Meral Polat: ‘Ik wil niet alleen maar aan verwachtingen voldoen’

Inzicht 1: succes zit vanbinnen

‘Veel gevraagd worden, grote rollen spelen, geld verdienen – vroeger zag ik dat als succes. Min of meer het standaardplaatje van succes zoals we dat allemaal krijgen voorgeschoteld. Maar al vroeg in mijn carrière merkte ik dat succes voor mij in iets heel anders schuilt: in het delen van iets waarachtigs en authentieks binnen in je. De tien jaar dat ik in de voorstelling De gesluierde monologen speelde, hebben me daarin

gevormd. Die voorstelling ging over de ervaringen van islamitische vrouwen van de eerste generatie hier in Nederland: wie zijn die vrouwen, waar komen ze vandaan, wat hebben ze meegemaakt? Daarbij kwamen thema’s aan de orde zoals uithuwelijking, besnijdenis, de islam en culturele verschillen. Op de Toneelschool was ik sterk gefocust geweest op het leren van het ambacht: techniek, vorm, stijl. Door De gesluierde monologen leerde ik de waarde van mijn vak kennen. Belangrijker dan goed spelen of mooi zingen, is wat ik geef. Welke energie breng ik over, wat doet die met het publiek? Waar gáát het over? Zo speelde ik een monoloog van een vrouw die op haar 14de uitgehuwelijkt werd en een moeilijk leven had. Op een dag besloot ze dat ze ofwel dood wilde, ofwel moest vluchten met haar kinderen, want ze kon niet meer op die manier verder leven. Op een avond dat ik die monoloog speelde, zat die vrouw met haar zussen in het publiek. Dat gaf zó’n noodzaak aan wat ik daar stond te doen: ik bracht haar leven op het toneel. Na de voorstelling kwam ze naar me toe en zei: “Dank je wel, het is zo’n opluchting om mijn verhaal te delen.” Dat deed me beseffen dat we kunnen helen door onze verhalen te vertellen.
Iemands hart raken geeft mij veel meer voldoening dan geld of populariteit. Daarom kies ik mijn rollen uit nieuwsgierigheid, omdat ik iets wil weten of onderzoeken, niet omdat ze per se commercieel interessant zijn. Dat geldt ook voor mijn rol in De luizenmoeder. Daar zat urgentie in. Wat ik tof aan de serie vind, is dat het zo herkenbaar en hilarisch is in al die kleine situaties. Zie de mens, dit is Nederland en zo zijn wij met elkaar. En ja, dan is het natuurlijk fantastisch dat de serie óók nog eens heel populair is geworden.’

Inzicht : ik hoef aan niemands verwachtingen te voldoen

‘Een groot deel van mijn leven heb ik geprobeerd te voldoen aan wat ik dacht dat er van me werd verwacht. Maar de meeste verwachtingen komen niet van anderen, die leg je jezelf op. Dat begon ik een jaar of twee geleden in te zien, toen ik mijn gedachten en gevoelens begon te bevragen. Wil ik dit omdat ik het echt zélf wil of omdat ik denk dat van me wordt verwacht door mijn familie, mijn omgeving, de maatschappij? Zo kwam ik tot de ontdekking dat ik me te veel liet sturen door die “verwachtingen” en werd ik me bewuster van wat ik allemaal voor vanzelfsprekend aanneem. Ik vraag me nu ook bij alles af of het mij wel dient. Dat heeft ertoe geleid dat vriendschappen zijn beëindigd, omdat ik bijvoorbeeld merkte dat ik alleen als een goede vriendin werd beschouwd als ik aan een bepaald plaatje voldeed, vaak genoeg iets van me liet horen.
Toen ik 18 was, dacht ik altijd: als ik 35 ben, krijg ik een kind. Maar toen werd ik 35 en gebeurde dat niet – ik denk omdat ik op dat moment andere prioriteiten had. Dat riep bij mij de vraag op: voel ik die kinderwens echt diep vanbinnen of wil ik vooral een kind omdat ik het van me wordt verwacht door de maatschappij of mijn ouders, die verlangen naar een kleinkind? Niet alleen zij, mijn hele familie kijkt over mijn schouder mee: over drie jaar is Meral 40, nu moet ze weleens moeder worden.
Ik denk dat ik twijfels had doordat een vriendin die een sterke kinderwens had, nadat ze moeder was geworden zei dat ze niet zeker wist of ze wel de juiste keuze had gemaakt. Bovendien wil ik zo vrij mogelijk zijn, dus misschien ben ik er ook wel bang voor. Omdat het zo’n grote, levensbepalende keuze is, moest ik dus weten: wil ik zélf graag moeder zijn? Ik heb de vraag laten bezinken, als een steen die ik in het water gooide en die naar het diepe zakte. Uiteindelijk ben ik tot de conclusie gekomen dat ik inderdaad moeder wil zijn. Wat de doorslag heeft gegeven? Mijn nichtje Nusa, het dochtertje van mijn broertje. Ze is nu 2. Ik ben verliefd op haar, ze is zó fantastisch. En het is zo mooi om de wereld weer te zien door ogen die haar nog nooit eerder hebben gezien. Het gekke is: ik wil het, maar ik doe er nog niks mee. Meer nog dan een kind wil ik nu eerst mijn eigen muziek maken – die wil ik eerst baren, om het maar zo te zeggen. Mocht het uiteindelijk niet meer lukken, dan zal ik mijn verdriet aanvaarden. Misschien komt het ook wel door Nusa dat ik daar zo rustig onder ben. Mocht het er niet van komen, dan is zíj er nog altijd.’

Inzicht 3: je mag boos zijn

‘Toen ik klein was, hadden mijn ouders veel ruzie. Daardoor leerde ik al vroeg hoe ik een conflict moest elimineren, hoe ik boze mensen rustig kon krijgen. Als mijn ouders niet met elkaar spraken, was ik de advocaat die bemiddelde. Toen was ik nog maar 6. Mijn ouders werkten zich in die tijd allebei te pletter. Daardoor voelde ik me als kind vaak te veel. Bij ons thuis werd er ook niet gepraat over wat er in je omging, waardoor ik niet goed kom omgaan met mijn gevoelens. Ik vond huilen of boos worden zwak. Maar wat er gebeurt als je gevoelens onderdrukt, is dat je implodeert en somber wordt – daar had ik wel last van.
Als puber zocht ik steun in veel eten: ik woog in die tijd bijna 100 kilo. Mijn moeder en oma konden heerlijk koken, ze maakten heel lekkere gerechten met veel deeg. Ik at niet alleen veel omdat het zo lekker was, maar vooral omdat het me een bepaald gevoel van bescherming gaf. Daar werd ik me op de Toneelschool langzaam bewust van, het spelen confronteerde me met mijn gevoelens. Op het toneel kon ik huilen, boos zijn, verdrietig zijn, álles. Waarom voelde ik me op het podium vrijer dan daarbuiten?
Ik besloot in therapie te gaan. Toen ik mijn therapeute vertelde dat ik van mezelf niet boos mocht zijn omdat mijn ouders vroeger zo veel ruziemaakten, wees zij me erop dat dit een mooie verklaring was en dat ik het als volwassene goed kon analyseren. Maar het kleine meisje dat ik destijds was, voelde alleen maar dat de situatie niet veilig was en was niet in staat haar gevoelens te uiten. Die opmerking maakte ineens een heleboel onderbewust, oud verdriet los. Daar ruimte aan geven, werkte helend. Gaandeweg leerde ik dat het oké is om verdrietig of boos te zijn. Dat ik niet altijd de sterke persoon hoef te zijn die het wel in haar eentje redt.’

Inzicht 4: ik ben niet mijn rol

‘Doordat ik als acteur in en uit een rol stap, ben ik me sterk bewust geworden van het feit dat we in het dagelijks leven vaak in een bepaalde rol schieten. Dat gaat meestal onbewust. Er zijn er zoveel codes voor hoe we met elkaar omgaan; iedereen vertoont sociaal wenselijk gedrag. We presenteren onszelf vanuit onze rol als politieagent, huisarts, caissière. Of in mijn geval: vrouw, actrice, of iemand met een Turks-Koerdische achtergrond. Maar vanuit je functie of positie contact met iemand maken is geen écht contact. Door een lang proces van toneelspelen, lezen, naar mensen kijken, falen en somber zijn, ben ik me bewust geworden van die verschillende petten.
We hebben allemaal verschillende rollen te vervullen in ons leven. Bij mijn geboorte kreeg ik de rol van dochter, kleindochter. Ik groeide op en kreeg de rol van allochtoon. Ik nam de rol van actrice, vriendin, geliefde. Maar het zijn inderdaad rollen – daarachter zit Meral, de mens die al die rollen vervult. Doordat ik me steeds bewuster ben geworden van het feit dat we allemaal verschillende rollen hebben, ben ik me ook bewuster geworden van wie ik zelf ben áchter al die rollen. Dat maakt dat ik me niet meer vereenzelvig met een bepaalde rol, en dus ook geen imago meer hoef te verdedigen of hoog te houden. Ik ben gewoon een méns.
Daardoor voel ik tegenwoordig veel meer vrijheid en realiteit in mijn contact met anderen. Volgens mij voelen we dit allemaal: in wezen verlangen we allemaal naar oprecht contact, maar zijn we bang om afgewezen te worden of kwetsbaar te zijn. Daardoor blijven we op afstand. Maar naarmate ik ouder word, heb ik daar steeds minder energie voor. Ik wil gewoon oprecht mezelf zijn.’

Inzicht 5: zonder wrijving geen glans

‘Moeilijke situaties zijn vaak goede leermeesters. Ze openen een deur naar groei en ontwikkeling. Zo’n leermeester in mijn leven was een eerdere relatie, waarbij ik mezelf twee jaar lang wegcijferde. Ik heb veel vuur in me, maar in die relatie kon ik mijn vleugels niet uitslaan, omdat mijn partner zich daardoor bedreigd voelde. Ik ben soms net een puppy; dan ren ik ineens spontaan op iets af of begin ik ineens te dansen als ik daar zin in heb. Ik ben fladderig. Daar werd hij he-le-maal gek van, want hij hield juist van orde, structuur en helderheid. Hij wilde weten waar hij aan toe was. Mijn impulsieve acties probeerde ik daarom steeds te bedwingen, want anders werd hij boos of geïrriteerd. Uit angst om hem kwijt te raken, maakte ik me dus klein, kleiner dan ik was. Mede doordat vrienden me erop wezen dat ik me niet steeds in allerlei bochten hoefde te wringen, begon ik in te zien dat het tussen ons niet klopte en maakte ik het uit. Want als je niet jezelf kunt zijn omdat je bang bent dat het anders uitgaat, is het sowieso niet de goede relatie. Daar doe ik niemand een plezier mee. Dat besef was een enorme eyeopener, hoe verdrietig het op zich ook was dat onze relatie voorbij was. Het heeft me doen besluiten dat ik nooit meer, voor niemand, mijn ziel opzijzet.’

Inzicht 6: een relatie kun je samen vormgeven

‘Ik had in relaties altijd een grote angst dat de ander mij mijn vrijheid zou ontnemen. Dat ik ineens aan allerlei verwachtingen en eisen moest voldoen, dat we om zes uur moesten eten. Want ik zie om me heen dat als je niet oplet, een relatie verwordt tot een vanzelfsprekendheid. Dan sprankelt het niet meer. Een relatie stond daardoor voor mij gelijk aan een beperking van vrijheid, moeten inleveren, moeten plannen. Moeten moeten moeten.
Dat begint langzaam te veranderen. Met mijn huidige vriend ben ik nu acht maanden samen. We zaten allebei niet op een relatie te wachten, maar toen we elkaar ontmoetten, was het poef, zó verliefd! Onze verhouding is intens, we kunnen bij elkaar totaal onszelf zijn en alles benoemen. Een grote liefde vormt een spiegel voor je gedrag. Ik kom mezelf flink tegen: in die spiegel zie ik jaloezie, onzekerheid, het zoeken naar bevestiging – nog steeds ben ik bang dat ik niet goed genoeg ben.
Ik merk dat ik zelf ook veel verwachtingen heb van hem, zó veel verwachtingen. En als hij daar niet aan voldoet, word ik boos. Maar wat geeft mij dat recht? Dat is geen liefde. Omdat we het over zulke dingen kunnen hebben, is er veel eerlijkheid, vertrouwen en veiligheid. Daardoor ervaar ik nu dat je zélf je relatie kunt vormgeven. Je kunt je eigen kleurplaat maken in plaats van de plaat in te kleuren die al klaarligt.’ //