Vitamine

Hup, kleren uit en het strand op. Geen pet met nekflap, geen lange mouwen, en al helemaal geen factor 50. Zo deden ze dat een halve eeuw geleden met ‘bleekneusjes’. Het werkte: rachitis verdween uit Nederland.

Rachitis? Geen idee wat dat is? Fris uw kennis dan maar op, want de aandoening – ook wel bekend als Engelse ziekte – is terug in het land. Mét de bijbehorende kromme benen, krachteloze spieren en slechte gebitten. Kinderen met een donkere huid zijn er het kwetsbaarst voor, maar de artsen zien ook steeds meer blonde kindjes met rachitis. Plus bejaarden met broze osteoporosebotten. Oorzaak: een gebrek aan zon.

Want in onze angst voor rimpels en huidkanker zijn we één ding vergeten: de zon is onze belangrijkste bron van vitamine D. In feite zelfs de enige. Het is vrijwel onmogelijk er genoeg van binnen te krijgen via onze voeding alleen (zie kader). En: de huid maakt vitamine D alleen aan als ze verkleurt onder invloed van de zon, dus als je haar onbeschermd blootstelt aan de directe zomerzon. Een laagje zonnebrandmiddel factor 8 vermindert je vitamine-D-productie al met 97,5 procent.

Met die zonnefobie van tegenwoordig doen we onszelf dus enorm tekort. Niet alleen onze botten en spieren, maar ook onze geest. Steeds meer onderzoeken leggen een link tussen vitamine-D-tekort en alzheimer, parkinson, het chronische-vermoeidheidssyndroom en nog een hele batterij akelige aandoeningen meer. Waarschijnlijk komt dat doordat het stofje betrokken is bij de aanmaak van neurotransmitters, en ons beschermt tegen ontstekingen en de afbraak van zenuwcellen.

Het verband tussen vitamine-D-tekort en depressie geldt zelfs al zo’n beetje als bewezen. Zo ontdekte hoogleraar biologische psychiatrie Witte Hoogendijk in 2008 dat ouderen met een milde of ernstige depressie een lager vitamine-D-niveau hebben dan niet-depressieve ouderen. En andersom: in een Amerikaans onderzoek knapten depressiepatiënten duidelijk op van een maandje vitamine-D-pillen slikken.

Bescherming tegen kanker

In zijn vorig jaar verschenen boek Zonnen mag bekent huidarts Han van der Rhee ruimhartig schuld. Inderdaad, ook hij heeft meegewerkt aan dat beeld van de zon als onze vijand. Jarenlang trok hij met zijn ‘sproetenbus’ van strand naar strand om roodverbrande Hollanders voor huidkanker te waarschuwen. Weg daar!

Inmiddels is hij ervan teruggekomen. Een gezonde dosis zon biedt juist een prima bescherming tegen kanker, betoogt hij in zijn boek. Een hele batterij internationale onderzoekscijfers ondersteunt dat: borstkanker, darmkanker, prostaat- en eierstokkanker, non-Hodgkin-lymfoom, ze komen allemaal aantoonbaar minder voor onder mensen die geregeld in de zon zijn geweest. Zelfs melanoom – de gevaarlijkste vorm van huidkanker – lijkt minder voor te komen onder mensen die hun leven lang geregeld onbeschermd in de buitenlucht vertoefden. Waarschijnlijk doordat vitamine D ons immuunsysteem versterkt en een remmend effect heeft op kankercellen.

Het enige wat gevaarlijk is, is verbranden, stelt Van der Rhee nu. In de zon zitten tot je huid pijnlijk rood voelt, is nog altijd schadelijk. Maar wie overkomt dat? Níét de mensen die het hele jaar door regelmatig buiten zijn en daardoor geleidelijk een natuurlijke bescherming opbouwen in de vorm van een gebruinde huid. Het zijn juist de types die de zon 49 weken per jaar alleen vanachter vensterglas en autoruiten zien en dan in augustus fulltime gaan liggen bakken. Ze smeren zich wel in, maar wanen zich daarmee zo veilig dat ze niet meer nadenken. Dus verbrandt hun zon-ontwende huid waar ze bij zitten – en tja, dan heb je dus wél een verhoogde kans op huidkanker.

Geluksgevoel

Geniet er dit jaar dus weer eens gewoon van, van die zon. Om uw vitamine-D-peil zodanig op te krikken dat u er de winter die onvermijdelijk toch weer volgt, mee kunt uitzingen. Bovendien omdat het ter plekke al zo’n geweldige uitwerking op je heeft. Hopelijk hebt u dat effect de afgelopen weken al ondervonden – de lichte euforie die de prille voorjaarszon bij je oproept, het zalig lome gevoel na zo’n lang, warm weekend in de buitenlucht…

De verklaring hiervoor schuilt nu eens niet in de vitamine-D-aanmaak, maar in het feit dat het serotonineniveau in ons brein snel stijgt als de lichtgevoelige cellen in onze ogen een bepaalde lichtsterkte waarnemen. Australische onderzoekers toonden aan dat er een rechtstreeks verband is tussen de hoeveelheid tijd die je in de zon hebt doorgebracht en de concentratie van dit ‘gelukshormoon’ in je bloed. Hoe intenser het licht, hoe groter het effect. Vandaar dat zo veel mensen ’s winters gedeprimeerd zijn – maar dat is weer een ander verhaal.

Zinnig zonnen: 4 tips

* Begin al in het voorjaar uw huid te laten wennen aan de zon. Uit allerlei onderzoeken is gebleken dat geleidelijke bruining bij mensen met een niet al te zongevoelige huid de beste bescherming biedt tegen melanoom.

* Voorkom ‘piekbelasting’ van de huid; zoek op hoogzomerse dagen rond de middag de schaduw op. Verbranden is namelijk wél gevaarlijk.

* Wilt u langere tijd in de zon blijven, gebruik dan een zonnebrandcrème. Maar pas op: als uw huid geen zon gewend is, kunt u ook ingesmeerd verbranden!

* Hanteer als vuistregel: de evolutie heeft geregeld dat onze huidskleur past bij het klimaat waar onze voorouders woonden. Blonde Hollanders kunnen doorgaans goed tegen de Hollandse zon, maar hun huid zal snel verbranden in zuidelijker regio’s. Nederlanders van mediterrane of Afrikaanse origine verbranden niet snel, maar lopen in ons land wél een hoog risico op een vitamine-D-tekort.

Hoe zit het ook alweer met vitamine D?

Onze belangrijkste vitamine-D-bron is het ultraviolet-B-licht van de zon. In onze contreien moeten we het daarvoor echt van de zomer hebben; van oktober tot half maart staat de zon zo laag dat de ozonlaag de UVB-straling eruit filtert.

Maar ook als de zon hoger aan de hemel staat, heeft huidarts Han van Rhee zijn twijfels bij het adagium dat ‘een kwartiertje onbeschermd zonnen per dag’ genoeg is. Volgens hem moet je voor voldoende vitamine-D-aanmaak in april en september eerder tachtig minuten zon per dag hebben. Alleen van juni tot en met augustus is – op onbewolkte dagen! – een kwartiertje onbeschermd zonnen genoeg. Dat wil zeggen: als je een lichte huid hebt. Hoe donkerder je huid, hoe meer UVB je in Nederland nodig hebt om voldoende voorraad op te bouwen voor de winter.

Gelukkig krijgen we ook nog een beetje vitamine D binnen via onze voeding. Het zit onder andere in vette vis, eigeel en lever. Bovendien wordt het sinds de jaren zestig toegevoegd aan margarine en halvarine. Maar om het effect van tien minuten zomerzon te evenaren, moet je bijvoorbeeld acht ons bliktonijn of een kilo lever wegwerken.

Bijslikken is dus eenvoudiger. Er zijn wetenschappers die veel hogere doses bepleiten. Maar wees voorzichtig: overdoseren kan! Met de D3-versie van de vitamine zit u dan wel veiliger dan met de D2-versie, dus let op de verpakking. Meer informatie over bijslikken: psychologiemagazine.nl/extra

Han van der Rhee, Zonnen mag. Een nieuwe visie op zon en gezondheid, Nieuw Amsterdam, €14,95

Toch nog bang voor de zon?

Op huidkanker.nl kunt u lezen en zien waaraan u de verschillende vormen van huidkanker herkent.[/wpgpremiumcontent]