Wie is er nou dom hier? Leren optreden en profileren

‘Zit jij gewoon koffie in te schenken tijdens mijn verhaal?!’ Trainer Raoul Christen ziet er boos uit en gooit de deur open. ‘Ga maar weg! Jij bent niet geïnteresseerd.’ Geschrokken kijken mijn buurman en ik hem aan. We wilden alleen maar… Tot we doorkrijgen dat dit bij de training hoort. Christen – tevens dramadocent – laat zien wat er gebeurt als je gedrag verkeerd interpreteert.

We zullen deze dag vaker verrast worden. In de training Optreden en profileren leren we in drie dagdelen hoe we overkomen op anderen, welk effect dat heeft en hoe we dit kunnen beïnvloeden.

We beginnen met non-verbale signalen. Christen komt opnieuw binnen, en laat ons zijn gedrag interpreteren. We leren dat er groot verschil is tussen feit en interpretatie – iemand die rilt en handen wrijft, kan voor een junk versleten worden. En iemand die koffie inschenkt, voor een ongeïnteresseerde cursist. Maar misschien was de ‘junk’ wel iemand die het koud had, en de man met de koffie wel een cafeïneverslaafde. Als je duidelijk maakt wat iets met je doet (‘ik word onzeker als jij iets anders doet terwijl ik met je praat. Klopt het dat je niet geïnteresseerd bent?’), hoef je niet te interpreteren, maar vraag je naar feiten en kan de interpretatie uit je hoofd.

Andersom kun je ook non-verbale signalen inzetten om overtuigender te zijn: wie recht tegenover je zit met de benen los naast elkaar, komt veel overtuigender over dan wie met de benen over elkaar van je afgekeerd zit.

Dan moeten we met de billen bloot, en opschrijven welk gedrag van anderen ons ‘triggert’ tot ­automatisch gedrag waarvan we last hebben. We interpreteren namelijk altijd wat anderen doen, en dáár zit de mogelijkheid tot veranderen. Door uit te schrijven wat er gebeurt, komen we tot een leerdoel.

Ik schrijf op dat ik me in formele situaties vaak niet serieus genomen voel. Een malloot. Mijn automatische reactie op andermans afwachtende houding is veel praten, grappig doen en proberen me te bewijzen, waardoor ik me nog meer een malloot ga voelen. En veel energie verlies.

We gaan eerst kijken hoe we onze triggers anders kunnen ‘labelen’ – een methode uit de cognitieve gedragstherapie. Welke irrationele gedachten hebben we, en hoe kunnen we die vervangen door gedachten die ons een positief in plaats van een negatief gevoel geven?

Ik kan mijn irrationele gedachte – ‘deze persoon snapt mij niet’ – bijvoorbeeld omzetten in ‘Hé, ik ben onzeker’. Ik wéét immers niet of deze persoon mij niet snapt. En onzeker zijn geeft me een minder negatief gevoel dan niet serieus genomen worden.

In een rollenspel speel ik vervolgens dat ik een column wil in een gerenommeerd blad. De actrice tegenover me speelt de hoofdredacteur. Als ik zeg dat ze mijn stukken gelezen moet hebben, dat die misschien al wat zeggen, en daarna honderd andere dingen die ik doe en kan op tafel gooi, kijkt ze me vragend aan. Ik moet een beetje lachen. Zij niet. Ik krijg het warm. Al zit ik tegenover een actrice, het gevoel – ‘ik ben een malloot’ – is echt en herkenbaar.

Maar trainer, actrice en publiek blijken na afloop helemaal niet te vinden dat ik als een malloot overkom. Eerder als een arrogante kattekop. Bitchy, dát ben ik. Ik blijf maar boodschappen zenden, en de ontvanger heeft nauwelijks tijd er wat mee te doen, laat staan zelf nog aan bod te komen. En dat helpt niet, als je iets van iemand wilt.

Christen doet voor hoe het anders kan: niet te veel tegelijk zeggen en ook sociaal zijn, dus ook even vragen naar de ander. De vrouw reageert nu anders. Ook kost het gesprek hem zichtbaar minder energie dan de lading die ik net ben kwijtgeraakt.

Na drie dagdelen hebben we ontzettend veel theorie gekregen, van alles geoefend, meer dan ik kan bevatten. Maar dat klopt ook, zegt Christen: hij heeft gesleuteld aan de automatische reacties die ons gedrag beperken, zodat we nieuw gedrag kunnen vertonen. Ik heb het gevoel dat ik de komende weken nog veel dingen uit de cursus ga tegenkomen en gebruiken.[/wpgpremiumcontent]