Mindfulnesstrainer Eveline Brandt: ‘Een béétje controle hebben we wel’

Ja, we proberen wel controle te houden. Maar als de huidige situatie ons íets duidelijk maakt, is het dat we geen controle hebben.

Ergens, diep in ons hart, weten we dat wel. We weten dat we onze kinderen zo goed mogelijk opvoeden, maar dat ze toch hun eigen keuzes gaan maken. We weten dat we een keer ziek zullen worden en zullen overlijden, maar we leven toch liever – en begrijpelijk – in een soort ‘bestendigheidswaan’, zoals meditatieleraar Joost van den Heuvel Rijnders dat noemt in zijn boek ‘Terug naar de markt – boeddhisme in het dagelijks leven’.

Tóch hopen we stiekem dat de dingen onvergankelijk zijn, al zien we dagelijks in de spiegel dat we veranderen, dat we ouder worden, en al zien we de vergankelijkheid overal om ons heen.

De piekerfabriek

En die zien we nu helemaal. De huidige situatie confronteert ons met een grote angst: het verlies van controle. En ook nog eens de angst om ziek te worden. Het woord ‘coronastress’ valt steeds vaker. Als we niet oppassen, maakt de piekerfabriek in ons hoofd overuren.

We kunnen nu oeverloos piekeren over alle scenario’s, over hoe dit verder zal gaan, over onze gezondheid, over de financiële consequenties, maar dat gaat ons niet helpen. Als we telkens weer de lift nemen naar de bovenste etage – naar het hoofd, dat hoofdkantoor met die talloze gedachten – dan krijgen we er alleen maar een probleem bij. Want piekeren helpt niet, lost niets op, en zorgt alleen maar voor extra stress. Hoe kun je jezelf hiertegen beschermen?

Een béétje controle hebben we wel

Eerst het goede nieuws over controle. We hebben het wel een béétje. Wat we bijvoorbeeld kunnen doen, is onze gezondheid zo goed mogelijk bewaken. De adviezen opvolgen over afstand houden, extra sinaasappels persen, bijslapen en twintig keer opdrukken in de woonkamer. Zoals Nelson Mandela zo mooi zei: ‘Laat je keuzes een afspiegeling zijn van je hoop, niet van je angst.’

Waar we ook wat meer controle over kunnen krijgen, is over onze gedachten. Ook onze mentale gezondheid kunnen we nu zo goed mogelijk bewaken. Zonder ook maar een moment te willen beweren dat deze situatie makkelijk, laat staan leuk is, zie ik het ook als de ultieme kans om te (leren) leven in het NU.

Want we weten echt, écht niet wat er gaat gebeuren. We kunnen de illusie van controle over de pandemie dus maar beter echt loslaten. En inzien dat het ‘nu’ is het enige moment dat we hebben, zoals Eckart Tolle decennia geleden al schreef in zijn wereldwijde bestseller De kracht van het NU.

Het lichaam is altijd in het hier en nu

Dus probeer zoveel mogelijk te leven in het ‘nu’, en steeds weer af te dalen uit dat hoofd als je toch weer de lift naar de bovenste etage hebt genomen. Mindfulness kan daarbij helpen.

Mindfulness heet ook wel ‘aandachttraining’ en leert ons om de aandacht telkens weer terug te brengen naar dit moment. In de meditaties – overal te vinden op internet, YouTube en in de app-store – oefen je om de aandacht te richten op de ademhaling of op het lichaam. En het lichaam is altijd in het hier en nu, anders dan de geest – zoals we maar al te goed weten.

Wanneer mensen hun aandacht trainen door regelmatig te mediteren, leidt dit tot een vermindering van stress, zo blijkt uit talloze onderzoeken. Dus waar wacht je nog op?

Herken je gedachten als ‘slechts gedachten’

Door te mediteren kunnen we vertrouwd raken met ons gebrek aan controle. Want zittend op je meditatiekussen ervaar je heel duidelijk dat je geen controle hebt. Niet over de stroom gedachten die zich aandient, niet over je gevoelens, niet over de sensaties in je lichaam. Die komen en gaan op hun eigen moment; daar hebben wij niets over te zeggen.

‘Wij zitten niet aan het stuur als het gaat om gedachten en gevoelens die opkomen’, in de woorden van psychiater en mindfulnessexpert Edel Maex. Maar direct daarna zitten we wél weer aan het stuur: we kunnen namelijk beslissen wat we met die gedachten gaan doen. We kunnen onze gedachten herkennen als ‘slechts gedachten’ en dán krijgen we een keuze: laten we ons helemaal meeslepen door de gedachten of niet?

Laat je gedachten voorbijdrijven

Als we mindful of ‘opmerkzaam’ zijn, kunnen we gedachten zien opkomen, om vervolgens te besluiten dat we ze laten overdrijven, als wolken aan de lucht. Soms is een wolk donker en blijft die wat langer hangen, maar ook die zal weer een keer gaan – daar kun je zeker van zijn. Je hóeft er niets mee. Je hoeft er niet op in te gaan, je hoeft hem ook niet weg te duwen, hij drijft vanzelf weer over.

We hebben tienduizenden (!) gedachten op een dag, dus het lijkt een goed en gezond idee om die niet allemaal serieus te nemen. En dat is precies wat je kunt oefenen in meditatie: je ziet je gedachten komen, maar je gaat er niet op in. Je blijft met je aandacht bij je ademhaling – of keert daar telkens weer naar terug. Wat een bevrijding!

De bergmeditatie

Meditatie helpt dus om niet meegesleept te worden door alle gedachten en wat in balans te blijven. Daar kunnen we ook nog specifiekere oefeningen voor doen. Jon Kabat-Zinn, de grondlegger van de mindfulnesstraining, ontwikkelde een prachtige ‘bergmeditatie’. Je wordt daarin uitgenodigd om te gaan ‘zitten als een berg’. Stevig, stabiel, kalm.

De oefening laat je zien dat de weersomstandigheden voortdurend veranderen, maar dat je daardoor niet omver geblazen hoeft te worden. Je oefent in ‘gelijkmoedigheid’. En zo kun je ervaren dat wanneer je de controle loslaat, er vertrouwen voor in de plaats kan komen. Innerlijke kalmte. Balans.

Dus: mediteren helpt, maar je kunt ook nog andere dingen doen. Ga op een mediadieet en bescherm je geest tegen alle stress die het nieuws kan veroorzaken. En ga wandelen. Het lichaam in beweging zetten, om je heen kijken, zien hoe de narcissen opkomen en de natuur in deze periode wat op adem kan komen. Net als jij.