Het brein in het dagelijks leven

Het is vier uur in de middag. Howard heeft voor ons gesprek even een tukje gedaan. Omdat het zo goed is voor zijn lichaam, zegt hij. Zo wordt hij weer even opgeladen. Dat doet hij elke dag rond die tijd, hij zweert erbij: ‘Just to get into my alpha-state.’ Het werkt verfrissend, en is gezond. Dat is wetenschappelijk aangetoond, zegt Howard, en Bill Clinton doet het ook. Die slaapt soms maar vier tot zes uur per etmaal. Hij houdt de rat-race alleen vol doordat hij minstens één keer per dag tussen de vijf en dertig minuten dut. Hij kan dat zelfs staande tegen een muur. Zorg dus voor een nap-room op het werk, is Howards advies – of op zijn minst een muurtje.

Pierce Howard, hoofd van het Center of Applied Cognitive Studies in North Carolina (vs) vertaalt alle kennis op het gebied van het hersenonderzoek naar de alledaagse praktijk. Hij maakt er gebruik van in zijn eigen leven, maar wil ook anderen ervan laten profiteren. ‘I’m a bit of a missionary.’

Hij heeft nog een praktische tip over slapen. Als je overdag fit wilt zijn, moet je natuurlijk goed geslapen hebben. Het beste is het aantal uren

te slapen, dat je nodig hebt. Zo’n zeven … acht uur. Maar stel nou dat je toch gedurende enkele weken korter wilt of moet slapen, houd dan rekening met je slaapcycli. Dat zijn perioden van anderhalf uur, waarin je de totale slaaptijd van zeven … acht uur kunt opdelen. Dus iemand die zo’n zeven uur … acht uur slaap nodig heeft, heeft vijf slaapcycli. Als je korter wilt gaan slapen en je je toch zo fit mogelijk wilt voelen, slaap dan bijvoorbeeld één cyclus (anderhalf uur) minder. Dus als je normaliter van half een tot acht slaapt, zet dan je wekker op half zeven. Vermijd in ieder geval dat je wakker wordt midden in een cyclus – dus bijvoorbeeld om zeven uur.

Zo voel je je overdag een stuk fitter en met een ‘nap’ op zijn tijd, heb je helemaal nergens meer last van.

Het heft in handen

The owners manual for the brain is een succes in de Verenigde Staten. Het werd voor het eerst gepubliceerd in 1994 en beleeft dit jaar al zijn vijfde druk. Howard weet dat zijn succes te danken is aan de onderwerpen van het boek; die staan dicht bij de mensen: seksualiteit, slaap, voeding, stress, intelligentie, persoonlijkheid, relaties en ziekte. Dat houdt de mensen bezig.

Zelf vindt Pierce Howard het onderwerp ‘stress’ het meest boeiend. Het gevoel dat ontstaat wanneer mensen zichzelf niet meer onder controle hebben. Mensen die zich als een marionet voelen en niet meer als de poppenspeler. Het interessante is, zegt Howard, dat mensen zich heel goed zelf uit hun benarde omstandigheden kunnen redden. Als ze maar weer in de gaten krijgen, dat ze meer mogelijkheden hebben, dan ze op dat moment kunnen bedenken. Dat heeft onmiddellijk positieve gevolgen. Hun gevoel van controle komt al snel weer terug en het gevoel van stress vermindert tegelijkertijd: dat zie je ook als je stressvariabelen als bloeddruk, bloedsuiker, cholesterol, cortisol of het vetgehalte bepaalt. Als ze zich echter blijven blind staren op de benarde situatie, dan wordt het van kwaad tot erger.

In The owner’s manual geeft Pierce Howard creatieve oplossingen om jezelf weer bij de hand te nemen en je gevoel van vrijheid te herwinnen. En hoe anderen je daarbij kunnen helpen. Howard vindt de mannelijke hoofdpersoon uit de film La vita e bella een goede illustratie van zo’n marionet, die zich in de film echter alleen maar poppenspeler kan wanen. In deze film van Benigni, die zich afspeelt in de Tweede Wereldoorlog, weet een joodse man met een levendige geest de suggestie te wekken dat hijzelf aan de touwtjes trekt en niet de Nazi’s. Hij wordt met zijn zoontje op transport gesteld naar Auschwitz en speelt in het kamp een ‘spel’ – wat het natuurlijk niet is – waardoor zijn zoontje de indruk krijgt, dat ze vrijheid van keuze hebben om te doen en te laten wat ze willen. En dat, zegt Howard, zouden mensen onder minder onvrije omstandigheden ook moeten leren. Meer opties zien. Want het besef dat je meer opties hebt, is vaak al genoeg om de situatie weer aan te kunnen.n

Kennis en kunde

In zijn boek van ruim achthonderd pagina’s The owner’s manual for the brain, zet Howard op levendige en vaak geestige wijze uiteen hoe je met de kennis uit wetenschappen als biologie, psychologie en neurowetenschappen, je eigen leven en functioneren kunt optimaliseren. Of je nu arts bent, manager, onderwijzer, trainer, therapeut of zakenman. Het is een echte gebruikersgids, vol wetenswaardigheden en tips.

Wat tref je er allemaal in aan? Een willekeurige greep: de meest actuele informatie over de functie van neurotransmitters, het onderscheid tussen verschillende brainscanningmethoden, de werking van genees- en stimulerende middelen, neuropsychologische aandoeningen, veroudering, herstelmechanismen, de Big Five en de ontwikkeling van taal.

Naast de theorie ook toepassingsmogelijkheden, tips en ideeën. Bijvoorbeeld: hoe blijf ik gezond? wat is het beste dieet? wat hebben al die neurowetenschappelijke onderzoekresultaten ons nou eigenlijk opgeleverd voor de behandeling? welke technieken zijn het meest geschikt om niet in de stress te geraken of om te ontstressen? wat kan ik doen om creatiever, intelligenter, aardiger te worden? hoe kan ik mijn geheugen het best gebruiken?

Wie alleen de praktische dingen wil weten, kan de theorie gemakkelijk overslaan; het boek maakt duidelijk onderscheid tussen theorie en praktijk.

Waarom we gapen

Mensen schamen zich nogal eens voor het feit dat ze in aanwezigheid van anderen gapen. Ze zijn bang dat het gezien wordt als desinteresse. Zo zien ze het immers zelf. Helemaal niet nodig. Gapen doen alle vleeseters, leeuwen bijvoorbeeld en mensen. Een giraffe, daaren tegen, die alleen maar blaadjes eet, zul je nooit zien gapen.

Om te overleven moeten vleeseters zichzelf alert houden. Ze moeten goed opletten of ze niet worden aangevallen, maar vooral of ze hun prooi niet laten lopen. Gapen doe je op het moment dat je dreigt in te dutten en je voorziet daarmee het brein van extra zuurstof. Het is een door de evolutie geautomatiseerde poging van ons lichaam om erbij te blijven. Als wij dus gapen in het bijzijn van een ander, is het gezelschap misschien wel slaapverwekkend. Wij doen juist een poging om bij de les, en dus eigenlijk beleefd, te blijven. Niet iets waarvoor we ons moeten schamen.

Howard, Pierce J. (2000), The owner’s manual for the brain. Everyday applications from mind-brain research. Austin: Bard Press.

Het boek van Pierce Howard is te bestellen bij: pi-media, tel. 0346-559010; e-mail: info@pimedia.nl[/wpgpremiumcontent]