Wat ik me afvraag in verband met George W. Bush, is of hij ooit heeft gehoord van wederkerigheid. Ik bestudeer wederkerigheid bij apen en geloof dat geen enkele samenleving zonder kan.
Bij apen gaat het zo: ik vlooi jou een half uur, zodat ik naderhand wat voer van je krijg. Dat verband tussen vlooien en voedsel delen is aangetoond bij chimpansees. We hebben ook proeven gedaan waarbij kapucijnaapjes samen een zwaar blad naar zich toe trokken waarop zich voor een van beide voer bevond. Wanneer het blad te zwaar was voor één aap, zagen we ze naderhand het voer delen alsof ze beseften dat ze het nooit alleen hadden kunnen redden.
Erkenning van andermans hulp is een grote stap in de evolutie van samenwerking, en niet moeilijk te begrijpen als men weet dat zowel chimpansees als kapucijnaapjes gezamenlijk jagen. Chimpansees jagen op kleinere apen, kapucijnaapjes op eekhoorns. Allebei heel moeilijke prooien, die alleen gepakt kunnen worden door ze te omsingelen. Dit vereist het delen van de buit, want waarom zou iemand een ander helpen als die ander alles voor zichzelf houdt?
Dit is dus wat ontbreekt bij Bush, althans op het internationale vlak. Al voordat New York op 11 september werd
aangevallen, had Bush eenzijdig het klimaatverdrag van Kyoto verworpen en een ontwapeningsverdrag met de Russen opgezegd. Later is hij op eigen houtje een oorlog begonnen waaraan weinig andere landen mee wilden doen. In de tussentijd heeft hij iedereen beledigd die er een andere mening op nahield, zoals ‘het oude Europa’ van de Fransen en Duitsers. Zelfs de Engelsen kregen op een gegeven moment te horen dat ze in feite niet nodig waren, dat de oorlog zonder hen ook gerust kon worden gewonnen.
Misschien is dat normaal voor een gedreven president. Maar wat me zo verbaast, is dat Bush kennelijk verwachtte dat de Fransen, Duitsers, Russen en anderen zouden staan te trappelen om mee te werken aan de wederopbouw van het land dat hij tegen hun advies had ‘bevrijd’. Toen dat niet gebeurde, begon hij een charme-offensief: na iedereen aan de kant te hebben geschoven, klopte hij ze even vrolijk op de schouder en vroeg om hulp.
Maar wat heeft Tony Blair nou teruggekregen voor de genomen risico’s? Charmeren is niet hetzelfde als compenseren. In een systeem van wederkerigheid tellen daden altijd zwaarder dan woorden. Dit geldt ook voor de baas, want bazen hebben zelden álle touwtjes in handen. Zelfs de machtigste aap – in feite vooral de machtigste – besteedt tijd aan het onderhouden van goede relaties: geeft steun hier, deelt voer daar, zodat als de nood aan de man komt de hele club achter hem staat. Met overwicht alleen komt de gemiddelde aap niet ver.[/wpgpremiumcontent]