‘Wanneer je ouder wordt, worden de verschillen zichtbaarder’
Dick (63) scheidde in 2011 na een huwelijk van 37 jaar.
Training Houd me vast (voor jou en je partner)
- Leer elkaar écht zien en begrijpen
- Ontdek hoe jullie pijnlijke momenten uit het verleden kunnen loslaten
- Officiële Emotionally Focused Therapy (EFT) training van Sue Johnson
- Met het boek Houd me vast van Sue Johnson
175,-
‘Het was 1968, ik was profvoetballer bij ZFC. Zij speelde gitaar in een bandje bij ons op de club. Ik vond haar cool. We trouwden en kregen twee mooie dochters. Na enkele jaren voetballen ging ik werken bij een bedrijf, carrière maken. Zij bleef thuis en verzorgde de kinderen.
We waren heel verschillend en hadden verschillende interesses. Wanneer je ouder wordt, ben je meer op elkaar aangewezen en worden de verschillen zichtbaarder. Toen namen ook de irritaties toe. We kregen steeds vaker ruzie. Bij meningsverschillen kon ik het antwoord uittekenen.
Ik gaf haar het gevoel dat ze niet belangrijk voor me was, dat frustreerde haar. Terwijl ik juist wilde dat ze gelukkig was. Dat gaf constant spanning in huis. Maar ik ben een topsporter en ik geef niet zomaar op. We gingen naar een aantal relatietherapeuten.
We staken er veel energie in, maar dat kon niet voorkomen dat we steeds verder uit elkaar groeiden. Ik ben een selfmade man, altijd bezig mezelf te ontwikkelen en te verbeteren. Dat miste ik bij haar. Haar manier van praten en benaderen irriteerde me.
Het leek wel een rugzak met bagage die steeds zwaarder wordt; op zeker moment bezwijk je eronder. Achteraf realiseer ik me dat ik niet zoveel zin meer had om me voor haar in te spannen.
Op mijn werk neem ik veel beslissingen, maar over deze kwestie in mijn privéleven stelde ik de beslissing steeds uit. Twee jaar geleden, na de zoveelste ruzie, stelden we elkaar de vraag: willen we zo doorgaan?
Dat wilden we niet. Ik zag er nog het meest tegenop om het mijn 89-jarige moeder te vertellen. Toen dat eenmaal was gebeurd, bleek dat die het allang had zien aankomen.
De praktische zaken hebben we in goed overleg geregeld. Ik heb haar nog geholpen met verhuizen. Voor mij was het wennen om alleen te wonen; mijn natje en droogje waren altijd verzorgd.
Ik ben een stuk zelfstandiger geworden. Ik zal me altijd verantwoordelijk voor haar blijven voelen. Sinds kort heb ik een nieuwe vriendin; ik zou mijn ex dat nieuwe geluk ook gunnen.’
‘Ik was opgelucht dat die rotjaren voorbij waren’
Barbara (80) scheidde 15 jaar geleden. Ze was toen 43 jaar getrouwd.
‘We hadden samen een droom; oud worden in een idyllisch huisje vlak bij de Amstel. We kochten ons droomhuisje, knapten het op… en toen werd hij verliefd op een ander.
Mijn man kon altijd goed met vrouwen opschieten, hij was een echte charmeur. Hij ging regelmatig met haar op pad. Ik voelde me in de steek gelaten maar wilde er geen heibel over maken. Ik hoopte dat het over zou gaan, en dat gebeurde ook.
Toen ik met pensioen ging kregen we meer tijd. We maakten samen een rondreis door Turkije. Daar ontmoette hij opnieuw een vrouw. Dat contact werd intensiever.
Hij zat maar met haar te mailen, terwijl ik toekeek met een knoop in mijn maag. Ik voelde me er heel slecht onder, maar hield me in. Als je zolang met elkaar samen bent, denk je niet aan scheiden.
Training Van single naar samen
- Leer wat je valkuilen zijn in de liefde
- Ontdek welk relatietype je bent
- Kom erachter wat voor partner bij je past
79,-
Ik ging steeds meer van hem accepteren. Maar op een dag werd ik zó boos. Ik schreeuwde jarenlang opgepotte woede eruit. Toen hij voorstelde om te scheiden stemde ik meteen in.
We regelden alles financieel en hij vertrok. Ik was verdrietig. Moest wennen aan alleen-zijn. Maar ik was ook opgelucht dat die laatste rotjaren voorbij waren.
Met mijn autootje trok ik er veel op uit. Ik ontmoette een man waar ik leuke dingen mee deed – geen liefde, maar een goede vriend. Op vakantie naar Frankrijk kreeg hij een hartaanval; ik overleefde ternauwernood door het stuur over te pakken. Plotseling was de dood heel dichtbij, en vanaf dat moment dacht ik: “Ik wil zo leuk mogelijk leven. Al die nare herinneringen moet je achter je laten.”
Ik besloot het contact met mijn ex-man te verbeteren. Als er een kleinkind jarig was, gaven we samen een cadeautje. Toen hij ernstig ziek werd, ging ik af en toe een dag voor hem zorgen.
Op zijn tachtigste verjaardag haalde hij anekdotes op. Ook over mij. Ik merkte dat ik belangrijker voor hem was geweest dan ik dacht. Ik ging inzien dat ik veel te veel over me heen had laten lopen. Een zacht karakter betekent niet dat je alles moet goedvinden.
Nu ben ik heel gelukkig. Ik woon hier heerlijk in mijn droomhuis. Ik heb goed contact met alle buren. We eten soms samen. En aan de een geef ik Franse les, met de ander los ik het cryptogram op.’
‘Soms voelt het zelfs als een bevrijding’
Hans (64) is na 37 jaar huwelijk gescheiden.
‘Onze relatie kon je vergelijken met die van een broer en zus; de passie was er na 47 jaar uit. We sliepen niet meer samen, gingen vaak apart op vakantie en hadden verschillende interesses. Maar scheiden was voor mij geen optie.
Ik heb altijd gedacht dat we samen oud zouden worden. We zijn al zo lang met elkaar, die laatste fase had ik nog wel samen willen meemaken. Het was dan ook behoorlijk schrikken toen de echtscheidingspapieren op de deurmat vielen.
Ik voelde me overvallen. Ze had al eens geroepen dat ze wilde scheiden, maar in deze beslissing had ze me niet gekend. Ik kende haar al vanaf haar vijftiende. Na haar studie trouwden we en kregen we twee zoons. Ze was ambitieus en stond midden in het leven, dat trok me aan.
Samen hebben we een praktijk aan huis opgebouwd. Drie jaar geleden stopten we met werken. We dachten nu allemaal leuke dingen te gaan doen. We zijn een maand in Spanje geweest, heerlijk.
Als ik denk aan die momenten mis ik haar; ik haalde ’s morgens brood en als ik terugkwam had zij de tafel gedekt en zaten we samen te genieten van de natuur.
Maar een verdieping van de relatie, waarvan ik dacht dat die zou komen, bleef achterwege. Er kwam juist meer afstand. De irritaties namen van beide kanten toe. De laatste maanden was het ijzig tussen ons, dan werd er dagenlang gezwegen.
Nu mijn ex besloten had dat we ieder onze eigen weg moesten gaan, was het toch nog een hele klap. De eerste weken moest ik erg huilen. Maar gaandeweg ging ik berusten in deze nieuwe situatie. Ik begon de spullen die mijn ex had meegenomen, te vervangen zodat het huis wat gezelliger werd.
Training Versterk je relatie
- Leer kijken naar je relatiepatronen
- Ontdek hoe je negatieve patronen kunt doorbreken
- Ook in je eentje te volgen
55,-
Ik realiseerde me dat de relatie verwrongen was geraakt. Ik heb ooit eens iets met een ander gehad, dat heeft het vertrouwen van mijn ex een deuk gegeven. Dat is nooit meer helemaal goed gekomen.
Toen ik het mijn oudste zoon vertelde, zei hij tot mijn verbazing dat scheiden beter voor ons beiden zou zijn. Het voelt steeds meer alsof er geen weg meer terug is. Soms ervaar ik het zelfs als een bevrijding. Ik kan haar nog steeds intens missen, maar soms ontmoet ik ook weer andere vrouwen.’
Hans heet in werkelijkheid anders.
‘Ik denk weleens: was ik maar weduwe, dan voelde ik mij niet zo afgewezen’
Janneke (62), net gescheiden, was 41 jaar getrouwd.
‘We zaten koffie te drinken toen hij opeens zei: “Ik ben verliefd op een ander en ik wil met haar verder.” Ik voelde al dat hij ergens mee worstelde, hij sliep slecht, werkte veel over – maar een andere vrouw had ik niet verwacht.
Ik kende haar: een collega van hem, 25 jaar jonger. Ik was met stomheid geslagen. Wat was er misgegaan dat dit kon gebeuren? Was hij bang voor het pensioen? Was het de sleur? Kwam het doordat een van onze dochters heel jong is verongelukt? Ze was 13, het is 23 jaar geleden. En waarom had hij er niet eerder over gepraat? We spraken vrijwel alles altijd uit. Hij had geen antwoorden. Hij wilde scheiden, ik moest me erbij neerleggen.
Wanneer je zo lang samen bent, kun je je een leven zonder die ander niet voorstellen. We hebben zoveel samen doorleefd. Als ik ergens mee zat, ging ik naar hem toe. Nu ook; als ik heel verdrietig was, belde ik om zijn stem te horen. Ik dacht dat dat zou helpen. Maar de pijn werd alleen maar erger. Juist hij had me deze knauw gegeven, dat maakte me woedend. Toen ben ik meer afstand gaan nemen.
Mijn dochter steunt me, maar ze wil ook de relatie met haar vader in stand houden. Dat levert lastige situaties op. Op haar verjaardag kom ik de ene dag, mijn ex de andere. Ik hoor dan dat hij met zijn nieuwe gezin over de vloer is geweest.
Ik voel me zo afgedankt door iemand met wie ik bijna mijn hele leven gedeeld heb. Bizar dat hij weer in een situatie stapt met kinderen van 7 en 8. De confrontatie met zijn nieuwe vriendin vind ik heel moeilijk. Soms denk ik: was ik maar weduwe, dan voelde ik me niet zo afgewezen.
Ik ben maar praktische zaken gaan regelen. Het pensioen. Ons spaargeld. Heb een appartement gekocht. Ik besef dat ik op zoek moet gaan naar mijn eigen geluk. Onlangs ben ik op een fietsreis voor singles geweest, dat was fijn.
Ik mis het samen terugkijken op je leven, het samen genieten van de kleinkinderen. Maar ik heb al eens langdurig gerouwd, toen mijn dochter stierf. Daardoor weet ik dat ik sterk genoeg ben om hier door te komen.’
Onze verwachting van het huwelijk is veranderd
Samen oud worden is niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger: het aantal scheidingen op latere leeftijd stijgt.
Voor een flink deel heeft dat te maken met het feit dat er minder jongeren trouwen en dat de groep gehuwde ouderen juist groeit. Maar toch. Een op de drie mannen die gaan scheiden is ouder dan 50, blijkt uit cbs-cijfers, en twintig jaar geleden was dat nog een op de zes.
Het aantal echtscheidingen onder getrouwde 60- tot 65-jarigen blijft weliswaar laag, maar is toch gestegen: van 2,4 op de duizend naar 3,5 op de duizend. In Amerika wordt al gesproken van ‘de grijze echtscheidingsgolf’.
Nadat de kinderen het huis hebben verlaten piekt het aantal scheidingen: de ‘legenest-scheiding’, in de woorden van hoogleraar Dimitri Mortelmans van de universiteit van Antwerpen. ‘Het vroegere taboe op scheiden is verdwenen,’ zegt de specialist in echtscheidingsonderzoek.
‘De zestigplusser van nu was jongvolwassen in de jaren zeventig, de periode waarin de eerste echtscheidings-boom optrad. Voor die generatie is scheiden normaler geworden.’ Bovendien werden vrouwen sindsdien zelfstandiger en onafhankelijker. Vaak eisen ze op middelbare leeftijd meer ruimte voor zichzelf op.
Mortelmans: ‘Vanzelfsprekendheden gaan, nadat de kinderen uit huis zijn, alsnog op de helling. Een nieuwe fase breekt aan.’ Soms zijn er dan al decennia van spanningen en ergernissen achter de rug, en wanneer het in die nieuwe fase niet lukt om het samen, zonder de kinderen, prettig te hebben, is de stap naar een scheiding tegenwoordig sneller gezet.
Maar waarom zou je als vijftiger of zestiger, en soms zelfs zeventiger, je leven nog zo overhoop halen? Omdat de verwachting ten aanzien van het huwelijk is veranderd, zeggen Susan Brown en I-Fen Lin, sociologen van de Bowling Green State-universiteit in Ohio.
‘Dit is de eerste generatie voor wie het doel van het huwelijk is de individuele burger gelukkig te maken.’ In de jaren vijftig en zestig was het huwelijk nog een ‘coöperatieve unie’ met de man als kostwinner en de vrouw als hoeder van het huishouden: een strikte en duidelijke rolverdeling als basis voor wederzijds respect en geluk. Maar sinds de jaren zeventig is de nadruk verschoven naar de bevrediging van persoonlijke behoeften.
De legenest-fase, stellen Brown en Lin, valt samen met een toenemend besef van de eigen sterfelijkheid en afnemende mogelijkheden voor zelfontplooiing: die kunnen de aanzet vormen tot een scheiding.
Zoals de sociologen het formuleren: nu de kinderen het huis uit zijn, kijken de partners nog eens goed rond en denken ‘Ben ik wel gelukkig met deze persoon? Ik heb misschien nog wel 25 tot 35 jaar te leven.’
Volgens hoogleraar Mortelmans, die verbonden is aan het Antwerpse Centrum voor Longitudinaal en Levenslooponderzoek, gaat de verklaring nog iets verder.
De echtscheidingspiek rond 55 en 60 jaar is volgens hem ook een inhaalslag, veroorzaakt door uitstelgedrag. ‘Het gaat vaak over “uitgebluste” huwelijken. Stellen “wachten” als het ware tot hun zorgtaak voor de kinderen erop zit, om dan de stap te wagen.’
Scheiden op latere leeftijd is een stuk ingrijpender. ‘Dat komt doordat je een levenslange relatie achter je laat,’ zegt Mortelmans. De psychische gevolgen kunnen dan ook legio zijn.
‘Een gevoel van falen, depressies en een laag zelfbeeld. Eenzaamheid speelt daarin een belangrijke rol. Boven de zestig nemen de contacten af; mensen overlijden, banen verdwijnen en het sociale leven wordt door een scheiding gehalveerd.’
Volgens de internationale Health-and-daily-living-depressieschaal, een meetinstrument voor persoonlijk welbevinden, hebben vrouwen het in dit geval moeilijker dan mannen.
Meer oudere mannen hertrouwen; de partnermarkt pakt voor hen nu eenmaal gunstiger uit. Het aantal vrouwen is groter, en bovendien vinden mannen vaker een jongere partner dan andersom.
Maar Mortelmans kan alleenstaande ouderen ook geruststellen: ‘Het is niet alleen kommer en kwel. Mensen die de klap weer te boven zijn, hebben juist meer zelfvertrouwen en zijn tevredener met hun leven, ook op latere leeftijd.’
Bovendien blijkt uit een Vlaamse studie – een echtscheidingsbarometer die gelijk opgaat met de situatie in Nederland – een nieuwe trend: juist op hoge leeftijd beginnen mensen vaker een nieuwe relatie.
