Een mooi uiterlijk, een succesvolle carrière en een horde aanbidders, Marilyn Monroe had het allemaal. Toch pleegde ze op 36-jarige leeftijd zelfmoord. Of neem Robbie Williams. Succesvol, maar van binnen ongelukkig, blijkt uit de nieuwe documentaire op Netflix.

Niet alleen sterren, ook veel ‘gewone’ mensen lopen er tegenaan. Op een gegeven moment hebben ze alles: een lieve partner, een interessante baan, een mooi huis en gezonde kinderen. Desondanks blijft het geluk uit. Ze blijven zich ontevreden en onvervuld voelen, ook al hebben ze ogenschijnlijk alles wat hun hartje begeert. Waarom is het toch zo moeilijk om tevreden te zijn met wat je hebt?

Uit tweelingonderzoek van de Amerikaanse psycholoog David Lykken blijkt dat de een simpelweg tevredener wordt geboren dan de ander. In zijn onderzoek vergeleek Lykken 732 paar een­eiige tweelingen – die in genetisch opzicht aan elkaar gelijk zijn – met 765 paar twee-eiige tweelingen, die in genetisch opzicht ‘slechts’ broers of zussen zijn.

Eeneiige tweelingen bleken qua tevredenheidsgevoel veel vaker met elkaar overeen te komen dan twee-eiige tweelingen. Lykken’s conclusie: het tevredenheidsgevoel is voor bijna 50 procent genetisch bepaald.

Toen Lykken negen jaar later de tweelingen opnieuw onderzocht bleek bovendien dat het tevredenheidsgevoel vrij stabiel was. De tweelingen voelden zich ongeveer even gelukkig als negen jaar daarvoor.

Geluksthermostaat

Dat het tevredenheidsgevoel stabiel is, wil niet zeggen dat positieve of negatieve gebeurtenissen geen invloed hebben op je geluksgevoel. Win je bijvoorbeeld de loterij of word je ontslagen, dan maakt dat je wel degelijk gelukkiger of ongelukkiger.

Maar alles went. De meeste gebeurtenissen verliezen dan ook in een aantal maanden hun invloed op je dagelijkse gevoel. Je voelt je weer net zoals daarvoor. Dit fenomeen wordt ook wel de ‘geluksthermostaat’ genoemd. De geluksthermostaat zorgt ervoor dat gebeurtenissen en omstandigheden uiteindelijk maar 10 procent van je geluksgevoel bepalen.

Maar al maken levensgebeurtenissen je amper tevredener of ontevredener, de nasleep die ze hebben doet dat wél. Zonder het door te hebben, wordt je denken en doen beïnvloed door wat je meemaakt. Negatieve levenservaringen zetten je ertoe aan om negatief te denken en je zó te gedragen dat je ontevreden en ongelukkig blijft.

Een voorbeeld: zijn je ouders vroeger gescheiden, dan kun je onbewust het idee opvatten dat leden van het andere geslacht niet te vertrouwen zijn. Ben je zelf eenmaal getrouwd dan kan dat idee je onredelijk jaloers maken, ook al is je partner heel betrouwbaar. Door je jaloerse gedrag creëer je onnodige relatieproblemen en koers je onbedoeld af op een echtscheiding.

Zelfs ogenschijnlijke positieve jeugdervaringen kunnen je later ontevreden maken, bijvoorbeeld als je als kind op handen werd gedragen en altijd je zin kreeg. In zijn boek Leven in je leven noemt de Amerikaanse psycholoog Jeffrey Young dit ‘de valkuil van de veeleisendheid’.

Net zoals toen je kind was, vind je het normaal dat je wensen snel en probleemloos worden bevredigd. Je vindt dat je simpelweg ‘recht hebt’ op een aantrekkelijke partner, een interessante baan en gehoorzame kinderen. Krijg je dit alles niet in de schoot geworpen – en wie krijgt dat wel? – dan raak je gefrustreerd en wrokkig.

In tegenstelling tot je genen en je opvoeding, waar je geen invloed op hebt, kun je gedachten en gedrag wél veranderen. Het prettige is boven­dien dat daarbij geen matigend ‘gewennings­effect’ optreedt: elke keer als je je onvervuld voelt, kun je iets doen of denken waardoor dat gevoel verandert.

Volgens de Amerikaanse psychologe Sonja Lyubomirsky heb je je geluksgevoel daardoor voor maar liefst 40 procent zélf in de hand. De volgende wetenschappelijk onderbouwde tips helpen om blíjvend tevredener te worden over je leven.

Twaalf manieren om meer te genieten van wat je hebt

1. Kies suboptimaal

Moet je een keuze maken? Doe dan niet te moeilijk, concludeert de Amerikaanse psycholoog Barry Schwartz uit zijn onderzoek. Moet je bijvoorbeeld een beslissing nemen over de aanschaf van een auto, koop dan simpelweg een auto die je bevalt en die je kunt betalen.

Dit wordt ook wel het ‘satisficing’-principe genoemd: een goede keuze is goed genoeg. Veel mensen volgen echter het ‘maximizing’-principe: ze willen niet alleen maar een goede beslissing nemen, maar de aller­beste. Ze bekijken alle alternatieven en wikken en wegen uitgebreid alle voor- en nadelen tegen elkaar af.

Alhoewel het ‘maximizing’-principe objectief gezien vaak tot een beter resultaat leidt – je vindt een betere auto voor je geld –, is de kans op ontevredenheid en spijt achteraf groter. Nog lang nadat de knoop is doorgehakt, vraag je je af: ‘Had ik toch niet beter die Ford kunnen kopen?’

2. Koester het verleden

Volgens de Amerikaanse psycholoog Fred Bryant word je tevredener als je geregeld positieve gebeurtenissen uit het verleden ophaalt. Hoewel het voor de meeste mensen makkelijker is om weg te zwijmelen bij een fotoalbum of souvenir, is het positieve effect sterker als je aan gebeurtenissen terugdenkt zónder gebruik te maken van een object.

Vertrouw liever op je voorstellingsvermogen. Dat lukt het beste als je de ogen sluit. Haal je de positieve gebeurtenis zo helder mogelijk voor de geest en probeer weer te voelen, zien en horen wat je toen meemaakte. Blijf zo tien minuten zitten, open dan je ogen en ga over tot de orde van de dag. Doe deze oefening elke week minstens één keer.

3. Stop met vergelijken

We worden dagelijks overspoeld met informatie over het succes en de positieve eigenschappen van anderen. Meet je je te veel af aan anderen, dan word je afgunstig en ontevreden, zo blijkt uit onderzoek van de Zwitserse psycholoog Alois Stützer.

Betrap je jezelf erop dat je je met anderen vergelijkt, roep jezelf dan tot de orde en ga iets anders doen. Kun je het echt niet laten, let dan op wat anderen mínder hebben of slechter kunnen dan jij en bedenk wat een geluksvogel je bent. Kun je er niet omheen dat anderen meer hebben of beter zijn? Laat je dan door hen inspireren: hoe zou je datzelfde ook kunnen bereiken?

4. Besluit te vergeven

Met vergeven doe je niet alleen de ander een plezier, maar vooral jezelf. Uit onderzoek van de Britse psycholoog John Maltby blijkt dat wie boosdoeners kan vergeven, dagelijks meer plezier ervaart en tevredener is over zijn leven als geheel.

Wacht niet tot je emotioneel ‘rijp’ bent om te vergeven: dan kun je maanden of jaren wachten, en soms komt dat moment zelfs nooit. Besluit simpelweg de ander te vergeven, ook al is dat een puur rationele beslissing. Besluiten dat je vergeeft, ook al sta je daar emotioneel (nog) niet achter, zorgt dat de wrok sneller verdwijnt. Dat opent de poort naar meer positieve ervaringen.

5. Wees wijs met geld

Of je gelukkig wordt van geld, hangt ervan af hoe je ertegen aankijkt en wat je ermee doet. Uit onderzoek van de Canadese psychologe Rosalind Callard blijkt dat je ontevreden wordt van geld als je denkt dat je er nooit te veel van kunt hebben.

Zie geld liever als een middel om zekerheid te verwerven. Geld maakt dan wél tevreden, omdat het zo bijdraagt aan de bevrediging van een basale behoefte: de behoefte aan veiligheid.

Geef je geld uit, doe dat dan aan zaken die nieuwe ervaringen opleveren, zoals een reis of een bioscoopkaartje – niet aan spullen, zoals een nieuwe bank of horloge. Ervaringen maken gelukkiger omdat je er naderhand met plezier op kunt terugkijken (zie tip 2) en omdat ze interessante gespreksstof vormen.

6. Leef met aandacht

Uit onderzoek van de Amerikaanse neuropsycholoog Richard Davidson blijkt dat mensen met een zogenaamde ‘aandachtige’ levenshouding een hogere activiteit vertonen in dát deel van de linkerhersenhelft waar positieve emoties worden opgewekt.

Een aandachtige levenshouding houdt in dat je je aandacht richt op datgene wat je doet (zie het artikel over mindfulness in het septembernummer van dit blad). Doe daarom maar één ding tegelijk en concentreer je op wat je aan het doen bent, of dat nu aardappel schillen is, puzzelen of joggen.

Voel hoe je voetzolen contact maken met de grond en hoe je gewicht zich verplaatst van de hak naar de voorkant van de voet, steeds weer opnieuw. Laat afleidende gedachten van je afglijden. Ter geruststelling: je hoeft dit niet de hele dag te doen. Houd het vijf minuten vol en las verschillende ‘aandachts­momenten’ in de dag in.

7. Accepteer negativiteit

Negatieve gevoelens en gedachten horen bij het leven. Veroordeel ze daarom niet: probeer niet gekunsteld positief te denken of ertegen te vechten. Accepteer ze, zonder je erdoor mee te laten slepen. Hoe?

In zijn boek Denk wat je wilt, doe wat je droomt geeft psycholoog Gijs Jansen een oefening: ‘Zie jezelf als de blauwe lucht in de hemel, en je gedachten als de wolken die voorbijdrijven. Neem de tijd om je gedachten te observeren vanuit dit perspectief, met jezelf als toeschouwer in plaats van deelnemer.

Train jezelf in het idee dat je gedachten van jou zijn, maar dat jij geen slaaf bent van je gedachten. Jij bent de blauwe lucht, jij verandert niet. Zie de wolken voorbijdrijven in de wetenschap dat het voor jou niet uitmaakt wat voor weer het is.’

8. Wees nederig

Heb je het gevoel dat het leven je onrecht aandoet, en dat je niet krijgt wat je verdient? Of denkt je opstandig: ‘Waarom moet ík deze ellende doormaken?’ Vraag jezelf dan af welke regel voorschrijft dat uitgerekend jij recht zou hebben op de krenten uit de pap. Wat maakt jou specialer dan anderen?

Verander je eisende gedachtegang in een meer realistische: wens in plaats van eis. Erger je je bijvoorbeeld in de rij voor de kassa, denk dan niet: ‘Ze moeten me nú helpen!’, maar: ‘Het zou fijn zijn als ik nu geholpen zou worden.’ En vraag niet: ‘Waarom ik?’, maar liever: ‘Waarom ik niet?’ Negatieve gebeurtenissen kunnen iedereen overkomen.

9. Denk niet te veel

Vaak wordt gedacht dat het verstandig is bij tegen­slag aan zelfreflectie te doen. Wat kun je ervan leren? Wat voel je, wat denk je? Wat betekent dit voor jou als mens?

Alhoewel zelfreflectie zeker wijzer kan maken, blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse psycho­loge Sonja Lyubomirsky dat je er niet gelukkiger van wordt. In plaats van de aandacht op je gevoelens te richten, kun je in tijden van tegenslag beter afleiding zoeken.

Ga fietsen, een goed boek lezen of speel een spelletje schaak. Maak plezier (zie ook tip 12). Voel je je beter, dan kunt je ook het probleem adequater aanpakken.

10. Doe iets voor een ander

Help een oud vrouwtje oversteken, collecteer voor een goed doel, of schrijf een bedankbriefje voor een kennis. Uit het onderzoek van Sonja Lyubomirsky blijkt namelijk ook dat je blijvend tevredener wordt als je elke week vijf aardige dingen doet voor een ander.

Goede daden maken je bewust van hoe goed je het hebt, en versterken het gevoel van verbondenheid met anderen. Het bevredigt bovendien een elementaire menselijke behoefte: het gevoel dat iemand je nodig heeft. Belangrijk is wél om al die vijf activiteiten op dezelfde dag te doen. Pas in ‘geconcentreerde’ vorm hebben ze een blijvende invloed op je gemoed.

11. Tel je zegeningen

Uit onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Robert Emmons blijkt dat mensen die dagelijks op een rijtje zetten waarvoor ze dankbaar zijn, tevredener zijn met hun leven. Schrijf daarom elke dag vijf dingen op waar je die dag dankbaar voor kunt zijn: de zon die opkomt, die lieve partner of die lekkere lunch met een oude vriend. Je wordt er niet alleen tevredener van, je zult er ook beter door slapen en hulpvaardiger worden. Dat laatste maakt het weer makkelijker om tip 10 vol te houden.

12. Creëer flow

Volgens de Amerikaanse psycholoog Mihaly Csikszentmihayli is het opgaan in een uitdagende activiteit – een bewustzijnstoestand die ook wel flow wordt genoemd – dé manier om je geluksniveau blijvend te verhogen.

Zoek een activiteit waar je echt warm voor loopt: joggen, studeren of muziek maken. Waarin ga je zo op dat je de tijd vergeet? Weet je het niet, vraag jezelf dan af wat je in het verleden veel voldoening gaf. Of houd een dagboek bij waarin je opschrijft op welke momenten je je het best voelde. Wat was je toen aan het doen?

Bezie deze activiteit vervolgens als een uit­daging en stel jezelf een doel dat net iets hoger ligt dan je gemakkelijk aankunt. Concentreer je volledig op de taak en geef het uiterste. Ben je klaar, kijk dan hoe je het ervan afgebracht hebt. Heb je je doel bereikt, wentel je dan in een gevoel van voldoening en overwinning.