Waarom gaan mensen plotseling voor zo’n gouden kans?
Van Lange: ‘Wat meespeelt, is dat je dan maar één keer een overtreding hoeft te begaan. Dat is psychologisch minder belastend dan langzaam “afglijden”, waarbij je steeds opnieuw in het reine moet zien te komen met je eigen onethische gedrag.’

Grepen proefpersonen in uw onderzoek vaker een gouden kans?
‘De meesten hielden het bij één keer. Dat heeft te maken met de balans die mensen zoeken tussen eigen gewin en het in stand houden van een positief moreel zelfbeeld. Soms doen mensen ook iets goeds voor anderen nadat ze zich onethisch hebben gedragen.’

In hoeverre heeft zo’n plotselinge grote corruptiedaad ook met de omstandigheden te maken?
‘Als mensen anoniem zijn, niet hadden verwacht dat de kans zich zou voordoen, en als de mogelijkheid tot omkoping op een neutrale wijze wordt gepresenteerd, kan de verleiding groot zijn.’

Is iedereen ertoe geneigd?
‘De meeste mensen wel. We onderschatten namelijk hoe snel we normoverschrijdend gedrag zullen vertonen, weten we uit ander onderzoek. Veel mensen zijn bijvoorbeeld ook geneigd te liegen als een proefleider het vraagt, terwijl weinigen dat van tevoren van zichzelf hadden gedacht.’

The road to bribery and corruption, Psychological Science, nog te verschijnen