetenschap erbij, omdat ik inzag dat je die in deze tijd nodig hebt. Inmiddels ben ik allerlei wetenschappelijke samenwerkingen aangegaan.
Ook heb ik heel wat beroemdheden getraind, zoals Oprah Winfrey en Orlando Bloom. We hebben bijna duizend instructeurs opgeleid en gecertificeerd. Maar we zijn er nog lang niet: mijn doel is zoveel instructeurs te trainen als er fysiotherapeuten zijn. Daarvoor hebben we een paar doorbraken naar de reguliere geneeskunde nodig.’
Heb je al doorbraken van dichtbij meegemaakt?
‘Met mijn methode kun je actief delen van je zenuwstelsel en immuunsysteem sturen waarvan de wetenschap nu nog veronderstelt dat ze alleen maar automatisch reageren op prikkels van buitenaf.
Maar afgelopen weekend was hier iemand die al veertig jaar leed aan het fenomeen van Raynaud: een slechte doorbloeding van de handen en voeten bij kou. Het ijs deed haar eerst enorm pijn, maar toen kwamen de pijnstillende stoffen vrij en gingen de bloedvaten open. Ze had voor het eerst roze vingers.’
Zijn er ook mensen bij wie jouw methode niet aanslaat? Waar ligt dat dan aan?
‘Angst. Geconditioneerde oordelen. Ze denken: wat denkt die man met zijn baard en zijn gekke hoedje wel niet? Maar ik werk samen met Otto Muzik, hoogleraar aan Wayne State University in Michigan, en hij zegt: “Wim Hof has found the secret of placebo”. Het placebo-effect is gebaseerd op het gegeven dat je zelf onbewuste, genezende processen aanzwengelt in je lichaam. Precies wat mijn methode doet.’
Training Mindful eten
- Leer ontspannen omgaan met eten
- Ontdek hoe je eetgedrag wordt beïnvloed
- Inclusief meditatie en mindfulness-oefeningen
79,-
Waar liggen de grenzen van je methode, denk je?
‘Ik geloof niet dat er grenzen aan zitten.’
Zou je bij wijze van spreken zeggen: spuit mij het hiv-virus maar in?
‘Dat zou kunnen. Ook ziektes als aids en kanker zijn gebaseerd op ontsteking, de ontregelende factor op ons immuunsysteem die koorts en ziekte veroorzaakt.’
Dat lijkt me toch wel tricky. Je wilt ook geen valse beloftes doen, toch?
‘Nee, natuurlijk, maar daarom werk ik samen met de wetenschap.’
Ondertussen kom je wel met stevige claims. Krijg je daar nooit problemen mee?
‘Ik leg geen claims, ik zeg dat de kracht en macht in ons eigen lichaam veel groter is dan veel mensen denken. Het is aan de wetenschap om dit verder te ontdekken.’
Wat zijn je plannen voor de komende tijd?
‘Volgend jaar ga ik in stadions en op festivals optreden voor tienduizenden mensen per keer. Met deejays enzo. De Hollywoodfilm die over mij gemaakt wordt, gebruik ik als marketingtool. En er komt een tv-serie die wereldwijd wordt uitgezonden, waarin ik beroemdheden help. Was ik eerder een roepende in de woestijn, nu begin ik met mijn missie overal voet aan de grond te krijgen.’
En wat hoop je daarmee te bewerkstelligen?
‘Dat mensen zichzelf gaan helen. Neem bijvoorbeeld een jongetje van zes dat geopereerd zou worden aan zijn hart, wiens moeder wanhopig bij mij kwam. Ik weet dat je met mijn oefeningen een soort flush door het hart kan opwekken die werkt als een reset.
Die jongen had daarna geen operatie meer nodig. Hij heeft net een spreekbeurt gegeven over de Iceman, waarbij hij de hele klas ademhalingsoefeningen liet doen. Zoiets geeft mij een zielsgeluk zonder weerga. Dus mijn taak is om mijn boodschap nog verfijnder, nog duidelijker, nog leuker te brengen naar iedereen.’
De wetenschap
Je lichaam trainen en prikkelen door blootstelling aan kou, ademhalingsoefeningen en meditatie: dat is in de kern waar de Wim Hof-methode om draait. Deze prikkelingen, is het idee, zijn heilzaam en geven je meer controle over je lichaam.
Hoewel Hof vooral bekendheid verwierf met ijsbaden, ligt zijn focus tegenwoordig op de ademhalingsoefening. Die oefening begint met krachtig in- en uitademen, net zoals je doet in de kou. Dat stevige ademen brengt het koolstofdioxidegehalte in je bloed sterk omlaag, terwijl de hoeveelheid zuurstof al snel een bovengrens bereikt.
Vervolgens houd je je adem in. Door het lage koolstofdioxidegehalte kun je dat lang volhouden: je krijgt namelijk vrijwel alleen een ademprikkel wanneer je koolstofdioxidespiegel te hoog wordt, en nauwelijks bij een laag zuurstofgehalte. Door de daling van zuurstof in je lichaam komen stresshormonen adrenaline en noradrenaline vrij. Na een tijdje word je licht in je hoofd en kunnen je armen en benen gaan tintelen. Je kunt zelfs even flauwvallen.
De stress door dit tijdelijke zuurstoftekort (en die door kou) is volgens Hof gezond, net zoals lichaamsbeweging: ons lichaam is er gedurende de evolutie altijd aan gewend geweest en heeft het nodig. De stresshormonen beïnvloeden je bloedsomloop, je immuunsysteem en ook je zenuwstelsel. Op deze manier, stelt Hof, kun je die lichaamsfuncties, waarover je normaal geen bewuste controle hebt, positief beïnvloeden.
Vaccinaties
De afgelopen tien jaar zijn er verschillende wetenschappelijke studies gepubliceerd over de Wim Hof-methode. Zo blijkt het mogelijk om door regelmatige blootstelling het lichaam te trainen in het omgaan met kou.
Hof zelf, bewees een studie aan het Radboud UMC in Nijmegen, kan de temperatuur binnen in zijn lichaam op peil houden terwijl hij ‘van buiten’ sterk afkoelt. Dat doet hij onder meer door trilling van zijn tussenribspieren.
De onderzoekers constateerden ook dat Hofs methode het immuunsysteem beïnvloedt. Toen ze hem een bacteriecomponent inspoten die normaal een ontsteking en grieperigheid opwekt, trad die reactie bij hem amper op. Hetzelfde gold voor door Hof getrainde vrijwilligers.
Dat is niet gek: ook uit ander onderzoek blijkt dat adrenaline ontstekingen remt. En er zijn wat kanttekeningen: zo is het onbekend of die gedempte immuunreactie alleen maar goed is, zegt Matthijs Kox, die de studie leidde.
Enige ontstekingsreactie is juist nodig in de strijd tegen ziekteverwekkers. Hof en zijn volgelingen kregen bovendien geen levende bacterie ingespoten – het is dus niet aangetoond of hun immuunsysteem die effectiever aanpakt.
Hof beweert op basis van deze studie dat zijn oefeningen je beter bestand maken tegen ziekteverwekkers, en zelfs dat je dankzij zijn oefeningen geen vaccinaties nodig hebt.
Kwalijk, vindt Kox, die regelmatig samen met Hof lezingen heeft gegeven. Hij vreest dat Hof valse hoop wekt. Toch bekijkt hij het positief. ‘Van alles wat Wim beweert is 99 procent onbewezen, maar zelfs die ene procent is al bijzonder genoeg.’
Korrel zout
Ook endocrinoloog Mariëtte Boon, die het effect van kou op het lichaam bestudeert, neemt de claims van Hof met een korrel zout. ‘Maar ook wij denken dat de blootstelling aan kou gezond is, al weten we nog niet hoe gezond en bij welke intensiteit en duur.’
De bewering van Hof dat het aantal hart- en vaatziekten halveert wanneer iedereen een paar minuten koud zou afdouchen, is ongefundeerd, zegt Boon. ‘Maar wat dan wel het effect is van koud afdouchen, wil ik graag onderzoeken.’
Kox ziet vooral mogelijkheden voor de Wim Hof-methode bij ziekten die het gevolg zijn van te véél ontstekingen, zoals reuma. Daarvoor is nog geen wetenschappelijk bewijs, los van de voorbeelden die ook journalist Scott Carney in What doesn’t kill us beschrijft.
Dat de methode bruikbaar zou zijn tegen kanker is evenmin bewezen, al zegt Hof dat ‘meerdere mensen zichzelf hebben genezen’ met behulp van zijn werkwijze. Ook de bewering dat de oefeningen je stemmingsregulatie zouden verbeteren en zo de kans op depressies verlagen, is vooralsnog anekdotisch.
Verschillende studies van Hofs methode wachten nog op publicatie. Welke resultaten die onderzoeken opleveren en in hoeverre ze zijn beweringen onderbouwen, is dus een kwestie van afwachten. Maar volgens Hof zelf is het allang duidelijk: de wetenschap hobbelt achter zijn bevindingen aan.
