Alles kwijt: vijf mensen verloren alles wat ze hadden

‘Nog maar een paar muurtjes stonde er’

Door een blikseminslag verloor Lisan Heijink (30) haar woning en broodwinning

‘Een onderbroek, een badjas en een telefoon. Meer had ik niet bij me toen ik een precies een jaar geleden onze boerderij in Gelderland zag afbranden. Anderhalf jaar eerder was ik bij een vriend ingetrokken in zijn verwaarloosde boerderij. We zijn allebei vrijbuiters. Hij had de ruimte, ik de ideeën. “Doe er maar wat leuks mee,” zei hij. Ik maakte er een bed & breakfast en hondenlogeeradres van. Ik schilderde een grote papegaai in de huiskamer en belegde de muren met mozaïek. We hadden een paradijselijk bestaan.

Die bewuste nacht onweerde het. Ik sliep heel vast, maar onze enige gast zag dat het licht uitviel. Hij rende naar de deel, waar de bliksem was ingeslagen. De westenwind blies een vuurbal naar binnen en er ontstond een vuurzee. Hij sloeg alarm, ik belde 112 en probeerde de vier honden te redden. Het was donker en overal was rook. De mannen probeerden met de tuinslang nog wat te blussen, maar er was geen redden meer aan. Ik rende naar buiten en zag wezenloos en verslagen hoe de boerderij in vlammen opging. Half verdoofd belandden we om zes uur ’s morgens in een hotel.

Wat we de volgende morgen aantroffen, was verschrikkelijk. Nog maar een paar muurtjes stonden er, meer niet. Mijn broodwinning, mijn reisfoto’s, alles was weg. Intens verdrietig was ik. Maar na een week huilen raakten de tranen op en ik besloot om maar niet al te veel naar het verleden te kijken.

Gelukkig ben ik gewend om uit de koffer te leven. We hebben een stacaravan naast de afgebrande boerderij gezet en ik heb de hondenopvang weer geopend. Inmiddels heb ik mensen ontmoet die hun kind bij een brand hebben verloren. Ik tel mijn zegeningen: we hebben het overleefd en de hondjes ook. Deze gebeurtenis versterkt mijn gevoel dat materie niets voorstelt en vergankelijk is. Ik ben weer heel gelukkig. Al kan ik nooit meer onbevangen naar onweer kijken.’

‘Nu was ik ook mijn beste vriend kwijt’

Toen zijn vrouw hem verliet, verloor Fred Skledar (41) alles wat hij had

‘Voor haar was het nooit genoeg. Woonden we in een rijtjeshuis, dan wilde ze een vrijstaand huis. Plotseling zei ze: “Ik wil een eigen leven.” Ik probeerde het tij te keren, maar ze nam de kinderen mee en verdween. Ik stortte volledig in: woede, huilen, zweten. Ik meldde me ziek op mijn werk en liet me vrijwillig opnemen op een psychiatrische afdeling om tot rust te komen.

Toen ik was opgeknapt, kwam ik erachter dat mijn vrouw was ingetrokken bij mijn beste vriend. “Sorry,” zei die, “ik heb ook mijn gevoelens.” Nu was ik ook nog mijn vriend kwijt. Ik voelde me enorm belazerd. Ik was niet in staat om weer aan het werk te gaan, voelde me heel wiebelig. Als iemand me iets vroeg, barstte ik al in huilen uit. Na enig gesteggel met mijn baas trad ik “ziek” uit dienst.

Gelukkig ontmoette ik een nieuwe vriendin. Toen mijn ex dat ontdekte, kreeg ze een woedeaanval. Ik wilde mijn kinderen een nieuwe moeder geven, zei ze. Haar wraak was zoet. Toen ik mijn hypotheek aan het oversluiten was, rende ze naar de bank om te melden dat ik geen baan meer had. Mijn hypotheek werd geweigerd en mijn huis ging gedwongen in de verkoop.

Een dag later kreeg ik te horen dat ik op het politiebureau moest verschijnen. Mijn ex had aangifte gedaan van dertien jaar mishandeling van haar en de twee kinderen. Na drie dagen verhoor werd de tenlastelegging geseponeerd wegens gebrek aan bewijs. Ik was een vrij man. Maar de omgangsregeling is stopgezet. De kinderbescherming doet nog steeds onderzoek. Ik heb mijn kinderen nu drie jaar niet meer gezien. Ik woon op een kamer van vier bij vier en zit in de schuldhulpverlening. Werkelijk alles ben ik kwijt. Toch krabbel ik langzaam weer op. Ik heb geleerd de aantijgingen van me af te laten glijden en beter voor mezelf te zorgen. Maar ik mis mijn kinderen iedere dag.’vaderkenniscentrum.blogspot.com

‘Twintig jaar werk ging in vlammen op’

Het levenswerk van kunstenares Rosa Maseda (41) viel ten prooi aan de vlammen

‘Eind januari was ik thuis bezig een expositie voor te bereiden toen ik werd gebeld door een medewerker van het kunstenaarscomplex waar ik werkte: “Je atelier staat in brand.” Met schort en al sprong ik in de auto. Ik dacht alleen maar: dit laat ik me niet afnemen. Ik wilde redden wat ik redden kon. Maar eenmaal daar mocht ik niet eens in de buurt van het gebouw komen. Een lint hield me tegen, en daarna een kordon van brandweer en slachtofferhulp.

Alles ging in rook op. Mijn materialen, wol, vilt, textiel, en schetsboeken, schilderijen, beeldhouwwerken. Twintig jaar werk, maar ook mijn hele verleden: mijn doopjurk, studieboeken, gedichten van mijn vader, brieven van mijn kinderen, foto’s van mij met Clinton en Gorbatsjov toen ik de visagie voor een tv-programma deed. Ik was verpletterd. De dagen erna overviel me een enorme moeheid.

De gemeente was erg begaan met ons lot, maar bood ons geen vervangend atelier aan. Ik realiseerde me dat de positie van kunstenaars slecht is. Ze laten zich vaak afschepen en worden weggestopt op industrieterreinen, aan de rand van de samenleving. Dat maakte me boos en verdrietig. In het verleden ben ik een lange periode heel somber geweest en ik was bang dat dat opnieuw zou gebeuren. Daarom besloot ik me ditmaal niet als slachtoffer te gedragen, maar mijn woede om te zetten in daadkracht. Als je altijd maar in je atelier blijft zitten gebeurt er niks, dus ik besloot veel zichtbaarder te worden. Nu maak ik me bij de gemeente hard voor betere omstandigheden voor kunstenaars.

Wat ik had gemaakt, kan ik helaas niet meer exposeren. Maar mijn scheppende kracht is er nog steeds. Mijn expositie heb ik verplaatst van april naar oktober. Ik moet twee keer zo hard werken om alles op tijd af te krijgen, maar ik ben productiever en scherper dan ooit.’www.rosamaseda.com

‘Mijn geld gaat voortaan in een oude sok’

Jan Oudt (47) zag zijn hele erfenis bij IceSave verdampen en moet nog anderhalve ton aan successierechten betalen

‘Mijn oom was een hardwerkende timmerman. Hij was vrijgezel en leefde heel zuinig, spaarde alles op. Ik was zijn enige erfgenaam en hij liet me 350 duizend euro na. Daar wilde ik heel voorzichtig mee omgaan; dit was mijn appeltje voor de dorst. Het geld stond uit in aandelen, maar dat vond ik riskant. Ik besloot het te verzilveren en op een spaarrekening te zetten. Even dacht ik nog: zal ik het wegsluizen naar een belastingparadijs? Maar daar ben ik een te eerlijke jongen voor. Op de radio hoorde ik een reclame voor IceSave, een IJslandse internetbank die hoge rentes gaf en als zeer betrouwbaar te boek stond. Daar opende ik een rekening. Regelmatig bekeek ik op internet wat er aan rente was bijgeschreven.

Op 7 oktober kreeg ik ineens geen toegang tot de site. Het zweet brak me uit. Met een heel slecht voorgevoel ging ik naar huis. Daar zag ik dat een Nederlands incassobureau beslag had gelegd op IceSave. De ernst van de situatie drong toen pas goed tot me door. Vanwege een gestrande relatie had ik net een zware periode achter de rug. Het werd opnieuw een slopende tijd. Dag in, dag uit zat ik achter mijn computer om het nieuws te volgen. Ik verwaarloosde mijn huis, was helemaal geobsedeerd. Ik trad toe tot de club van gedupeerde spaarders, IceSaving. We vergaderden ons suf in de hoop samen een vuist te kunnen maken, maar weinig hielp. De buitenwereld zette ons in de hoek als een stel hebberige spaarders – woest maakte me dat.

Inmiddels heb ik een aanslag van de successierechten binnen. Voor 1 maart moest ik 157 duizend euro betalen. Dat kon ik natuurlijk niet. Of de Belastingdienst coulant zal zijn, is nog maar de vraag. Ik verkeer nog steeds in onzekerheid. En ik vertrouw niemand meer. Zodra ik mijn salaris heb, pin ik alles en stop het geld in een oude sok. Ik voel me wanhopig. Soms denk ik dat het idee van het belastingparadijs zo gek nog niet was.’

‘Ik dacht dat we zouden trouwen en kinderen krijgen’

Zira Roozendaal (28) werd door haar vriend op straat gezet

‘Ik woonde een klein jaartje met mijn vriend samen toen hij thuiskwam met de mededeling: “Ik ga.” Ik vroeg: “Heb je een nieuwe opdracht voor je werk of zo?” “Nee,” zei hij, “ik ga bij je weg.” Hij trok de deur achter zich dicht en liet me verbijsterd achter.

Tot op dat moment wist ik niet beter dan dat we zouden trouwen en kinderen krijgen. Ik snapte er niets van. Ik wilde erover praten maar kreeg geen kans. Tot die dag had alles zo vanzelfsprekend geleken. En opeens was het alsof ik met mijn handen in de lucht graaide. Het was zijn huis, dus ik moest eruit. In moeilijke situaties ga ik altijd bij mijn moeder te rade, maar die werd in het ziekenhuis opgenomen met een galblaasontsteking. Mijn leven stortte in toen ook nog eens mijn opa, die mij heeft opgevoed, op sterven kwam te liggen – hij is na enige tijd overleden. Ik belde mijn vriend; hij was nog maar zo kort geleden mijn steun en toeverlaat geweest, en hij kende mijn familie goed. Ik belde wel honderd keer, maar hij nam niet meer op. In één klap was ik uit zijn leven gewist.

Ik voelde me zo afhankelijk van mensen die er niet meer waren. Een oud overlevingsmechanisme uit mijn jeugd kwam omhoog. Toen mijn vader indertijd ons gezin in de steek liet, begon ik te regelen, regelen, regelen totdat ik greep had op de situatie. Nu ik opnieuw verlaten was, ging ik weer dingen ­regelen: een ander huis, de zorg voor mijn moeder en mijn opa.

Ik weet nog steeds niet wat mijn vriend heeft bezield. Gelukkig ontmoette ik een jongen met wie ik goed kon praten. Het is verder nooit iets geworden tussen ons, maar ik hield me in die periode aan hem vast. Stukje bij beetje heb ik mezelf hervonden en een nieuw leven opgebouwd. Een nieuwe stad, een nieuw huis en een nieuwe baan. Maar met mannen ben ik heel voorzichtig. Ik vertrouw ze nog steeds niet helemaal.’

Meer narigheid?

Dan ook meer geluk

Iedereen krijgt in zijn leven te maken met tegenslag, maar bij sommige mensen stapelen de rampen zich op. Ze vragen zich af: ‘Waarom ik? Wie zich goed gedraagt, verdient toch geen tegenslag?’ Maar het leven is onrechtvaardig en gebeurtenissen zijn nu eenmaal willekeurig. Gijs Jansen, docent psychologie aan de Radboud Universiteit en schrijver van het boek Laat los, heeft dan ook maar één remedie: ‘Accepteer tegenslag en laat het over je heenkomen.’

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. We willen de controle niet verliezen, want o jee, straks zakken we nog verder weg in de ellende. Maar wie narigheid ondergaat, zal zien dat die meevalt. We zijn geneigd te overschatten hoelang we ons ergens akelig over voelen en hoe intens deze gevoelens zullen zijn. Deze vertekening noemen psychologen de impact bias. Wie mensen van tevoren vraagt hoe akelig ze zich zullen voelen bij een groot verlies, ontdekt dat achteraf keer op keer blijkt dat het verlies wel erg werd gevonden, maar niet zo erg als was voorspeld. ‘We reageren nu eenmaal het sterkst op angst,’ zegt Jansen. ‘Daardoor hebben we de neiging onheil dat ons te wachten staat, te overschatten. Onze reflex is: wegwezen.’

Maar onheil, althans de manier waarop we het verwerken, is juist goed. Zoals je bij een verkoudheidje juist lekker naar buiten moet, zo werkt tegenslag positief op ons psychologisch immuun­systeem. ‘Tegenslag zelf is niet van invloed op ons geluk. De manier waarop we ermee omgaan is dat wél,’ zegt Jansen. Dit coping is bepalend voor de vraag of we alleen pijn ervaren of dat we ook gaan lijden. ‘Pijn is wat je meemaakt, lijden is wat je er zelf van maakt,’ aldus Jansen.

In een experiment werd een aantal mensen vlak voor hun sterven gevraagd hoe ze terugblikten op hun leven. Mensen die veel tegenslag hadden gehad, zeiden vaker een gelukkig leven te hebben geleid dan mensen met veel minder tegenslag. Jansen: ‘Bij navraag bleken mensen met veel tegenslag beter te zijn getraind om te blijven doorgaan. Mensen met weinig tegenslag gooiden veel sneller het bijltje erbij neer.’

We verzanden snel in piekeren en verdriet. Volgens Jansen komt dat doordat we ons richten op dingen waarop we geen invloed hebben. Hij verwijst naar Amerikaans onderzoek waarin ratten langdurig schokjes kregen toegediend die ze niet konden vermijden. De ratjes werden op den duur passief. Ze ontwikkelden een ‘aangeleerde hulpeloosheid’. Een Canadese psycholoog ontdekte dat ratten die werden blootgesteld aan frustraties en schokjes maar deze wel konden vermijden, in latere situaties veel optimistischer waren: ze zetten langer door dan soortgenoten die deze frustraties en schokjes niet hadden gehad. Wie succeservaringen opdoet, krijgt dus weer hoop en greep op zijn leven, het ‘aangeleerde optimisme’.

Een succeservaring wordt opgeslagen in je brein, legt Jansen uit. Daardoor kun je bij een volgende, negatieve ervaring het gevoel hebben dat het wel goed komt. ‘Mensen die behendig met tegenslag omgaan, hebben dat ongetwijfeld in het verleden ook al eens op een succesvolle manier gedaan.’ Mensen met weinig tegenslag zijn vaak minder voortvarend. Zoals Theo Maassen ooit zei: ‘Een goede jeugd hakt er ook in, hoor.’

We accepteren maar moeizaam dat alles zijn keerzijde heeft. Mooi hoort bij lelijk, dik hoort bij dun, samen hoort bij alleen. Het succes van The Secret, Sonja Bakker en de cosmetische industrie komt voort uit onze pogingen die keerzijdes af te wenden. IJdele pogingen, zegt Jansen, want weg­duwen heeft een boemerangeffect. ‘Het kost veel energie en vroeg of laat keert het probleem terug.’

Omhels de negatieve gedachten, angsten, onzekerheden, verdriet en twijfels, is Jansens advies. ‘Wie zich richt op de omstandigheden waarop hij toch geen invloed heeft, verandert in het ratje dat steeds weer schokken moet incasseren. Zulke mensen worden passief. Ze voelen zich het slachtoffer van de omstandigheden buiten henzelf.’ Maar wie zijn lot accepteert en zich richt op de zaken waaraan hij wél iets kan veranderen, zal succeservaringen opdoen en daardoor het gevoel krijgen weer greep op zijn leven te hebben.

In tegenstelling tot wat in het interview met Zira Roozendaal staat, was haar opa bij het verschijnen van dit nummer in leven (red.)

Meer lezen

– Gijs Jansen, Laat los, Thema, € 18,95, www.denkwatjewilt.nl[/wpgpremiumcontent]