Maar ook het dierenrijk zit vol leugens. Er zijn bloemen die zoveel op vrouwelijke insecten lijken dat ze mannetjes aantrekken als bestuivers. Er zijn kikkers met twee grote ‘ogen’ op hun achterste om roofdieren af te schrikken en sprinkhanen die ontzettend lijken op dode bladeren. Onschuldige zweefvliegen hebben het zwart-gele bandenpatroon van een stekende wesp aangenomen, niet-giftige slangen zien er precies uit als giftige, en er is een koekkoeksoort die zoveel op een sperwer lijkt dat de zangvogels er doodsbang voor zijn.
Wat mij als bioloog echter meer interesseert zijn gedragsmatige camouflages, die de vraag opwerpen of dieren beseffen wat ze doen. Zo denk ik niet dat een vuurvliegje dat de lichtsignalen van een andere soort nabootst, weet waar ze mee bezig is. De signalen van deze femme fatale trekken mannetjes van de andere soort aan, die vervolgens vrolijk worden opgepeuzeld. Als een vogel daarentegen een vals alarm geeft, is er wél een kans dat het om een intelligente leugen gaat. Vogels doen dat soms als ze last hebben van voedselconcurrenten. Ze roepen alsof ze een kat of roofvogel hebben opgemerkt, waarna iedereen zich rap uit de voeten maakt: een prima manier om al het eten voor jezelf te hebben. Dit is waarschijnlijk een aangeleerde truc.
Maar het is bij de primaten dat we de intelligentste leugens zien. Zo zijn er verhalen over orang-oetans die langzaam, beetje bij beetje, hun verblijf uit elkaar schroeven zonder dat iemand het in de gaten heeft. Ze houden de losgedraaide moeren dagenlang in hun mond zodat niemand ze vindt; of ze laten ze los op hun plaats zitten tot de dag waarop ze het hele paneel eruit lichten om te ontsnappen. Soms keren de dieren daarna stilletjes terug en zetten het paneel weer op zijn plek. Dat kan wekenlang zo doorgaan. Het meest uitgebreide geval deed zich voor in de dierentuin van Basel, waar de orang-oetans waarschijnlijk jarenlang op het dak van hun verblijf leefden. Overdag zaten ze braaf opgesloten, maar het dakraam boven hun verblijf hadden ze helemaal voor zichzelf, waardoor ze op warme nachten naar buiten konden. Voordat ’s ochtends de dierverzorgers verschenen zetten ze het raam weer netjes terug – zoals te zien was op camera’s die werden geïnstalleerd toen men vermoedde wat er gaande was.
Chimpansees kennen bedrog in de politiek. Het ontbloten van de tanden in een grijns is een nerveus teken dat mannen soms onderdrukken met een snel handgebaar, zodat hun tegenstander hun moment van zwakte niet opmerkt. Ook verbergen ze soms hun erectie als ze naast een aantrekkelijke vrouw zitten, waarschijnlijk om de wraak van dominante mannen te voorkomen. Soms doet de vrouw aan dat spelletje mee, door zo te gaan zitten dat de seksuele signalen moeilijk te zien zijn voor derden.
Maar echt liegen over hun politieke plannen kunnen chimpansees niet. Daarvoor moet je weer bij de mens zijn.[/wpgpremiumcontent]