‘Vertrek gewoon wat eerder van huis,’ zou een punctueel persoon zeggen. Maar volgens timemanagementexpert Diana DeLonzor is dat hetzelfde als tegen iemand met overgewicht zeggen: ‘Eet gewoon wat minder.’ Chronisch te laat komen is volgens haar iets wat je maar lastig kunt afleren.
Vervelend, want het kan relaties en banen in gevaar brengen, gênante situaties opleveren en het gevoel van eigenwaarde van de laatkomer ondergraven. Dat weet DeLonzor uit eigen ervaring, want ze was zelf een chronische laatkomer. Vandaar dat ze besloot er met psychologen van de San Francisco State University onderzoek naar te doen.
7 types die altijd te laat komen (plus tips om op tijd te komen)
Te laat komen kan verschillende oorzaken hebben, concludeert ze in haar boek Never be late again. Ze onderscheidt zeven categorieën – al zullen de meeste laatkomers zich in meer dan één categorie herkennen.
1. Goedpraters
Ze hebben honderden smoezen paraat – en geloven daar zelf in. ‘Als het niet zo druk was geweest onderweg, was ik op tijd geweest,’ redeneren ze, en: ‘Stipte mensen mogen best wat relaxter zijn.’
Een manier om zich te beschermen tegen de harde realiteit, stelt DeLonzor. Maar die opstelling maakt het goedpraters lastig om te erkennen dat ze wel degelijk een probleem hebben. Terwijl dat besef hard nodig is om er iets aan te kunnen doen, zegt psychologe Wendelien van Eerde, die promoveerde op uitstelgedrag: ‘Je gedrag veranderen lukt alleen als je echt gemotiveerd bent.’
Tip: Ga eens eerlijk na hoe het bij jou zit en houd een overzicht bij van je afspraken. Wanneer moest je er zijn en wanneer was je er daadwerkelijk? Komt je overal te laat of alleen bij bepaalde gelegenheden? Wat veroorzaakt dan de vertraging? Zijn er praktische oplossingen denkbaar?
2. Regelaars
Zulke laatkomers lijden aan het bezigheidssyndroom, stelt DeLonzor. ‘Als ik opschiet, kan ik nog even…’, denken ze voortdurend, en zo rennen ze nog telefonerend een vergadering binnen. Dat komt doordat ze alles optimistisch inschatten, ondanks tegenbewijs; als ze een keer op een zondag, met alle stoplichten op groen, binnen tien minuten naar hun werk zijn gereden blijven ze geloven dat dat haalbaar is.
Een trekje dat wordt verergerd door het feit dat ze slecht zijn in het inschatten van tijd. Dat geldt overigens ook voor alle andere laatkomer-categorieën, ontdekte DeLonzor. Tijdens haar onderzoek vroeg ze haar proefpersonen om negentig seconden in een boek te lezen, maar laatkomers gingen daar stelselmatig langer mee door.
Tip: Train uzelf in een realistischer tijdsbesef. Zet een kookwekker als je vijf minuten wilt douchen; houd een week lang exact bij hoe lang de rit naar je werk duurt en bereken het gemiddelde. Zie daarnaast wachttijd niet als verspilde tijd. Zorg dat je extra vroeg bent, zodat je rustig de krant kunt lezen.
3. Deadlinesurfers
Deze categorie is letterlijk verslaafd aan de slechte gewoonte; ze krijgen een kick van de adrenaline die het lichaam erdoor aanmaakt. DeLonzor ontdekte dat veel chronische uitstellers menen niet te kunnen presteren zonder druk. Een misvatting, stelt Wendelien van Eerde: ‘Het is niet gezegd dat ze anders minder goed zouden presteren. Het uitstel is vooral risicovol, en kan paniek veroorzaken als het misgaat. Maar van missers lijkt een uitsteller niet te leren.’
Tip: Zet je behoefte aan spanning op een positieve manier in. Maak er een wedstrijd van om tien minuten eerder te komen. Spreek met vrienden af dat je een rondje geeft als je te laat bent. Of dat ze na een kwartier wachten vertrekken…
4. Hedonisten
Een groep die geen opofferingen wil doen. ‘Het moet wel leuk blijven, ik ga niet stressen,’ vinden ze. Hedonisten hebben liever direct genot dan voordelen op de langere termijn. Tijdens haar promotie-onderzoek ontdekte Van Eerde dat veel uitstellers bij de Big Five-karaktertest laag scoren op de eigenschap consciëntieusheid: ‘Ze zijn niet zo plichtsgetrouw en planmatig. Het te laat komen ligt in hun aard, waardoor het lastig is om te veranderen.’
Tip: Ontwikkel je zelfbeheersing. Volgens sociaal psycholoog Mark Muraven kun je die heel goed trainen, net als een spier. Door elke dag iets te doen wat discipline vraagt, lukt het je om verleidingen steeds beter te weerstaan. Zet de televisie dus eens uit als je denkt: ‘Ik zou nu eigenlijk…’, en geef niet toe aan de gedachte: ‘Eerst even dit afkijken’.
5. Rebellen
Ze willen uniek zijn en niet voldoen aan de normen van onze maatschappij. ‘Tegelijk met anderen op het werk aankomen geeft sommigen een gevoel van afhankelijkheid,’ stelt arbeidspsychologe Jolet Plomp. ‘Door hun eigen regels te hanteren, voelen deze mensen zich gezien. Dit wordt binnen de psychologie “tegenafhankelijkheid” genoemd.’ Verder kan te laat komen duiden op onvrede; het is dan een vorm van passief verzet.
Tip: Er zijn effectievere manier om je ongenoegen te laten blijken. Is er geen andere manier om uniek te zijn of gezien te worden door anderen? Misschien is het goed om je onvrede eens te bespreken met je baas.
6. Verstrooide professoren
Deze categorie laatkomers is snel afgeleid. Ze willen best op tijd komen, maar een interessant artikel of onverwacht telefoontje zet hen op een ander spoor. Dat kan overigens ook puur neurologische oorzaken hebben. Zo hebben mensen met dyslexie en adhd’ers meer moeite met prioriteiten stellen, waardoor ze vaker te laat komen.
Tip: Ben je chaotisch, zoek het dan in externe oplossingen. Een goede secretaresse of een punctuele partner die je afspraken in herinnering brengt, kan een groot verschil maken.
7. Vermijders
Bij vermijders leidt angst of een slecht zelfbeeld tot te laat komen. ‘Dit soort laatkomer is bijvoorbeeld bang om alleen op een feestje te verschijnen en met wildvreemde mensen te moeten praten,’ zegt Jolet Plomp. Ook faalangst kan een rol spelen; iemand die daaraan lijdt, gaat vaak liever onderuit door ‘wangedrag’ – ‘Ik heb er ook met de pet naar gegooid’ – dan door ongeschiktheid. Anderen zijn juist bang om te slagen, omdat succes niet bij een slecht zelfbeeld past…
Tip: Zit er vermijdingsdrang achter het niet op tijd komen? Vraag jezelf af waar je precies bang voor bent. Daag jezelf vervolgens uit om je daaroverheen te zetten. Ga extra vroeg naar dat feestje, vraag de tandarts of je vandaag nog kunt langskomen. Hoor je een kritische stem in je hoofd (‘Ik ben toch niet in staat om…’), probeer die dan om te zetten in een positievere.
Zo ga je om met mensen die altijd te laat komen
Ben je zelf een stipt type? Zo pak je hopeloze gevallen aan:
- Vat hun gedrag niet persoonlijk op. Ze beseffen meestal niet dat ze jouw kostbare tijd misbruiken.
- Krop geen frustraties op. Vertel wat je stoort.
- Spreek af dat je na een kwartier wachten vertrekt of dat de laatkomer de bioscoopkaartjes betaalt. Hou jezelf aan die afspraak.
- Laat merken dat je het waardeert als de laatkomer op tijd is. Dat is een goede stimulans.
- Heb geduld. Een slechte gewoonte afleren kost tijd.
- Mag je echt niet te laat komen? Lieg over de aanvangstijd. Of spreek eerder af ‘om van tevoren samen iets te drinken’.
