Machtsverschillen en gelijkwaardigheid in je relatie

Bij machtsverschillen op de werkvloer kan iedereen zich iets voorstellen. Je baas geeft je een opdracht en jij moet die uitvoeren, en als je niet naar tevredenheid werkt, kan hij je op het matje roepen.

Voor je salaris en het voortbestaan van je contract ben je van hem afhankelijk. Maar macht in relaties? Dat roept toch vreemde beelden op, van commanderende mannen met lijdzame vrouwen – of potige vrouwen die hun iele mannetjes achternazitten met een deegroller…

Joris Lammers, sociaal psycholoog aan de Universiteit van Tilburg, deed onderzoek naar machtsverschillen in relaties via de website van Psychologie Magazine, samen met research-masterstudent Peggy Emmerink.

‘Machtsverschillen in relaties zijn een taboe,’ constateert Lammers. ‘Als ik zeg: ik heb veel macht in mijn relatie, dan kijkt iedereen me raar aan. Terwijl macht vergaren op het werk of in de politiek heel normaal is. In onze geëmancipeerde wereld is er een norm dat we allemaal gelijk zijn.’

Toch ervaart maar de helft van de stellen gelijkheid in hun relatie, blijkt uit meerdere onderzoeken, waaronder dat van Lammers. Bij de andere helft van de relaties is er één partner die zich meer aanpast, meer op de ander betrokken is dan andersom, en banger is om de ander kwijt te raken.

Lammers: ‘Bij machtsverschillen in relaties gaat het er niet zozeer om wie de huishoudelijke beslissingen neemt, maar vooral wie de macht heeft over de emoties van de ander.

Eén partner vraagt meer bevestiging, heeft er meer behoefte aan dat de ander iets goedkeurt. Bijvoorbeeld bij het kopen van kleren: je vraagt je dan bij alles af of de ander het wel leuk zal vinden.’

Mijn partner lijdt vast minder

Bij het verdelen van de macht komen vrouwen er over het algemeen iets meer bekaaid vanaf dan mannen, zo blijkt. Mannen nemen iets vaker de beslissingen, zijn emotioneel iets minder betrokken, en halen meestal iets meer uit hun relatie dan dat ze er zelf in stoppen.

Lammers maakt een kanttekening: ‘Dat verschil werd vooral in oudere onderzoeken gevonden. Ik verwacht dat het nu kleiner is.’

Overigens is het wel normaal om je een tikje afhankelijker van de ander te voelen, of dat nu echt zo is of niet. Lammers: ‘Mensen zijn geneigd te denken dat ze hun partner minder kunnen beïnvloeden dan andersom, zowel vrouwen als mannen. Dat noemen we beschikbaarheidsheuristiek: wat je zelf meemaakt en doet, voelt heftiger dan wat je dénkt dat de ander meemaakt.

Als je bijvoorbeeld ruzie hebt gemaakt, voel je je misschien de hele dag rot. Je partner ook, maar dat ziet er toch veel minder intens uit aan de buitenkant. Zo ontstaat de illusie dat je er meer onder lijdt. Wees dus niet verbaasd als de score iets negatief uitvalt.’

Onvrij gevoel

Veel relaties zijn dus niet helemaal gelijkwaardig. Maar hoe erg is dat eigenlijk? Voor de looptijd van de relatie maakt het in elk geval niet uit, zo blijkt. De machtsverschillen blijven door de jaren heen redelijk stabiel, en stellen met een ongelijke balans gaan niet sneller uit elkaar dan andere.

Toch is het geen wenselijke situatie. Een onevenwichtige machtsverdeling geeft meer ontevredenheid over de relatie, zowel bij de minder machtige partner als de machtige partner, blijkt uit meerdere onderzoeken.

In een afhankelijke positie kun je bovendien minder jezelf zijn, ontdekte de Amerikaanse onderzoekster Kristin Neff. Ze vergeleek de hoeveelheid macht die partners hadden met hun gevoel van authenticiteit in hun relatie. De minder machtige partij had minder ‘authentieke zelfexpressie’, zo bleek.

Als je je minder vrij voelt om je eigen keuzes te maken in je relatie en bang bent voor de reactie van je partner, dan toon je niet je werkelijke gedachtes, gevoelens en ideeën, en doe je niet wat je het liefst zou willen, legt Neff uit.

En dat onvrije gevoel heeft weer een negatieve invloed op je psychische gezondheid. Opvallend genoeg heeft ook de psychische gesteldheid van de machtige partij te lijden, zo bleek uit Neffs onderzoek: in ongelijke relaties hebben beide partners minder zelfvertrouwen en zijn ze ook vaker neerslachtig.

Je eigen kompas volgen

Er is nog een interessant gevolg van machtsverschillen in een relatie, ontdekte Lammers bij het onderzoek onder de lezers van Psychologie Magazine.

In totaal vulden 535 lezers bijgaande test in over de machtsverschillen in hun relatie, plus extra vragen over hun redenen om seks te hebben, bijvoorbeeld: ‘om mezelf goed te voelen’; ‘om liefde voor mijn partner te tonen’ of ‘om conflict in mijn relatie te vermijden’.

Lammers: ‘Wat blijkt: wie de mindere is in de relatie, heeft vaker seks om “extrinsieke redenen”, dat wil zeggen: niet alleen seks omdat het leuk en lekker is, maar ook om te zorgen dat de relatie overeind blijft, en om de partner tevreden te houden.

Dat geldt zowel voor mannen als voor vrouwen.’ Ook hier blijkt dus dat de mindere in de relatie niet altijd zijn eigen kompas volgt, maar vaker kiest voor wat zijn geliefde wil.

‘Bij een relatie hoort een zekere mate van afhankelijkheid,’ zegt de onderzoeker, ‘maar het is niet goed om je daarin te verliezen en je partner bij alles op de eerste plaats te zetten. Je moet wel het gevoel hebben dat je je eigen leven in de hand hebt. Wie dat gevoel verliest, wordt depressief.’

Volgens Lammers kun je daarom, als afhankelijke partij, het beste wat meer afstand nemen en je minder laten leiden door je partner.

Meer je eigen leven leiden, zonder je partner activiteiten ondernemen die je leuk vindt, eropuit gaan met vrienden. ‘Zo trek je het weer in balans, en geef je de ander ruimte om naar jou toe te komen.’