Hoe besmettelijk geluk is

Dat onze vrienden en familieleden grote invloed hebben op ons leven, zal u waarschijnlijk niet verbazen. Wie als student een studiebol als kamergenoot treft, studeert meer dan iemand die een kamer deelt met een feestbeest. Als onze broer of zus een kind krijgt, neemt de kans fors toe dat we in de volgende twee jaar ook voor het eerst een kind krijgen, boven op het effect dat onze leeftijd heeft op onze kinderwens. En wie zijn partner verliest, heeft zelf ook een grotere kans om binnen korte tijd te overlijden.

Maar de invloed van ons netwerk gaat verder dan de mensen die we kennen, maken de Amerikaanse onderzoekers Nicholas Christakis en James Fowler duidelijk in hun boek Connected!. Niet alleen onze directe relaties hebben invloed op ons leven, ook hun buren, familieleden, vrienden en collega’s, en zelfs de vrienden van de vrienden van onze vrienden, die we waarschijnlijk nog nooit hebben ontmoet.

Middelpunt of buitenkant
Via onzichtbare lijntjes zijn we verbonden met iedereen die we kennen. Die personen zijn op hun beurt verbonden met iedereen die zij kennen, en zo kun je eindeloos doorgaan. Als je al deze lijntjes tussen mensen onderling uittekent, krijg je een schematisch overzicht van ons

netwerk. Sommige mensen bevinden zich in het middelpunt van de wirwar van lijntjes: zij zijn met heel veel anderen verbonden die op hun beurt weer met veel anderen zijn verbonden. Andere mensen zitten meer aan de buitenkant van het netwerk, waar ze slechts met een paar anderen een lijntje hebben.

Het bijzondere is dat zich via deze lijntjes van alles kan voortbewegen. Van geldstromen tot aanbevelingen voor een goede schilder, van modegrillen, geweld en roddels tot Mexicaanse griep en goedbetaalde klusjes. Hoe meer je in het centrum van het netwerk zit, hoe meer kans je hebt dat je met deze stromen te maken krijgt: meer roddels, meer virussen en meer tips.

Gelukspsycholoog Barbara Fredrickson

Geluksketen
Ook psychische zaken zoals emoties kunnen zich razendsnel verspreiden via het netwerk, ontdekten Christakis en Fowler in een onderzoek naar geluk. Ze brachten het netwerk van meer dan twaalfduizend inwoners van het Amerikaanse plaatsje Framingham in kaart, door alle broers, zussen, vrienden en partners met elkaar te verbinden. Bovendien vroegen ze al deze personen naar hun geluksniveau.

Wat bleek: blije, gelukkige mensen waren vooral verbonden met andere blije en gelukkige mensen, en waren vooral in het dichtbevolkte centrum van het netwerk te vinden. Ongelukkige mensen zaten juist meer aan de buitenste takken, waar ze minder contacten hadden en zich verzamelden met andere mensen die zich ook niet zo fijn voelden.

Nu is het hebben van vrienden sowieso iets wat ons gelukkig kan maken. En vrolijke mensen verkeren misschien liever in het gezelschap van andere vrolijke mensen: een soort-zoekt-soort-effect. Maar dat gelukkige mensen meer kans hebben om gelukkige vrienden en familieleden te hebben, die op hun beurt weer gelukkige mensen in hun omgeving hebben, is toch vooral te danken aan het positieve effect dat gelukkige mensen op elkaar hebben, bleek uit de statistische analyses van de onderzoekers.

Concreter gezegd: met een directe vriend die gelukkig is, hebben we gemiddeld 15 procent meer kans om zelf ook blij en tevreden te zijn. En daar houdt het niet op: een gelukkige vriend-van-een-vriend geeft ons 10 procent meer kans op dagelijks geluk, en bij een gelukkige vriend-van-een-vriend-van-een-vriend is dat nog steeds 6 procent.

Misschien lijkt het niet veel, maar de 6 procent extra kans op geluk die de vriend-van-een-vriend-van-een-vriend ons kan geven, is groter dan talloze andere fijne gelukjes. Uit ander onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat we met een extraatje van 6500 euro 2 procent meer kans hebben om gelukkig te zijn. Zo kan een blije verre kennis ons dus stukken stralender stemmen dan een stapel vers krakende briefjes van honderd.

Aanstekelijk
Het mechanisme achter de sterke invloed die een vriend-van-een-vriend-van-een-vriend op ons geluksgevoel heeft, zit volgens Christakis en Fowler in ‘emotionele besmetting’. Gelukkige mensen zijn vrolijker en vriendelijker en steken anderen aan met hun goede humeur. Bovendien delen ze hun geluk met hun naasten in de vorm van gunsten, zoals spontane hulp bij klusjes, financiële hulp en rondjes in de kroeg. Op die manier maakt die ene blije persoon zijn vrienden gelukkiger, die op hun beurt de mensen in hun omgeving weer aansteken, die het vervolgens ook weer doorgeven.

Daarbij maakt het wel uit hoe vaak we iemand zien. Wie aan de andere kant van het land woont, merkt immers minder van de rondjes in de kroeg en de vrolijke glimlach van die gelukkige vriend. De geografische afstand die we hebben tot onze vrienden speelt daarom een rol: vooral de personen die binnen een mijl van ons vandaan wonen verhogen onze kans op geluk, zo bleek uit de onderzoeksresultaten. En ook de tijd heeft invloed: in de eerste zes maanden van een nieuwe vriendschap is de geluksbesmetting het sterkst.

Als een zwerm vogels
Ook gedragingen en normen en waarden bewegen zich voort van relatie naar relatie. Uit een bekend onderzoek van Christakis en Fowler blijkt dat ons netwerk bijvoorbeeld een rol speelt bij obesitas: gezette mensen hebben vaker vrienden die te zwaar zijn, en vrienden-van-vrienden die te zwaar zijn, en vrienden-van-vrienden-van-vrienden die te zwaar zijn. Dus zelfs het vetgehalte van iemand die behoorlijk ver van ons af ligt, heeft invloed op ons gewicht. Voor een deel is dit een kwestie van gedragsimitatie, zeggen de onderzoekers. Wie aan tafel zit met iemand die heel veel eet, gaat onbewust ook meer eten. Als aan de andere kant een goede vriendin verslingerd raakt aan hardlopen en er vaak enthousiast over vertelt, gaan we misschien wel een keertje meetrainen en verliezen we ook wat gewicht.

Maar bij obesitas is het vooral onze manier van denken die verandert door ons vriendennetwerk, zo blijkt: onze normen over wat we té dik vinden, verschuiven. Zo kunnen we met ons eigen overgewicht de broer van onze vriend Karel in gewicht laten toenemen, zonder dat Karel zelf zwaarder wordt. Doordat wij dikker worden, gaat Karel namelijk toleranter denken over dik zijn. Daarom zal hij minder snel een opmerking maken over het toenemende gewicht van zijn broer, die daardoor zonder bedenkingen nog een extra portie friet naar binnen werkt.

Voor roken geldt hetzelfde. Wanneer iemand drie vrienden verderop stopt met roken, hebben wij ook meer kans om te stoppen, vooral omdat de norm of roken acceptabel is, wordt doorgegeven van vriend op vriend. We beginnen ermee omdat het cool wordt gevonden, maar als steeds meer mensen in onze omgeving het gaan afkeuren en we buiten in de vrieskou moeten paffen als we op een feestje zijn, zijn we sneller geneigd ermee te stoppen. De bewegingen in ons netwerk lijken hierbij op die van een zwerm vogels of een school vissen, zeggen Christakis en Fowler. Mensen stoppen in groepjes, waarbij de hele groep ineens de andere kant op gaat. Niet één individu heeft invloed op de richting van de groep, maar een heleboel beslissingen bij elkaar maken dat de groep in één beweging van richting verandert.

Over het algemeen reikt onze invloed tot drie niveaus buiten onze eigen contacten, blijkt uit alle onderzoek tot nu toe. Geluk, obesitas, rookgedrag, of we gaan stemmen of niet, of we ons laten vaccineren, aanbevelingen voor een goede schilder of pianoleraar: ze verspreiden zich als de kringen die een steen achterlaat in het water, en bereiken zo onze vrienden van vrienden van vrienden van vrienden. Vier niveaus van ons vandaan blijkt de invloed verwaarloosbaar klein te worden, volgens alle studies tot nu toe.

Eigen invloed
Een beetje ontnuchterend is het wel, dat ons netwerk zo’n grote invloed heeft op ons leven. De prestatie om te stoppen met roken of flink wat kilo’s af te vallen, kunnen we dus niet alleen op ons eigen conto schrijven, maar is mede te danken aan onze vrienden – zelfs aan hun vrienden en weer de vrienden van hen. En ons geluksgevoel is mede afhankelijk van de emotionele grillen van mensen die we helemaal niet kennen.

Maar dit betekent ook dat wij via ons netwerk grote invloed hebben op anderen. En dat we de wereld in ons eentje écht een beetje positiever kunnen maken. Besluit dus vandaag nog om gewicht te verliezen, en uw hele omgeving heeft daar profijt van. Straal uw geluk over op zo veel mogelijk mensen, en zij geven het weer door aan honderden, misschien wel duizenden andere mensen. Geef geld aan een goed doel, wees goed voor het milieu, verricht een vriendelijke daad, en u brengt een golfbeweging van positief gedrag teweeg die zich uitstrekt tot ver buiten uw kennissenkring.

Schema van een netwerk van 1020 vrienden, partners en hun familieleden uit het plaatsje Framingham (VS): bolletjes zijn vrouwen, vierkantjes mannen, en hoe lichter gekleurd, des te gelukkiger. Gelukkige mensen blijken elkaar op te zoeken, ongelukkige ook –en die laatsten zitten vaker aan de buitenkant van het netwerk, waar het stiller is.

Steuntje in de rug nodig? Doe de minitraining ‘Positiever in twee weken’ – niet alleen voor uzelf, maar ook voor al die mensen om u heen.

Kijk op psychologiemagazine.nl/trainingen

meer lezen

– Nicholas Christakis en James Fowler, Connected!, verschijnt in februari in Nederlandse vertaling bij Balans, € 19,95[/wpgpremiumcontent]