Alfred Wolfsohn en de Roy Hart-methode
In de Eerste Wereldoorlog werkte Alfred Wolfsohn als arts aan het front. De kreten die hij mensen in doodsangst hoorde uitstoten, maakten een verpletterende indruk op hem. Hij kwam tot de conclusie dat er naast de gecultiveerde menselijke stem, ook zoiets als een primitieve menselijke stem moest bestaan. Een stem die in direct contact staat met onze ziel. Wolfsohn hield aan de oorlog een trauma over: de doodsnoodkreten bleven hem achtervolgen. Door herbeleving en expressie trachtte hij zichzelf te genezen. Hij trainde zijn stem zodanig dat hij de kreten zelf kon voortbrengen.
Een van Wolfsohns studenten, de acteur Roy Hart, heeft zijn gedachtegoed verder ontwikkeld. Hij maakte gebruikt van klank-, stem- en ademhalingsoefeningen om de gecultiveerde laag van de stem te doorbreken, bijvoorbeeld door heel diep of heel hoog te gaan met de stem. Hierdoor zou de primitieve menselijke stem bevrijd worden. De stem is dan geen cognitief, beheerst ingehouden product meer, maar een authentieke expressievorm van onze gevoelens. Onze spreekstem gaat hierdoor warm klinken en draagt meer uit dan woorden alleen.
Stemgerichte psychotherapie
In Nederland werken een paar therapeuten die in hun therapie zowel psychologische methoden hanteren als de visies van Hart en
Wolfsohn (zie Alfred Wolfsohn en de Roy Hart-methode). Blokkades en stemproblemen worden niet alleen met stem-, adem- en klankoefeningen behandeld, ook de psychologische achtergronden van de stemproblemen komen aan bod. Therapeut Maurice Willems stelt dat veel stemproblemen uitingsvormen zijn van onverwerkte trauma’s: ‘Een wankele, niet stabiele stem kan bijvoorbeeld ontstaan wanneer iemand in zijn jeugd geen onvoorwaardelijke liefde van zijn vader heeft gekregen. Zo’n stemprobleem kan alleen echt worden aangepakt als de mogelijkheid wordt geschapen om dit conflict alsnog op te lossen. Ik neem dan als therapeut bijvoorbeeld de rol van goede vader op me.’
Veel mensen zijn volgens Willems geblokkeerd in hun expressie. Dat komt vaak voort uit ervaringen in hun kindertijd. Het zijn bekende verhalen: niet mogen zingen omdat je ‘zo vals zingt als een kraai’, of pas waardering krijgen als je zoet en stil bent. Ook kan het zijn dat we vroeger zulke hoge eisen aan onszelf stelden dat onze stem door de stress is ingekrompen of gedempt is geraakt. Willems: ‘In stemgerichte psychotherapie leer je om meer vanuit je hart te spreken, waardoor je beter contact kunt maken met anderen én met jezelf.’
Victor Müller
In de jaren negentig kwam trainer en musicus Victor Müller regelmatig in de publiciteit met een opvallende trainingsmethode. Onder zijn deskundige begeleiding zongen groepen bekende politici, ‘captains of industry’ en managers uit volle borst, om zo de klank van hun spreekstem te verbeteren. Momenteel zijn Müllers stemtrainingen meestal ingebed in een uitgebreider programma. Zo verzorgt hij bij trainingsbureau Van Ede & Partners een onderdeel van de loopbaanbegeleiding van managers die ontslagen zijn of zich om andere redenen willen heroriënteren. Müller: ‘Zelfanalyse is voor deze mensen belangrijk en de stem is hierbij een goede ingang. Als iemand bijvoorbeeld niet geïnspireerd is, verbitterd is of boos, klinkt dat door in de stem. Ik luister naar hun stem en vertel wat ik hoor. Ook leer ik ze hoe ze hun eigen en andermans emoties in de stem kunnen herkennen.’
Volgens Müller kun je door te oefenen met je stem en ademhaling, invloed uitoefenen op je innerlijk. Een voorbeeld: als je stem rustiger klinkt, word je zelf ook rustiger.
Zingen speelt nog steeds een grote rol in zijn trainingen. Müller: ‘Door te zingen, kunnen mensen leren om zich expressiever uit te drukken en dat bevordert het contact met anderen. We baseren ons oordeel over andere mensen namelijk vooral op hun stem. Als een aantrekkelijk persoon een nare stem heeft, is ons respect meteen weg. Maar een grijze muis met een mooie, expressieve stem maakt wel indruk.’
Logopedisten
Wie stottert of slist, kan bij een logopedist terecht. Maar ook degenen die hun stem willen verbeteren, omdat deze bijvoorbeeld te schel of te onzeker klinkt, kan een privé-consult aanvragen. Je kunt doelgericht werken aan de verbetering van je stem met behulp van onder andere stemoefeningen, ademhalingsoefeningen en houdingsverandering – je houding heeft namelijk veel invloed op de klank van je stem.
Volgens Hélène Rompen van de Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie, kunnen de gevolgen hiervan groot zijn. ‘Een hardnekkig vooroordeel is dat mensen met een onaangename stem een onaangenaam karakter hebben. Slaag je erin om je stem aangenamer te maken, dan werkt dat vaak gunstig uit in je sociale leven. Daarbij komt dat onaangename stemmen vaak het gevolg zijn van verkeerd stemgebruik. Luisteraars voelen aan dat het praten niet goed gaat en vinden de spreker daarom onaantrekkelijk. We krijgen het bijvoorbeeld benauwd van iemand die snel en onrustig ademt tijdens het spreken.’
Uit een aantal onderzoeken komt naar voren dat vrouwen met een lage stem sneller carrière maken, omdat ze als zelfverzekerder en zelfstandiger worden beoordeeld. Een logopedist kan hier ook een handje helpen.
Sommige logopedisten bieden presentatietrainingen aan waarin de deelnemers leren hoe ze puur door hun stemgebruik boeiender en helderder kunnen overkomen op het publiek.
Masterclass presenteren: Overtuigend Spreken
Wanneer we iemands stem horen, trekken we onbewust allerlei conclusies over zijn persoonlijkheid. We vinden de spreker bijvoorbeeld betrouwbaar, sympathiek of motiverend. In de masterclass ‘Overtuigend Spreken’, leren de cursisten relevante theorieën over stemgebruik, en gaan ze praktisch aan de slag. Voor de training begint, wordt een opname gemaakt van de stem van de cursist. Puur op basis van deze geluidsopname, geeft een onafhankelijk panel een intuïtief oordeel over de spreker. Tijdens de masterclass zullen deze resultaten worden besproken en geïnterpreteerd. Tevens leren de cursisten hoe ze – binnen hun persoonlijke grenzen – hun manier van spreken, hun stemgebruik en hun persoonlijke presentatiestijl kunnen versterken en variëren. Hiermee kunnen ze het effect sturen dat ze op anderen hebben.
Jean-René Toussaint
Door zijn werk met dove kinderen ontdekte Jean-René Toussaint hoe belangrijk het fysiek ervaren van geluid is. Hij liet de kinderen de vibraties voelen die zijn stem in zijn lichaam veroorzaakte. Zo leerden de dove kinderen hoe ze hun eigen stem konden ‘horen’ via hun lichaam. Toussaint raakte gefascineerd door de ongepolijste stemmen van deze kinderen en concludeerde dat dit ons oorspronkelijke stemgeluid moet zijn geweest. In de door hem ontwikkelde methode ‘Stemwerk’ worden deze primitieve stem en het lichaam ingezet om mensen te helpen bij zelfexpressie en persoonlijke ontwikkeling. Door bijvoorbeeld pal tegenover iemands lichaam te zingen, kun je horen waar blokkades zitten. Op deze plaatsen weerkaatst het lichaam het geluid anders.
• Het Roy Hart Theater in Zuid-Frankrijk biedt cursussen, workshops en persoonlijke begeleiding aan op stemgebied. Info: www.roy-hart-theatre.com en tel. 033-4-66854598
• In Nederland zijn trainers werkzaam die geïnspireerd zijn door de methoden van Hart en Wolfsohn. De meesten hebben deze visies uitgebreid met eigen (vak)inzichten en theorieën. Een daarvan is de logopedist Alex Boon van Rond Je Stem in Arnhem. Deze stemwerkplaats biedt ook cursussen, workshops en persoonlijke begeleiding op stemgebied aan.
Info: www.rondjestem.nl,
of tel. 026-4959073
• Door heel Nederland zijn stemdocenten gevestigd die individuele begeleiding geven. Info: Wies Kuiyers, tel. 058-2501374
• Maurice Willems geeft individuele therapie in Nijmegen. Hij verzorgt ook een aantal cursussen op diverse locaties. Info: tel. 024-3601091
• Jeanet van de Riet werkt met ongeveer dezelfde methode. Zij geeft individuele therapie in Amsterdam.
Info: tel. 020-6228810
• Info Victor Müller: www.victormuller.nl, tel. 020-6712934
• Info: Van Ede & Partners:
www.vanede.nl, tel. 020-6734039
• Adressen van vrijgevestigde logopedisten zijn te vinden op de internetsite van de Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie: www.nvlf.nl.
Tel. 0182-587188
• In de Gouden Gids staat vermeld welke logopedisten presentatietrainingen geven
• Trainingsbureau Vergouwen Overduin geeft in midden Nederland de masterclass ‘Overtuigend spreken’ voor
e 1.660,– (excl. verblijfskosten).
De masterclass duurt twee dagen, met een avondprogramma en een overnachting.
Info: www.VergouwenOverduin.nl,
tel. 020-6595751
• Jean-René Toussaint is oprichter van de Stichting Rondom Stemwerk in Rotterdam. Deze stichting biedt individuele sessies, lessen en workshops aan.
Info: tel. 010-4766586