Ik kreeg begerige blikken toegeworpen door mannen en samenzweerderige lachjes van blonde vrouwen, die mijn opvallende haar leken te erkennen als het lidmaatschap van een elitaire club. In de bibliotheek van Londen, waar het personeel zich gewoonlijk achter boeken verschuilt, sprongen de mannen bijna over de balie om me te helpen. Op de markt werd ik in de strijd om aandacht voorgetrokken,’ schrijft Joanna Pitman, auteur van het boek Blond. De geschiedenis van de blondine van Afrodite tot Madonna. Pitman ging gedurende vier maanden geblondeerd door het leven en merkte dat het haar een soort kant-en-klare aantrekkingskracht bezorgde. Madonna wist dat allang: zij verkoopt steevast meer platen in haar blonde periodes. Dus bleekt bijna de helft van de westerse vrouwen het haar, terwijl slechts één op de zes blondine van nature is. Wat is er zo bijzonder aan licht haar? Waarom vallen mannen op blond?
De verklaring moet in de evolutie liggen, meent de Amerikaanse neuropsycholoog Vilayanur Ramachandran. Hij publiceerde in 1997 een artikel in Medical Hypotheses waarin hij stelt dat mannen blonde vrouwen vooral aantrekkelijker vinden dan donkerharigen vanwege hun bleke huid. ‘Een bleke huid is transparanter, en daardoor is het aan bleke vrouwen makkelijker te zien of ze ziek zijn,’ stelt Ramachandran. Ongezonde mensen krijgen immers vaak een vale kleur of oneffenheden in hun gezicht. En aangezien mannen evolutionair gezien beter af zijn met een gezonde vrouw dan met een zieke, gaat volgens Ramachandran hun voorkeur uit naar een vrouw aan wie te zien is dat ze gezond is.
Ook de Canadese antropoloog Peter Frost zoekt de verklaring in de huidskleur van blondines. Omdat mannen een andere pigmentatie hebben dan vrouwen, is de mannelijke huid meestal donkerder, legt Frost uit. Onbewust associëren mensen een lichte huidskleur daardoor met vrouwelijkheid. En omdat (natuurlijke) blondines een lichtere huidskleur hebben dan brunettes, worden zij beoordeeld als vrouwelijker.
‘Vrouwen zaten vroeger veel binnen,’ verklaart Roos Vonk, hoogleraar Sociale Psychologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. ‘Daardoor werden ze niet bruin. Vandaar dat bleekheid wordt verbonden aan vrouwelijkheid.’
Bovendien wordt zowel bleekheid als blondheid geassocieerd met jeugdigheid, aldus neuropsycholoog Ramachandran. Doordat de meeste baby’s lichter haar hebben dan hun ouders, is de link tussen blond haar en jeugdigheid snel gelegd. Er zijn maar weinig kinderen die ook na hun kleutertijd blond blijven. Veel vrouwen krijgen bovendien na het baren van hun eerste kind een donkerder haarkleur en teint. Dus: hoe lichter het haar en de huidskleur, hoe jonger iemand lijkt.
En jeugdigheid is aantrekkelijk, beaamt Vonk. ‘Mannen vallen van oudsher op vruchtbare vrouwen. Als er ooit mannen zouden zijn geweest die vielen op oude vrouwen, zijn zij uitgestorven. Wij zijn allemaal het nageslacht van mannen met een voorkeur voor jonge vrouwen.’ Blond haar wijst dus op gezondheid, vrouwelijkheid, jeugdigheid en daarmee vruchtbaarheid. Geen wonder dat blondines aantrekkelijke potentiële partners zijn.
Blond zijn heeft ook nadelen: blondines worden stelselmatig dommer ingeschat dan brunettes. Schrijfster Joanna Pitman stelt dat het concept van het domme blondje in de jaren vijftig furore maakte in de gedaante van Marilyn Monroe. Een halve eeuw nadat Monroe overal ter wereld kirrend op het filmdoek verscheen, gaan de woorden ‘blond’ en ‘dom’ nog steeds samen.
Niks jaren vijftig, meent de Britse psycholoog Brian Bates: het vooroordeel dat blonde vrouwen minder slim zijn, achtervolgt hen waarschijnlijk al sinds het stenen tijdperk. Het hangt immers samen met de associatie van blondheid met jeugdigheid. ‘Blonde mensen worden onbewust behandeld alsof ze minder intelligent, naïever, kwetsbaarder, minder volwassen en minder capabel zijn.’
Dat zet blondines op een flinke achterstand op professioneel gebied. Het onderzoeksteam van de Amerikaanse psychologe Diana Kyle van de California State University ontdekte dat blonde haren een negatief effect hebben op de loopbaan van vrouwen: ze worden bij sollicitaties vaker afgewezen dan donkerharige vrouwen met dezelfde kwalificaties. Als blondines en brunettes wel dezelfde baan weten te bemachtigen, krijgen sollicitantes met een donkere haardos een hoger salaris.
Psycholoog Bates kwam tot overeenkomstige conclusies. In een experiment liet Bates laatstejaars mannelijke studenten van de London Business School zes cv’s beoordelen van vrouwelijke sollicitanten. Bij de cv’s voegde hij een foto van de desbetreffende sollicitant. Naderhand vroeg Bates of de bijgevoegde foto’s invloed hadden op hun keuze. Alle studenten ontkenden. Maar de resultaten van het experiment gaven een ander beeld. Bates had namelijk een van de cv’s voorzien van een getrukeerde foto. Wat bleek? De studenten kenden dezelfde vrouw een hoger salaris toe wanneer zij een donkere haarkleur had. ‘Het komt erop neer dat mannen blondines vrouwelijker vinden, maar minder intelligent dan brunettes,’ stelt Bates. Omdat blonde haren de vrouwelijkheid benadrukken, is het voor blondines bovendien moeilijker om banen te krijgen die van oudsher met mannelijke talenten en kwaliteiten worden geassocieerd.
Bates ontdekte nog iets in de reactie ten opzichte van blondines: wanneer mensen persoonlijke kenmerken moesten toekennen aan vreemden, bleken zij geneigd blondines als zwak en onderdanig te bestempelen. Ook dit vooroordeel zou samenhangen met de koppeling van blondheid aan kinderlijkheid.
Verlegen genen
Maar zijn de vooroordelen over blondines wel onterecht? De Amerikaanse psycholoog Jerome Kagan onderzocht de verschillen in temperament tussen kinderen met blauwe en met bruine ogen. Hij ontdekte dat kinderen met blauwe ogen veel vaker verlegen en geremd zijn dan bruinogigen. Volgens Kagan zitten de genen voor blond haar, blauwe ogen en verlegenheid in hetzelfde biologische pakket.
En daar schuilt ook weer een verklaring in voor de aantrekkingskracht van blond haar. In het bedrijfsleven is verlegenheid geen positieve karaktereigenschap, maar in het liefdesleven wel. ‘Voor een man is het een voordeel als een vrouw niet al te veel andere mannen in haar leven heeft,’ legt sociaal-psychologe Vonk uit. ‘Voor verlegen vrouwen gaat dit vaker op. Dat maakt hen aantrekkelijk.’ En omdat verlegenheid in hetzelfde genenpakket zit als lichte haren, vallen mannen op blond.
Blondines sterven uit
Blondines worden met uitsterven bedreigd. Volgens onderzoekers van het Oxford Hair Centre worden er in de multiraciale samenleving steeds minder blonde kinderen geboren. Naarmate meer mensen van verschillende rassen samen kinderen krijgen, zal het aantal donkerharigen toenemen en dreigen blondines en roodharigen een zeldzaamheid te worden. Aangezien er op dit moment al minder roodharige mensen zijn dan blonde mensen, zullen zij als eersten uitsterven. Maar daarna zijn de blondines aan de beurt. Dat gaat nog wel even duren: de BBC meldt dat het zeker nog tweehonderd jaar duurt voordat het laatste blonde kind geboren wordt.