10 Uitspraken die ons gedrag beïnvloeden tijdens de coronacrisis

Nederland enkele weken geleden: een opstandige schoolklas met premier Mark Rutte als directeur. Hoe zorgt hij ervoor dat het zooitje ongeregeld doet wat het moet doen? Het antwoord: met zogeheten 'frames' en principes uit de gedragsbeïnvloedingswetenschap.

Volgens de Corona Impact Monitor van Motivaction had 58% van de burgers er eind vorige maand weinig vertrouwen in dat anderen de corona-adviezen van de overheid volgen. De persconferentie van 31 maart, waarin Rutte en minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge een verlenging aankondigden van de maatregelen, was dan ook bedoeld om het gevoel op te roepen dat Nederlanders zich nu wél aan die adviezen houden.

Hoe psychologie ons verkeersgedrag beïnvloedt

Hoe psychologie ons verkeersgedrag beïnvloedt

Verkeerswetenschappers gebruiken steeds vaker kennis uit de psychologie om ons verkeersgedrag te beÃ...

Lees verder

Sociaal psycholoog en gedragskundige Cecilia Keuchenius was positief verrast door het optreden van Rutte en De Jonge. Terwijl de kritiek op onduidelijkheid over eerder geïntroduceerde maatregelen niet mals was, kregen diverse gedragsbeïnvloedingsframes en -tactieken ditmaal wel goed vorm. Keuchenius licht ze toe:

1. ‘We kunnen dit alleen samen doen’

Het hoofdframe in de communicatie van de Rijksoverheid tijdens de coronacrisis is dat we het probleem samen moeten oplossen. Dit vergeten is bijna onmogelijk; de slogan ‘Alleen samen krijgen we corona onder controle’ is prominent aanwezig. Rutte en De Jonge spreken ons op verschillende manieren aan om het gemeenschapsgevoel te benadrukken.

  • ‘We’ in plaats van ‘jullie’: ‘We kunnen dit alleen samen doen.’
  • Het raakt de hele samenleving: ‘Zelfs al word je niet ziek, het coronavirus raakt ons op dit moment allemaal.’
  • Benadrukken van het gemeenschapsgevoel: ‘We zijn misschien wel dichter bij elkaar dan ooit.’

2. ‘In een volwassen democratie als Nederland met volwassen, trotse mensen…’

Met de techniek altercasting spreekt Rutte ons aan in een bepaalde rol, waardoor wij ons hiernaar gedragen: ‘In een volwassen democratie als Nederland met volwassen, trotse mensen…’ En: ‘De kracht van Nederland in de afgelopen weken vind ik…’.

3. ‘Je ziet dat Nederland dit snapt’

Hij vertelt niet alleen wat het gewenste gedrag is, maar benoemt ook dat de meeste mensen zich hieraan houden. Deze techniek speelt in op de menselijke behoefte om erbij te horen. Rutte gebruikt hiervoor zinnen als ‘Iedereen ziet in Nederland dat we ons heel goed aan de regels houden (…)’ en ‘Je ziet dat Nederland dit snapt’.

4. ‘Ik heb grote bewondering voor…’

Rutte complimenteert ons met het naleven van de regels: ‘Ik wil vandaag hier gezegd hebben dat ik grote bewondering heb voor het aanpassingsvermogen, de zelfdiscipline en het improvisatievermogen van zo ongeveer iedereen in ons land.’ Positieve bekrachtiging versterkt de behoefte om het gedrag uit te voeren.

Hoe beïnvloed je jouw emoties?
TEST
Doe de test »

Hoe beïnvloed je jouw emoties?

5. ‘Wat in Nederland niet werkt is een regering die zegt je ‘mot’ dit en moet zus’

Door het bieden van keuzevrijheid in een intelligente lockdown, behouden mensen een gevoel van autonomie. Hiermee verklein je de weerstand tegen de boodschap. Daarmee spreekt Rutte mensen tegelijkertijd ook aan op hun eigen verantwoordelijkheid: ‘Ik vind het ook bij een volwassen, democratisch land horen om mensen daar uiteindelijk hun eigen verantwoordelijkheid in te laten nemen.’ Deze tactiek creëert meer intrinsieke motivatie voor het gedrag. Met strenge regels en boetes bereik je vaak het tegenovergestelde.

6. ‘Het zal u niet verbazen…’

Bij de start van de toespraak gaf Rutte aan dat de maatregelen al in de lijn der verwachting lagen: ‘Het zal u niet verbazen dat we inderdaad tot een verlenging hebben besloten…’ Dit impliceert dat je hier niet verbaasd of negatief op kunt reageren en vergroot daarmee de kans op instemmende reacties.

7. ‘We realiseren ons…’

Rutte geeft aan dat hij begrijpt dat de maatregelen moeilijk zijn en toont daarmee empathie voor de situatie: ‘We realiseren ons dat we veel van mensen vragen.’ Hiermee erkent hij mogelijke weerstand

8. ‘We doen alles op basis van wetenschappelijk advies’

Het autoriteitsprincipe gaat ervan uit dat we eerder personen geloven die een bepaalde autoriteit hebben en dat we hun adviezen beter opvolgen. Als verdediging van het nieuwe besluit doet Rutte dan ook aanspraak op diverse autoriteiten: ‘We nemen dit besluit op basis van het advies van de experts van het Outbreak Management Team.’

9. ‘Mensen staan klaar om elkaar te helpen als dat nodig is’

De wens van de overheid is dat we er voor elkaar zijn. Ook hier benadrukt de overheid de sociale norm door te omschrijven hoe dit al gebeurt en geeft daar positieve feedback op. De Jonge: ‘… dat is prachtig om te zien.’ Om mensen aan te sporen, geeft Rutte concrete gedragsvoorbeelden: ‘Kijk ook naar de mensen in je buurt en klop een keer op het raam van je buren (…) om te vragen of je nog iets kunt doen.’

10. ‘Hou vol’

Door het neerzetten van de sociale norm en complimenten aan de samenleving, toont Rutte zijn vertrouwen in ons. Met ‘Hou vol’ spoort hij ons aan dit ook in moeilijke tijden waar te maken. Het vertrouwen van de regering dat wij dit kunnen, vergroot onze zelfeffectiviteit; het vertrouwen in onszelf dat we in staat zijn de maatregelen op te volgen.

 

auteur

Anni Karvonen

» profiel van Anni Karvonen

Lees ook deze artikelen

Bij mij stopt het: deze 3 mensen doen het heel anders dan hun ouders
Interview

Bij mij stopt het: deze 3 mensen doen het heel anders dan hun ouders

Als kind wisten ze één ding zeker: ik ga het later heel anders doen dan mijn ouders.
‘We bieden een luisterend oor, dat is vaak al genoeg’
Branded content

‘We bieden een luisterend oor, dat is vaak al genoeg’

Gaat het even niet zo lekker? Dan kun je als jongvolwassene bellen of chatten met de Alles Oké? Supportlijn. Geen onderwerp is te...
Zo belangrijk is gezond narcisme
Verhaal

Zo belangrijk is gezond narcisme

Als je iemand bent die zijn eigen behoeften opzij zet en het moeilijk vindt om iets over zichzelf te vertellen, ben je misschien e...
Zo belangrijk is gezond narcisme
Verhaal

Zo belangrijk is gezond narcisme

Als je iemand bent die zijn eigen behoeften opzij zet en het moeilijk vindt om iets over zichzelf te vertellen, ben je misschien e...
Natalie deelde een week impertinente intimiteiten: ‘Even lekker poepen hoor’
Artikel

Natalie deelde een week impertinente intimiteiten: ‘Even lekker poepen hoor’

Wat gebeurt er als je meer intimiteiten deelt dan iemand lief is? Natalie Hanssen draagt het hart toch al op de tong, maar gaat op...
Naaktlopen: kwestie van persoonlijkheid
Kort

Naaktlopen: kwestie van persoonlijkheid

Dat extraverte mensen veel praten en consciëntieuze mensen steevast hun deadlines halen, is geen verrassing. Maar ook uit minder ...
Laat me niet lachen
Artikel

Laat me niet lachen

Nee, mannen zíjn niet grappiger. Vrouwen lachen alleen maar meer om mannen dan andersom omdat dat bij het verleidingsspel hoort. ...
Hoe corona ons gedrag heeft veranderd
Artikel

Hoe corona ons gedrag heeft veranderd

In plaats van werk en privé te scheiden, geven we nu online rondleidingen door ons huis. En de ooit zo vertrouwde handdruk is vol...
Altijd alles kwijt? 4 redenen waarom je nooit iets kunt vinden
Artikel

Altijd alles kwijt? 4 redenen waarom je nooit iets kunt vinden

Ben jij vaak je sleutels kwijt? Of zoek je je wéér suf naar je portemonnee? Je bent niet de enige die dingen verliest: 4 redenen...
Waarom we minder sociaal zijn naarmate we ouder worden
Kort

Waarom we minder sociaal zijn naarmate we ouder worden

We worden minder sociaal naarmate we ouder worden. Dat laat een uitgebreide studie met meer dan 60.000 mensen uit verschillende la...
108751