Wachtend op mijn diner hoorde ik het personeel met elkaar praten, en had het gevoel dat het meer Chinees dan ­Japans klonk. Toen de sushi arriveerde bleek die te kruimelig en de vis leek wel gesneden met een aardappelschilmesje. Ik keek beter naar het personeel en wist dat ik het bij het goede eind had gehad.

Zonder die twee talen echt te kennen had ik dus een verschil gehoord. Dat heeft te maken met intonatie, ritme, melodie. Bij een taalgevoelig mens mag men zulk onderscheid verwachten, maar dankzij Britse onderzoekers weten we nu dat ook olifanten hiertoe in staat zijn. Het veldwerk werd verricht in Kenia, waar olifanten weleens het slachtoffer worden van de Masai, een nomadisch savannevolk. Soms doden de Masai met hun speren een olifant die met hun vee concurreert om drinkwater, of ze nemen wraak omdat een stamlid is gedood door een olifant.

De onderzoekers verborgen luidsprekers en lieten daaruit mensenstemmen klinken die zoiets zeiden als ‘Kijk eens, er komt een stelletje olifanten aan.’ De precieze betekenis van deze zin is vrijwel zeker onbelangrijk, maar als ze

uit de mond van Masaimannen klonk reageerden de olifanten door stil dicht bij elkaar in een kringetje te gaan staan – een verdedigingstactiek – en te luisteren. Ze deden dat minder vaak wanneer de zin werd uitgesproken door Masai­vrouwen of -jongens. Ze deden het ook minder vaak wanneer de zin werd geuit door mannen van de Kambastam, die geen problemen met olifanten hebben. Dus de olifanten herkenden de taal, het geslacht en de leeftijd bij menselijke stemmen op een manier die aangaf dat ze volwassen Masaimannen als een bedreiging zagen.

We beginnen steeds meer te beseffen dat olifanten hun vier kilo hersenen ­buitengewoon goed weten te gebruiken. In Thailand krijgen door mensen gehouden olifanten vaak een belletje ­omgebonden, zodat je ze kunt horen aankomen; soms proppen ze daar een slurf vol gras in als ze iemand stil willen naderen, meestal met slechte afloop. En dan is er Koshik, een volwassen olifant­stier in een Zuid-Koreaanse dierentuin, die uit zichzelf heeft geleerd de stemmen van zijn verzorgers heel precies na te bootsen. Met zijn slurf blaast hij in zijn mond en moduleert aldus geluiden: een creatief staaltje van imitatie.

Mijn eigen onderzoeksgroep heeft nu aangetoond dat Aziatische olifanten net zo sympathiek reageren op verontrusting en angst bij soortgenoten als mensapen doen. Chimpansees en bonobo’s troosten elkaar met kussen en omarmingen; heel menselijk uitziend gedrag, gebaseerd op empathie. Joshua Plotnik en ik hebben waarnemingen van olifanten in Thailand verzameld die elkaar met de slurf beroeren, een slurf bij elkaar in de mond steken of geruststellende geluiden maken als een van hen ergens van geschrokken is, zoals een vreemd geluid of een slang in het gras.

Er is veel minder onderzoek gedaan aan olifanten dan aan bijvoorbeeld honden of apen, maar hoe meer we over deze dikhuiden leren, hoe meer we onder de indruk zijn van hun intelligentie. Ook al zijn olifanten via een heel andere weg geëvolueerd dan mensapen, hun mentale en emotionele leven ligt op hetzelfde niveau.[/wpgpremiumcontent]