Haar slipjes en bh’s koopt Leanne Lovink (43) tegenwoordig bij de Hema. ‘Die zitten prima en blijven net zo lang mooi als de lingerie van Marlies Dekkers die ik altijd droeg.’ De vette BMW, afspraken bij de schoonheidsspecialiste en kapper, nieuwe kleren, etentjes buiten de deur en de bezorgbrommers met Thais of Chinees: allemaal verleden tijd. Herinneringen aan een vorig leven, dat in het teken stond van werken en presteren. ‘Ik spreek nog weleens af met mijn ex-collega’s. Ze kennen me haast niet terug.’ Niet omdat hun voormalige baas nu sjofel oogt, maar juist omdat ze zo straalt.
Goed zoals je bent
- Leer jezelf accepteren
- Omarm je imperfecties
- Met boek van Brené Brown
€ 95,-
‘Mijn beste beslissing ooit,’ noemt ze de stap om dertien maanden geleden ontslag te nemen bij een grote zorginstelling waar ze leidinggaf aan 150 mensen. Doodeng, al had ze wat spaargeld. Maar het was óf weggaan óf een burn-out krijgen. ‘Ik nam zes weken zomervakantie de tijd om te bedenken waar ik echt gelukkig van word. Mijn antwoord: andere mensen zo stimuleren dat ze het beste uit zichzelf kunnen halen. Vroeger deed ik dat ook als manager. Maar ik was zo hoog opgeklommen, dat ik vooral bezig was met beleid en politieke spelletjes. Dat kan ik ook goed, maar het trekt me leeg.’ Lovink kreeg weer wat fut door essentiële oliën te gebruiken. Ze verdiepte zich in de werking daarvan, vertelde er andere mensen over en merkte hoeveel energie ze kreeg als ook die erdoor opknapten. Ze besloot ervoor te gaan en haar bedrijfje in oliën loopt inmiddels als een trein. ‘Ik verdien nu de helft van mijn oude inkomen, heb geen pensioenopbouw en arbeidsongeschiktheidsverzekering en bijna al mijn spaargeld is op. Maar mijn geluksgevoel is gestegen met een factor duizend.’
Ziende blind
Waarom wachtte Lovink zo lang met doen waar ze echt gelukkig van wordt? ‘Het zou niet in me zijn opgekomen om van de carrièreladder af te stappen,’ zegt ze. ‘Integendeel, ik ging ervan uit dat ik verder zou groeien naar een directeursfunctie. Ik werkte stug door, zelfs tijdens vakanties. Vanaf de rand van het zwembad zwaaide ik naar mijn man en zoon. En het gekke is, ergens vond ik dat nog stoer ook.’ Ziende blind was ze en velen met haar. Ze vond dat ze gelukkig moest zijn – dus hield ze zichzelf voor dat ze dat ook was. ‘De valkuil van het sociale narratief,’ aldus Paul Dolan, hoogleraar gedragswetenschappen aan de London School of Economics. ‘De verhalen die we elkaar en onszelf vertellen over hoe een goed leven eruitziet, spelen zonder dat we het merken een belangrijke rol in de manier waarop we ons leven inrichten,’ zo schrijft hij in zijn recente boek Happy ever after: escaping the myth of the perfect life. ‘Je moet ambitieus zijn, rijk, succesvol, goed opgeleid. Je moet trouwen, kinderen krijgen, monogaam zijn. Het zijn oude verhalen, die van generatie op generatie worden door-gegeven. Die – ongeschreven – regels bepalen volgens Dolan voor een belangrijk deel hoe we denken en handelen en maken het makkelijker om door de complexe wereld te navigeren. Soms maken ze ons ook gelukkig, maar die oude verhalen passen niet per se bij de moderne mens. En als je je er niet thuis bij voelt, doen ze meer kwaad dan goed. Het is alleen knap lastig om een nieuw script voor jezelf te schrijven. Stoppen is nu eenmaal altijd lastiger dan doorgaan. Psychologisch gezien is het nogal een opgave om afstand te doen van iets waaraan je gewend bent. Zelfs als je diep vanbinnen best wel weet dat het eigenlijk helemaal niet zo goed voor je is. Dat geldt voor ongezonde gewoontes, ongelukkige relaties en al helemaal als het gaat over zaken rondom rijkdom en succes, zegt Dolan. ‘Natuurlijk, een leven zonder geld of succes maakt angstig en ongelukkig. Maar het vervelende is dat we onszelf vertellen dat we nóg gelukkiger worden als we nog meer hebben. We willen steeds meer geld, meer succes. En hier gaat het mis. De valkuil zit ’m erin dat het extra geluk steeds kleiner wordt naarmate je hoger op de ladder komt. Uiteindelijk maakt die lijn een u-bocht en daalt je geluksgevoel, zo blijkt uit mijn onderzoek.’ Om echt gelukkig te zijn, zegt Dolan, moeten we van een ‘mag ik nog een beetje’ naar een ‘dank je, zo is het genoeg’ cultuur. Daarvoor moeten we in actie komen. ‘Geluk is niet wat je wordt verteld, maar wat je zelf doet.’
‘Heb je nou weer vakantie?’
Dat weet ook Renée Lamboo (34), journalist en auteur van Duur huis, nooit thuis. Ze is veel gelukkiger sinds ze bewust koos voor een leven met minder geld, maar veel meer tijd en vrijheid. ‘Voor sommige vrienden is geld nog steeds een doel op zich. Iedere keer als ik ze zie, vertellen ze me over hun nieuwe plannen. Wintersport, een nieuwe designer bank, een derde etage bovenop hun al prachtige en ruime woning: het houdt niet op. Ik was net zo. Ieder jaar verdiende ik meer. Dat moest van mezelf, al had ik meer dan genoeg. Meer geld voelde alsof ikzelf ook meer waard was. Nu verdien ik wat ik nodig heb om lekker te kunnen leven. Soms veel meer, maar ik voel niet de behoefte het allemaal uit te geven. Geld verdienen is niet meer het doel an sich. Ik doe vooral werk dat ik leuk vind, maar zelden meer dan drie dagen per week. Hierdoor heb ik nu iets dat ik vroeger nooit had: tijd. Tijd om even adem te halen, op een bankje te zitten en samen met mijn kinderen naar de eendjes te kijken op weg naar school.’ Om gelukkig te worden moet je geen spullen kopen voor je geld, maar ervaringen, zegt ook Ap Dijksterhuis, hoofd van de afdeling sociale psychologie van de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is expert op het gebied van geluk. ‘Cijfers heb ik niet, maar ik signaleer dat steeds meer mensen uit die hedonistische tredmolen willen stappen. Veel twintigers en dertigers bijvoorbeeld, vinden vier dagen werken echt de max.’ Dat kan schuren met de eis van werkgevers, die vooral bij leidinggevende banen om fulltime beschikbaarheid vragen. Maar dat is nu eenmaal het lot van trendsetters: weerstand op allerlei fronten. ‘“Zo, heb je nou weer vakantie?” hoor ik vaak laatdunkend als ik ’s middags met mijn man en kinderen in het zonnetje in de tuin zit,’ vertelt Lamboo. Je hebt moed nodig om tegen de stroom in te zwemmen én mensen zoals Lovink en Lamboo, weet Dijksterhuis. ‘Hoe meer mensen zich verzetten tegen de norm, hoe makkelijker het voor anderen wordt.’
Iedereen kan het
‘Ik zou ook wel willen doen wat jij hebt gedaan,’ hoort Lamboo vaak, ‘maar ik heb geen spaargeld zoals jij. En geen man die geld verdient.’ Onzin, vindt ze. ‘Geen geld is geen excuus. Als dit is wat je écht wilt, maak je een plan. Dan ga je ervoor, al duurt het even voordat je in de positie bent om het te kunnen doen.’ Ze weet waar ze het over heeft. Toen haar vorige relatie in 2010 – hartje crisis – op de klippen liep, bleef ze over met een onverkoopbaar appartement. Pas na drie jaar raakte ze het kwijt – met een restschuld van 40.000 euro. ‘Ik huilde een paar dagen,’ zo schrijft ze in haar boek. ‘Ik was halverwege de twintig en nu lag er een schuld op mijn bord die sommige mensen een leven lang niet kunnen wegwerken.’ Maar zij wel. Hoe? ‘Door slim te budgetteren en vooral door drastisch te schrappen in mijn vaste lasten. Veel mensen zijn financieel verlamd, omdat ze denken dat ze toch geen stap kunnen zetten vanwege hun hoge hypotheek, dure kinderopvang, uitgebreide verzekeringspakket en het abonnement op de sportschool. Maar ze hebben al die verplichtingen alleen maar omdat ze er zelf voor hebben gekozen. Je kunt ze ook weer opzeggen.’
Dat klinkt hard, maar om je lievelingsleven te creëren hoef je echt niet steeds met alle trends mee te gaan, vindt Lamboo. ‘Vaak zijn het ook je eigen plaatjes van een droomhuis, droombaan, droomspiegelbeeld die je kortzichtig maken. Als je even buiten de gebaande paden kijkt, merk je dat een mooi, lekker en comfortabel leven niet per se veel geld hoeft te kosten. Trouwens, veel mensen hebben sowieso geen idee waaraan ze hun geld precies uitgeven.’
Onvermoede talenten
‘Met de kaasschaaf kunnen de meeste mensen makkelijk tien procent missen, dan hobbelt het leven gewoon door,’ zegt antropologe Jeanine Schreurs, internationaal expert op het gebied van duurzame leefstijlen. ‘Geen dure koffie meer kopen op het station, zelf koken in plaats van kant-en-klaar-maaltijden, niet meer elk seizoen nieuwe schoenen: het is even wennen, maar drastisch anders is het niet. Vanaf 25 procent minder budget word je gedwongen om je leven te herijken en echte keuzes te maken. Wat is belangrijk, wat kan weg? En precies dat leidt tot een gelukkiger, want authentieker leven, zo stelt ze in haar proefschrift Living with less: prospects for sustainability. Daarvoor onderzocht ze in 2010 hoe 1116 mensen reageerden die – al dan niet gedwongen – hun budget met minstens een kwart zagen slinken. ‘Ze ontdekten dat ze voorheen vooral op de automatische piloot leefden: drie keer per jaar op vakantie, stedentrips met vriendinnen en verwenweekenden als tussendoortjes, uit eten als je laat thuis bent van het werk. Je hebt lef nodig om dit soort patronen te doorbreken. Dan bewust doorzetten geeft zelfvertrouwen.’
Ook je vriendenkring kan flink worden opgeschud en uiteindelijk beter bij je passen. Op een gegeven moment zal je moeten vertellen wat er aan de hand is, als je geen dure cadeaus meer geeft op verjaardagen. Echte vrienden blijven dan over, nieuwe dienen zich vaak aan. Wat ook gelukkiger maakt: meer zelf gaan doen en maken. Zo kun je onvermoede talenten aanboren.’
Ook Schreurs spreekt uit ervaring. Ze werd op een van de buitenlandreizen die ze voor haar werk maakte zo ziek dat ze arbeidsongeschikt raakte. Ze weigerde in de WAO te gaan. ‘Ik stapte radicaal uit het systeem en ben om rond te komen gaan hosselen: je kostje bij elkaar scharrelen door klusjes te doen. Ik werd hospita, trainster en begon een moestuin. Ik dacht altijd dat ik geen groene vingers had, maar de rabarber, erwtjes en spinazie schieten uit de grond op mijn landje. Daar ben ik blijer dan ik ooit op kantoor ben geweest.’
Skip de korte kicks
Een spaarzame, bewuste leefstijl levert nog meer winst op, weet Schreurs. ‘Ik houd erg van mooie dingen, ben hartstikke materialistisch, maar dan op de manier waarop de Britse antropoloog Daniel Miller die term gebruikt. Hij laat in The comfort of things zien hoe belangrijk het is om gehecht te zijn aan spullen. Mooie kleren, meubels en familiestukken kunnen je een thuisgevoel geven. Ze maken je langdurig gelukkig, daar kan de korte kick van alweer een nieuwe aankoop nooit tegenop. Niet steeds kopen-om-het-kopen is natuurlijk ook veel beter voor je ecologische voetafdruk. Bovendien, zo blijkt uit mijn onderzoek, is het ook beter voor je geluk en gezondheid als je zorgvuldig omgaat met wat je hebt. Je kunt die zaken niet los zien van elkaar.’
Klein maar fijn, vindt ook de Vlaamse econoom en vermogensbeheerder Geert Noels. In het NRC ageerde hij onlangs tegen een nieuwe ziekte, die volgens hem het kapitalisme teistert: gigantisme. Mensen worden de hele tijd verleid meer te consumeren voor zo min mogelijk geld. ‘Starbucks denkt nog altijd dat grote hoeveelheden beter zijn. Terwijl een Italiaans kopje espresso meer vreugde en passie oplevert dan die grote en altijd te hete beker Starbucks-koffie.’ Lovink woont al dertien jaar in Leiden, maar weet pas sinds ze haar baan opzegde hoe mooi die stad eigenlijk is. ‘Ik was altijd aan het werk. Nu ik bijna elke dag langs de grachten loop, zie ik hoe verschillend al die eeuwenoude geveltjes zijn en hoeveel verschillende tinten groen de blaadjes aan de bomen hebben. Ik ben zeven kilo afgevallen doordat ik nu meer beweeg en mijn stress niet meer wegeet. Veel mensen snappen niet hoe zo’n getalenteerd iemand als ik, zo blij kan zijn met een handeltje in flesjes olie. Maar ik wil voor geen goud terug naar mijn oude leven.’