Je afdeling wordt opgedoekt, het tijdelijke contract niet verlengd. Hier is het aanvraagformulier voor een ww-uitkering en daar het gat van de deur.
Het overkomt dezer dagen schrikbarend veel werknemers. En een fors deel van hen zal in ieder geval overwegen om geen andere baan te zoeken, maar gewoon voor zichzelf te beginnen. De afgelopen, gouden jaren deden veel mensen dat al; zzp’ers, zelfstandigen zonder personeel, vormden de snelst groeiende beroepsgroep in Nederland. Er zijn er inmiddels zo’n 700.000.
Dat is natuurlijk niet zonder reden. Eigen bazen kunnen werken waar en wanneer ze willen, hebben geen idioot boven en geen halvegaren onder zich en mogen ruim baan geven aan hun eigen interesses.
Maar gezien het feit dat de helft van de starters er binnen drie jaar weer mee ophoudt, is het zzp-leven geen happy ever after. ‘Je moet niet alleen goed zijn in je eigen vak, je krijgt er automatisch de functies van Hoofd Inkoop en Hoofd Administratie bij,’ zegt Linde Gonggrijp, directeur van vakbond fnv Zelfstandigen. ‘Dat moet je liggen.’
Die hoge uitval moeten we niet puur negatief uitleggen, voegt ze eraan toe. ‘Het is ook een teken van flexibiliteit. Heen en weer gaan tussen loondienst en eigen baas zijn wordt steeds normaler. Soms bevalt het goed om in vaste dienst te zijn, dan komt het je weer beter uit om te freelancen. Het verschil tussen beide wordt ook kleiner; werknemers hebben niet meer zo’n sterke rechtspositie en zulke uitgebreide ww-rechten als vroeger, terwijl voor zzp’ers de dingen de laatste jaren juist beter geregeld zijn.’
Kortom, zzp’er worden is tegenwoordig een reële optie. Ook voor jou? Volgens deskundigen zou je jezelf deze zeven vragen moeten stellen voor je de sprong waagt:
Ken ik mijn zwakke plekken?
‘Weten waar je níét goed in bent, is belangrijker dan alles zelf kunnen,’ zegt bedrijfskundige en journalist Tijs van den Boomen, auteur van het Handboek zelfstandigen en de ‘tips & trucs-gids’ Eigen baas. ‘Dat klinkt als een dooddoener, maar mijn ervaring is dat veel mensen in loondienst geen idee hebben van hun zwaktes. Ze beseffen niet hoe vaak anderen de steken opvangen die zij laten vallen. Maar niemand kan álles. En dat hoeft ook helemaal niet, zolang je dat maar van jezelf weet en er hulp bij zoekt.’‘Durf uit te besteden,’ adviseert ook Linde Gonggrijp van fnv Zelfstandigen. ‘Doe dat waar je goed in bent zelf, en aarzel niet aan de rest geld uit te geven: de boekhouding, promotiemateriaal, incassoklusjes – noem maar op. Het lijkt verleidelijk daarop te besparen, maar uiteindelijk heb je jezelf ermee.’
Ben ik optimistisch genoeg?
‘Een zzp’er moet vooral de kansen zien, niet de bedreigingen,’ zegt Tijs van den Boomen. ‘Als je een angstige persoonlijkheid hebt, is het zelfstandigenbestaan geen goed idee. Niet alleen omdat je ertegen moet kunnen dat je soms zonder opdrachten zit, ook omdat opdrachtgevers niet op zwartkijkers zitten te wachten. Ze willen iemand die uitstraalt dat hij hun problemen kan oplossen! Ik zou haast zeggen: op dít punt is een beetje zelfoverschatting zelfs in je voordeel.’
Kan ik tegen eenzaamheid?
‘Ik heb mensen gesproken die echt gék werden van het alleen werken,’ vertelt Monique Aerts. De sociologe deed voor haar proefschrift onderzoek onder zelfstandigen en zag onder zzp’ers die vanuit huis werkten, veel stil leed. ‘Vooral vrouwen misten de sociale contacten met collega’s.’
‘Huur een werkplek in een bedrijfsverzamelgebouw,’ suggereert Tijs van den Boomen om die reden. ‘Dat is niet alleen gezellig, maar ook leerzaam. Je kunt er bijvoorbeeld van ervaren zzp’ers afkijken hoe je potentiële opdrachtgevers benadert of lastige klanten afwimpelt.’ Een ander voordeel van bedrijfsruimte delen: je krijgt nog eens een opdracht toegeschoven van overbezette ‘concullega’s’.
Ben ik extravert genoeg?
‘Je zult jezelf moeten verkopen, de markt komt niet naar jou toe,’ waarschuwt Tijs van den Boomen. ‘Ben je erg introvert, dan zul je het beslist moeilijk krijgen, ook al blink je uit in je vak. Zo iemand redt het eigenlijk alleen met een partner die wél plezier heeft in dat verkoopspel.’
Ben ik voldoende zakelijk?
Als zelfstandige moet je met charme een opdracht kunnen binnenhalen, maar vervolgens met strengheid de betaalafspraken kunnen bewaken. ‘Opdrachtgevers moeten je aardig vinden, maar níét je vrienden worden,’ zo vat Aerts die spagaat samen.Nee kunnen zeggen is volgens Tijs van den Boomen ook een voorwaarde voor een geslaagd bestaan als zzp’er. ‘Kun je zeggen “Voor dat bedrag doe ik het niet”? En dan desnoods een ongemakkelijke stilte laten vallen, zodat je potentiële opdrachtgever merkt: deze zzp’er weet echt wat-ie waard is? En kun je, als je bedrijfje op een gegeven moment gaat lopen, ook nee zeggen tegen opdrachten die minder interessant zijn? Je moet namelijk ook ruimte overhouden voor rust en nieuwe ontwikkelingen.’
Kan ik werk en privé van elkaar scheiden?
‘Zeker als je vanuit huis werkt, zeg je als zzp’er minder makkelijk: klaar!’ waarschuwt Monique Aerts. ‘Kun je dat accepteren?’Een verwante vraag luidt: kan ik het verschil zien tussen zakelijke kritiek en persoonlijke afwijzing? ‘Je zult veel vaker worden afgewezen dan je in loondienst ooit hebt meegemaakt,’ zegt Aerts. ‘En dat kun je dan niet meer aan je baas of collega’s wijten. Juist nu je gaat doen wat je werkelijk na aan het hart ligt, moet je je – uit zelfbehoud – minder met je werk vereenzelvigen. Dat kan heel moeilijk zijn.’
Heb ik voldoende zelfdiscipline?
Op je werk houdt de baas wel in de gaten dat deadlines worden gehaald. Maar kunt u uzelf aan uw planning houden? ‘Vaak denken mensen dat hét grote voordeel van zelfstandig zijn is dat je baas over je eigen tijd bent,’ zegt Tijs van den Boomen. ‘Maar juist voor zzp’ers geldt dat ze hun deadlines moeten halen. Een ziek kind? Een computercrash? Dat is jóúw probleem.’
Ook op de langere termijn is het belangrijk dat je jezelf een beetje professioneel weet aan te sturen. ‘Eigenlijk zou je een of twee keer per jaar een functioneringsgesprek met jezelf op de agenda moeten zetten,’ zegt Van den Boomen. ‘Daarin vraag je jezelf af: ga ik nog de goede kant op? Moet het anders? Beter nog: zoek een mentor met wie je zulke dingen kunt bespreken. Echt, dat doet heel veel voor je ontwikkeling.’
Meer lusten en lasten van het eigen baas zijn:
– Tijs van den Boomen, Eigen Baas. Tips & trucs, Nieuwezijds, € 15
– Tijs van den Boomen en Wilma van Hoeflaken, Handboek zelfstandigen en Handboek freelancers (tweejaarlijks bijgewerkte gids), Nieuwezijds, € 25
– Arjan Dasselaar, Handboek voor de zzp’er, Van Duuren Media, € 29,90[/wpgpremiumcontent]