In onze samenleving doen we niet meer zo moeilijk over seks. Met wie we het bed induiken en wat we daar uitspoken, bepalen we helemaal zelf. Zin in een avondje porno kijken? Er is keuze uit een enorm aanbod, veelal gratis en voor niets.
Vrij in de liefde, zonder schaamte
Samen experimenteren, ‘het’ zelden doen, of juist vaak en veel vrijen met verschillende partners...
Lees verderIn de meeste kringen is homo- en biseksualiteit geaccepteerd en wie wil swingen, tinderen of grindren, gaat lekker zijn gang. Kortom, niemand zal betwisten dat we sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw veel aan seksuele vrijheid hebben gewonnen.
Maar hoe vrij zijn we nu eigenlijk echt? We hebben nog steeds allerlei vaststaande normen als het om seksualiteit gaat. Het commentaar op Lize Korpershoeks documentaire Mijn seks is stuk was daar een goed voorbeeld van.
Korpershoek heeft in een langere relatie nog weinig zin in seks en is daardoor niet de stoeipoes die ze van zichzelf zou moeten zijn. Haar docu riep een stortvloed van reacties op, want zo jong en dan al weinig zin? Meisje toch.
Ook deskundigen zeggen dingen als: ‘Zin in seks komt niet vanzelf, je moet zin maken.’ Maar wat als je helemaal geen zin hebt om zin te maken? Ben je dan dus stuk? Hebben we seksueel gefaald als we elkaar niet steevast alle hoeken van de slaapkamer laten zien?
Bij die gedachte zit het probleem, denkt Ype de Boer, filosoof en auteur van Het erotisch experiment (2019). ‘Ja, er is veel ruimte om te genieten van seks. Maar we hebben wel een heel ingekaderd beeld van wat seks is, welke rol het in het leven speelt en hoe vaak we het zouden moeten doen. We leggen onszelf en elkaar veel op. Dus op geestelijk niveau valt er nog veel te winnen, namelijk de vrijheid om je op je eigen manier tot seksualiteit te verhouden.’
Seks als stappenplan
Maar weten hóé we ons dan precies willen verhouden tot seksualiteit is lastig, juist doordat we er zulke vastomlijnde ideeën over hebben.
Neem bijvoorbeeld het zogenaamde gemiddelde van twee keer per week, dat als een soort graadmeter voor relaties geldt. Vrij je (veel) minder, dan is er vast iets mis.
Maar ook de manier waarop we doorgaans seks hebben, met penetratie als hoofdact, draagt daaraan bij. Door dat als leidraad te beschouwen, beperken we onze ruimte om te ontdekken wat we (nog meer) fijn en lekker vinden en wat niet, en met welke frequentie.
Ype de Boer: ‘Wat seksualiteit en erotiek allemaal kan zijn, is ondergeschikt gemaakt aan het beeld dat we ervan hebben. Daardoor bestaat het risico dat we in de slaapkamer alleen nog maar bezig zijn dat beeld waar te maken.
Seks is dan in een protocol gevangen, een soort stappenplan dat we moeten doorlopen. Daardoor sluiten we niet alleen buiten wat seks en erotiek nog meer kan zijn, maar komt er ook veel druk op te staan.’
Die druk wordt nog vergroot doordat we in een tijd leven waarin seksualiteit sterk gekoppeld is aan onze identiteit. We zijn van alles: ouder, keukenprins(es), werknemer, sporter enzovoorts. Maar we hebben de neiging om vooral onze seksualiteit zo’n beetje te zien als de kern van wie we zijn.
Ype de Boer: ‘Neem alleen al de term “geaardheid”. Als je niet hetero bent, kom je “uit de kast” als homo of bi. Dat maakt je seksualiteit bepalend voor je wezen en hoe de wereld met je omgaat.’
Dierlijke driften
Vooral de porno-industrie heeft veel invloed op hoe we over seks denken. En dat geldt extra voor millennials. Vanaf het moment dat deze generatie op seksuele ontdekkingstocht ging, was porno immers vrij beschikbaar. De generaties daarvoor moesten het nog doen met wat ‘vieze blaadjes’ en een duister hoekje films in de videotheek.
Ype de Boer: ‘Het is fijn dat er porno is, het heeft veel vrijheden gecreëerd. En natuurlijk merken we heus wel het verschil tussen wat we zien in die filmpjes en wat er in de slaapkamer gebeurt.
Maar tegelijkertijd geeft die veelheid aan porno ons het idee dat dit is wat we doen als we onze dierlijke driften de ruimte geven. Dat het de naakte waarheid van seks is. Terwijl doorsnee porno een eenzijdig beeld biedt en in die zin dus juist heel beperkend is.’
De impact van porno werd bevestigd in een (kleinschalig) onderzoek, gepubliceerd in het Tijdschrift voor Seksuologie in 2016. Een aanzienlijk deel van de ondervraagde jonge vrouwen zei dat porno hun het gevoel gaf meer te moeten doen om hun partner geïnteresseerd te houden.
Ook verlegden ze hun grenzen door naar porno te kijken en ervoeren ze druk om seksueel te presteren. Daarnaast raakte hun zelfbeeld erdoor beïnvloed: ze werden kritischer op hun lichaam.
In het programma Hotel Sophie uit 2017, waarin Sophie Hilbrand met onder anderen twintigers over seks praatte, kwam hetzelfde beeld naar voren. De jongeren vertelden dat ze hun seksuele voorlichting grotendeels uit porno hadden gehaald (en uit Hollywoodfilms, maar de seks daarin vonden ze niet zo realistisch).
Een van de vrouwen zei dat het voor haar vooral belangrijk was dat haar bedpartner een orgasme had, haar eigen genot deed er niet zo toe. Orale seks geven hoorde in het standaardpakket, maar het ontvangen niet.
De geïnterviewde mannen vonden dat eveneens de normale gang van zaken. Hetzelfde doen bij een vrouw kwam niet echt bij ze op en zagen ze bovendien als ‘niet hygiënisch’.
Orgasmekloof
Die wat pleaserige houding laat Korpershoek ook zien in haar documentaire. Seks is wat haar betreft ‘gelukt’ als haar partner klaarkomt. Haar eigen orgasme vindt ze ondergeschikt en moet bovendien per se door toedoen van haar vriendje bereikt worden.
Dat de vrouwelijke seksualiteit wat anders in elkaar steekt dan de mannelijke seksualiteit, lijkt nog steeds een vrij onbekend fenomeen – en zeker niet alleen onder millennials.
De in 2022 overleden hoogleraar seksuologie Ellen Laan sprak niet voor niets over een orgasmekloof onder hetero’s: bij een gemiddelde vrijpartij komt 95 procent van de mannen klaar, tegenover 65 procent van de vrouwen.
Misschien is het dus niet zo gek dat vrouwen binnen heteroseksuele relaties gemiddeld minder vaak zin hebben dan mannen? Ype de Boer: ‘Het zal zeker een rol spelen, al ervaren ook mannen druk om er altijd klaar voor te zijn, ongeacht de omstandigheden. Kijk maar naar de markt van Viagrapillen: die is inmiddels ook gericht op jonge mannen die fysiek niets mankeren.
Vroeger gingen mannen vooral naar de therapeut omdat ze hun verlangen niet kwijt konden, tegenwoordig steeds vaker omdat ze vinden dat ze niet genoeg verlangens hebben.’
Allemaal aan de tantra
Hoe kunnen we ons losmaken van al die vaststaande ideeën over seksualiteit? Zomaar collectief besluiten om seks niet meer als iets wezenlijks te zien, maar als iets dat je gewoon kunt hebben (of niet), is volgens Ype de Boer geen oplossing.
‘Voor veel mensen ís seks heel belangrijk. Het zou voor hen juist weer heel onvrij zijn als ze dat niet meer zo mogen ervaren. Net zo goed als het voorschrift “Gij zult opgewonden zijn” onvrij is.’
Geestelijke vrijheid bereiken we volgens Ype de Boer juist als we ons helemaal losmaken van het idee of seks wel of niet belangrijk zou moeten zijn. Als we niet ‘stuk’ zijn wanneer we geen zin hebben en niet ‘verslaafd’ wanneer we er de hele dag door aan denken. Als we er onze eigen individuele opvattingen over mogen vormen – en eventueel weer loslaten – en ons daarvoor niet hoeven schamen.
Daarnaast is het goed om onze seksuele patronen eens onder de loep te nemen en na te gaan of we erotiek (ook) op andere manieren kunnen ervaren en vormgeven. Ype de Boer maakt hiervoor in Het erotische experiment een reis door de geschiedenis en andere culturen, waaronder kamasutra- en tantra-tradities.
‘Het gaat erom dat we zien wat erotiek allemaal te bieden heeft en zo ons erotisch perspectief te verbreden of te verleggen,’ legt hij uit. ‘Het onderzoeken van de praktijken uit andere tijden of culturen helpt daarbij.
Maar dan wel zonder de boodschap: kijk, in het Oosten doen ze het goed, we moeten allemaal aan de tantra, of iets vergelijkbaars. Want dan vervang je alleen maar het ene dogma door het andere.’
In zijn ontdekkingstocht vond Ype de Boer tantra overigens wel het indrukwekkendst. Hierbij staat het orgasme niet centraal, maar gaat het om het uitwisselen van erotische energie.
‘Dat vond ik wonderbaarlijk. Je ontmoet elkaar op een dieper, spiritueel niveau en dat is fundamenteel anders dan wij vanuit onze westerse kaders gewend zijn. Als zo’n ervaring je aanspreekt, kan dat verrijkend zijn. Maar het gaat er vooral om dat je de veelzijdigheid van erotiek ontdekt, waardoor er ruimte ontstaat om je op een nieuwe, vrijere manier tot seks te verhouden.’
Opwindende technieken
Meer aandacht voor het vrouwelijke perspectief op seksualiteit is in elk geval een verrijking. Op dit gebied valt er voor beide seksen nog een hoop te ontdekken, aldus seksuoloog Ellen Laan.
‘Vrouwen hebben niet minder zin in seks dan mannen, ze hebben minder plezier. Mijn voorstel voor een nieuwe definitie van seks is daarom: het delen van seksueel plezier. Op welke manier dan ook. Als je geniet en geregeld een orgasme krijgt, leert je brein dat seks een beloning oplevert.’
Een inspiratiebron is de website OMGyes, waarvan ook een Nederlandse versie bestaat. In voorlichtingsfilmpjes laten vrouwen er de technieken zien waarvan ze opgewonden raken en klaarkomen. En ook de serie Explained op Netflix heeft een aflevering waarin een jong Frans meisje op zoek gaat naar (en ontdekt) wat ze zelf nou eigenlijk lekker vindt.
Training Meer genieten van seks
- Nog meer genieten van seks, alleen én samen
- Ontdek jouw seksuele rem en gaspedaal
- Leer welke seksmythes er zijn, en hoe die jouw plezier in de weg kunnen staan
45,-
Of wat dacht je van de vrouwen van de Mosuo, een Tibetaanse stam. Zij hebben seksueel gezien de touwtjes volledig in handen en kunnen – als ze dat willen – elke avond een andere man in hun huis uitnodigen. De mannen blijven bij hun moeder wonen en hopen af en toe te worden uitgekozen.
Dit klinkt misschien wel als heel ver van ons bed, maar zo’n gek idee is het ook weer niet. Uit een Duits onderzoek bleek namelijk dat het verlangen van vrouwen in een vaste relatie veel sneller afneemt dan dat van mannen. Wat de ervaring van Lize Korpershoek dus ook meteen onderbouwt.
Wat vind ík fijn?
Om ook daadwerkelijk meer vrijheid te kunnen ervaren op seksgebied is het wel nodig om de ontdekkingstocht zelf aan te gaan, denkt Ype de Boer. ‘Dat is niet via een boek, website of filmpje te leren. Een ander kan je niet zomaar vertellen: “Wees vrij” en dat is dan dat. Je moet er werk voor verrichten.
Sommige inzichten komen misschien vanzelf gedurende je leven, maar je kunt er ook actief naar op zoek gaan. Door kritisch te kijken naar hoe wij binnen onze cultuur en tijdgeest over seks denken. En bewust na te denken over hoe bepaalde ervaringen je opvattingen veranderen.’
Stel jezelf dus vragen als: heb ik seks vooral voor mezelf of voor de ander? Welke aanrakingen vind ik eigenlijk echt prettig? Hoe denk ik over mijn geaardheid? Welke belemmerende ideeën heb ik overgenomen uit porno of Hollywoodfilms? Wat zijn mijn grenzen en waarom zijn dat eigenlijk grenzen?
Sta ik mezelf toe om minder of meer zin in seks te hebben dan mijn partner, zonder mezelf daar schuldig of vervelend over te voelen? Of nog breder, zoals in het boek van Ype de Boer: wat is lust en wat is mij daarover allemaal aangepraat?
Seksualiteit is een kwetsbaar onderwerp
Het verbreden van je erotische perspectief kun je alleen doen of samen met je partner, al zal je daarin nooit helemaal gelijk opgaan. Ype de Boer: ‘Seks zonder verwachtingen bestaat niet, denk ik. Maar je kunt wel je eigen houding ten opzichte van die verwachtingen relativeren.
Door je te realiseren dat je ze hebt, dat je ze ook zou kunnen loslaten of ermee spelen. Als je bepaalde verwachtingen of grenzen bij elkaar tegenkomt, kun je daarover praten. Niet per se met als doel om die grenzen te doorbreken, want daarmee leg je elkaar weer iets op. Als je sommige grenzen wilt behouden, zou ik dat vooral doen. Maar de onderlinge intimiteit geeft wel de ruimte om ermee te gaan experimenteren.’
Toch blijft seks voor partners een kwetsbaar onderwerp, volgens Ellen Laan. ‘Misschien wel juist doordat seksualiteit zo verbonden is geraakt met onze identiteit. Je geeft je letterlijk en figuurlijk bloot en dat vergroot de angst om afgewezen of raar gevonden te worden.’
De oplossing is volgens haar om toch langzamerhand verbaal en non-verbaal aan te geven wat je wel en niet fijn vindt – door exposure (blootstelling), zoals dat met een psychologische term heet. En het liefst positief ingestoken. Dus niet: ‘Schat, wat jij nu al jaren doet, vind ik eigenlijk helemaal niet lekker,’ maar: ‘Weet je wat me lekker lijkt?’
Laan: ‘Ik denk dat hier zowel voor vrouwen als mannen een taak ligt. Vrouwen moeten duidelijker zijn in wat ze willen en de regie van een vrijpartij niet volledig bij hem neerleggen. En mannen moeten zich niet direct gekwetst voelen als ze iets niet of anders wil.’
Seksueel ‘succesvol’
Wie gelukkig is met zijn of haar opvattingen over seks, kan het daar natuurlijk prima bij laten. Maar dat die gedachten en opvattingen beperkt zijn en niet per se het hele verhaal vormen, is hierbij wel een belangrijk inzicht. Dat zou ons als maatschappij ook minder oordelend kunnen maken ten opzichte van elkaar.
Dan kan Katja Schuurman vertellen over haar sekservaring met zeven anderen in een hot tub zonder meteen als seksverslaafd te worden weggezet. En krijgt Lize Korpershoek geen reacties over zich heen van zelfgenoegzame types die vinden dat zij wél seksueel ‘succesvol’ zijn.
Ype de Boer is daar overigens niet al te optimistisch over. ‘Dat oordelende lijkt er een beetje bij te horen; het is nooit anders geweest. Wat erachter zit, weet ik niet precies. Het kan angst zijn of jaloezie of misschien een oprecht idee van wat seks moet zijn. Volledige bevrijding van maatschappelijke oordelen betekent bovendien ook bevrijding van morele grenzen – denk aan seksuele wreedheid en pedofilie. Dat moeten we ook weer niet willen.’
Maar op individueel niveau ligt geestelijke vrijheid binnen bereik. Door ons meer open te stellen voor wat seksualiteit allemaal kan zijn en te onderzoeken wat we wel en niet fijn vinden. Met als gevolg dat seks minder eenzijdig wordt, we er (nog) meer van genieten en misschien wel vaker zin krijgen. En we het ook makkelijker van onszelf en de ander accepteren als die zin er niet is. Dat hoort namelijk óók bij vrijheid.
Zelf aan de slag? Samen met seksuologe Marieke DeWitte ontwikkelde Psychologie Magazine de online cursus Meer genieten van seks, speciaal voor vrouwen. Hierin leer je hoe je (nog) meer kunt genieten van seks, alleen én samen.
