Aan één ding ligt het in ieder geval niet. Dat dénkt u misschien als u, terug van weggeweest, een bepaalde beklemming bespeurt, zo’n gevoel van grijs en zompig doorsneeleven; dat het aan Nederland ligt.
Maar dat is dus niet zo. In Spanje hebben ze het ook. Zo heftig kennelijk, dat de psychologen van de Universiteit van Granada die het fenomeen twee jaar geleden als eersten beschreven, er een passend heftige naam aan gaven: PHS – het Post-Holiday Syndrome. De symptomen: vermoeidheid, gebrek aan concentratie, gedeprimeerdheid, een gevoel van leegte. Ruim een op de drie werknemers zou er na de zomervakantie aan lijden. En dat is dus in een land waar de zon ook in het najaar straalt en de citroenbomen onverminderd geuren.
Waarmee we maar willen zeggen: denk komende herfst nou eens níét dat u moet emigreren. Vertrekken naar een land van altijd zomer biedt geen oplossing. Niet voor phs tenminste. phs loert overal als je na weken van dolce far niente weer in een strak stramien wordt gedwongen.
Wat natuurlijk niet betekent dat u reddeloos verloren bent zodra het de kop opsteekt. Met een goede aanpak en een beetje vasthoudendheid kunt u het postvakantiesyndroom best de baas.
Met deze zeven tips houdt u uw vakantiegevoel dit jaar tot ver in oktober vast!
1. Keer stapsgewijs terug
‘Ga niet op een maandag weer aan de slag, maar op een donderdag of vrijdag,’ adviseert psychologe Jessica de Bloom, die aan de Radboud Universiteit Nijmegen onderzoek doet naar de effecten van vakantie op stress en herstel. ‘We weten namelijk dat het uitgeruste en ontspannen gevoel bij de meeste werknemers binnen een week na de vakantie alweer verdwenen is, maar de Oostenrijkse onderzoeker Strauss-Blasche ontdekte dat het langer aanhoudt als de eerste werkweek kort is. Dat maakt de overgang tussen vakantie en werkend leven minder abrupt.’
Een andere mogelijkheid is om na uw terugkeer nog een tijdje kortere werkdagen te draaien. Een paar extra vakantieuurtjes opgeofferd en u kunt nog een week lang uitgebreid ontbijten, ochtendbaantjes trekken in het buitenbad of een oogstvers avondmaal bijeenscharrelen op de markt.
Gun uzelf de eerste dagen op de werkvloer sowieso een trager tempo, adviseert De Bloom. ‘Laat je out-of-office-reply bijvoorbeeld nog een dag of wat aan. Dat geeft je de gelegenheid je mails rustig te schiften. Dan zal ook blijken dat je op veel dingen helemaal niet hoeft te reageren.’
2. Wees lief voor jezelf
Bij terugkeer mogen we nog verder gaan in zulk ‘laks’ gedrag, vindt Denise Hulst, professional organizer en auteur van onder andere Efficiënt e-mailen en Exit supermama. ‘Ik vind dat je het ’s zomers best kunt maken om mails die tijdens je afwezigheid zijn binnengekomen, te negeren,’ zegt Hulst. ‘In de vakantieperiode moeten afzenders er gewoon niet van uitgaan dat hun mails gelezen worden. Als iets echt belangrijk was, word je er heus wel aan herinnerd.’ Maar, voegt ze toe: een volgende keer is het natuurlijk wel zo netjes aan te kondigen dat je deze aanpak hanteert. ‘Stel een automatisch antwoord op in de trant van: “Alles wat tussen die en die datum binnenkomt, wordt ongelezen verwijderd. Daarna sta ik weer open voor nieuwe mail.” Dat is hard, maar wel duidelijk.’
Ook in andere opzichten pleit Hulst voor wat meer gerichte onverschilligheid. ‘Ga niet meteen in de vijfde versnelling om alle “achterstallig onderhoud” weg te werken. Probeer jezelf aan te leren om het niet eens als zodanig te zien! Waarschijnlijk ben jij zélf de enige die vindt dat de vakantiewas en de post meteen afgehandeld moeten worden. En wat die stapel ongelezen kranten betreft: meteen bij het oud papier. Als je het gevoel krijgt dat je daardoor belangrijk nieuws hebt gemist, haal je het snel genoeg van internet.’
3. Omring je met herinneringen
Er zijn aanwijzingen dat het positieve effect van vakantie langer aanhoudt als je geregeld de herinnering eraan bewust oproept. Psychologe Jessica de Bloom gaat dat binnenkort nader onderzoeken, maar wil wel alvast wat suggesties doen: ‘Draai de muziek waar je toen naar luisterde, haal herinneringen op met reisgenoten, zet vakantiefoto’s op je computerscherm.’ Vooral die ene foto waarop u zo blij en ontspannen oogt, voegt Denise Hulst toe. ‘En kijk daar dan regelmatig bewust naar, terwijl u tegen uzelf zegt: “Weet je nog? Zó wil ik zijn.” Zo kun je dat besluit verankeren.’
Ook effectief: omring u met specifieke vakantieluchtjes. Basilicumplantjes en jasmijnolie zijn snel gekocht, bouillabaisse kunt u natuurlijk ook thuis eens maken. Geur heeft geheugentechnisch gezien een meerwaarde boven beeld of geluid, ontdekte de Amerikaanse onderzoekster Rachel Herz. Geur kan niet alleen razendsnel ‘filmpjes’ uit het verleden opdiepen uit ons geheugen, maar ook de bijbehorende emotionele lading. Dat komt doordat de neus het enige zintuig is dat direct in verbinding staat met de amygdala, het deel van ons brein dat een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van emoties.
Maar, waarschuwt psychonoom Jan Kroeze, emeritus hoogleraar zintuigonderzoek: ‘Een geur als geheugenprikkel is effectiever naarmate deze unieker is voor de betreffende gebeurtenis.’ Met andere woorden: het herinneringseffect van meegebrachte vakantieluchtjes ‘slijt’ naarmate ze langer in je thuisomgeving hangen.
Ook als ze geen sweet memories meer oproepen, kunnen zuidelijke geuren echter wonderen doen voor je humeur. Zo ontdekten onderzoekers van de Ohio State University dat de geur van citroenolie ons aantoonbaar opvrolijkt. Andere onderzoekers vonden aanwijzingen dat rozemarijngeur alerter maakt en dat lavendel gevoelens van agressie en depressie verzacht. Neem dus vooral een lavendelbad als uw eerste werkdag frustrerend was!
4. Vergroen uw omgeving
Planten hoeven niet te geuren om ons een goed gevoel te geven; ze zíén is al genoeg. Een overweldigende hoeveelheid onderzoek heeft de afgelopen jaren aangetoond dat het zicht op groen ons meer ontspannen, creatiever en gezonder maakt. Geen wonder dat u na een vakantie op het platteland zo lekker in uw vel zit.
Gebruik die wetenschap en maak uw dagelijks leven deze herfst plantaardiger. Zoek een groene route naar uw werk, ga lunchwandelen in een park, koop een varen voor op het bureau. Geen groene vingers? Volgens onderzoek heeft een cactus op de werkplek ook al een gunstig effect op onze productiviteit. En er zijn zelfs aanwijzingen dat ons brein zich laat foppen door plastic planten…
5. Houd gezonde vakantiegewoontes vast
Veel van het feel good-effect van vakantie schuilt natuurlijk in het feit dat het vakantie is, geen alledag. Toch loont het de moeite te proberen elementen van dat onalledaagse in te bouwen in uw gewone leven.
Zoals meer in de buitenlucht bewegen, zegt Jaap Seidell, hoogleraar gezondheidswetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ‘Veel mensen doen dat alleen in de zomer, en leiden de rest van het jaar een zittend kantoorleven. Dan is het natuurlijk niet verwonderlijk dat je je tijdens vakanties zoveel beter voelt. Nou zitten lange bergwandelingen er in Nederland niet in, maar íéts meer beweging in de buitenlucht is voor iedereen haalbaar. Al is het maar in de vorm van een lunchwandeling.’
Wat je verder veel ziet, vervolgt Seidell, is dat er op vakantie langer samen wordt getafeld. ‘Beslist ook iets waarmee je je dagelijks leven een kwaliteitsimpuls kunt geven. Tussen alle hectiek door even rustig om de tafel, voor een goed maal én om bij te praten. En: probeer de tijd te nemen om te ontbijten. Veel mensen doen dat op werkdagen niet, terwijl je met een goed ontbijt achter de kiezen de hele dag een beter concentratievermogen en werkgeheugen hebt.’
Dan is er nog de siësta. Beviel die deze zomer goed? Ga er dan vooral mee door. Diverse onderzoeken hebben aangetoond dat een middagdutje wonderen doet voor onze productiviteit én onze gezondheid. Het niveau van stresshormonen in je bloed daalt, en de thalamus – het ‘schakelcentrum’ tussen zintuigen en hersenschors – kan weer even bijtanken. Zelfs op uw werk is een power nap met enige goede wil mogelijk; tien minuutjes de ogen dicht en de benen op het bureau en u oogst al voldoende ‘fase-2-slaap’ (de eerste echte, nog lichte slaapfase) voor een productieve namiddag.
6. Schrap slechte gewoontes
Vakantie haalt u uit uw routine. Gebruik de onwennigheid die dat bij terugkeer oplevert eens om ingesleten gewoontes kritisch na te lopen. Waarom komt er elke avond wijn op tafel Moet u echt iedere dag een was draaien? Kan uw kind niet zelf een lunchbox maken?
Ook op uw werk doet u beslist dingen die niet nodig of zelfs contraproductief zijn. Kort na de Tweede Wereldoorlog formuleerde de Britse socioloog Cyril Parkinson zijn Wet van Parkinson, waarin hij stelde dat veel taken alleen worden verricht omdat er ooit mensen en uren voor zijn vrijgemaakt. De Britse overheid was niet ingestort toen het halve ambtenarenapparaat aan het front streed, constateerde hij, en dus hadden veel ambtenaren overbodig werk verricht. Welke klussen kunt ú laten liggen zonder dat het raderwerk vastloopt? Schrap ze en gebruik de tijd die u zo wint om nieuwe werkgebieden te ontginnen.
7. Doe nog maar één ding tegelijk
Wat u zeker moet schrappen: elke neiging tot multitasking. Mails lezen tijdens het telefoneren, sms’en vanonder de vergadertafel, weekmenu’s bedenken tijdens de yogales – stop ermee! Het voelt misschien efficiënt, maar onderzoek heeft aangetoond dat je door het switchen waarmee multitasking gepaard gaat, uiteindelijk aan elke taak afzonderlijk juist meer tijd kwijt bent. Bovendien vreet het energie. Dat kan ook een van de verklaringen zijn voor het hersteleffect van een vakantie: niets zo heilzaam als een paar weken achtereen schaken op één bord tegelijk. Houd dat zo en uw vakantiegevoel wordt gewoon een nieuw levensgevoel.n