Ap Dijksterhuis: ‘Het onbewuste doet veel meer dan we denken’

Het bewustzijn wordt enorm overschat. Mensen associëren bewustzijn met intelligentie. Met ratio en rede. Verstandige mensen zijn mensen die diep nadenken. Ze wikken en wegen, raadplegen de Consumentengids en Google, zetten alles op een rijtje en nemen dan een besluit. Het kan natuurlijk best dat mensen weloverwogen een goede beslissing nemen, maar volgens mij is het veel verstandiger om juist niet te hard na te denken over ingewikkelde zaken. Mijn advies is simpel en doeltreffend: slaap er een nachtje over en maak dan op gevoel een keuze.’

Hoogleraar sociale psychologie Ap Dijksterhuis is fan van het onbewuste. Hij doet er al jaren onderzoek naar en schreef er een bestseller over, Het slimme onbewuste. Zijn fascinatie voor het onbewuste gedeelte van menselijk gedrag begon na zijn promotie, halverwege de jaren negentig. ‘In die tijd legde men erg de nadruk op rationele processen. Het onbewuste gedeelte van ons gedrag werd niet ontkend, maar men ging ervan uit dat menselijk gedrag onder bewuste controle stond. Ik had het gevoel dat dit niet klopte. Ik dacht en denk dat het onbewuste een veel grotere rol speelt dan het lijkt. Kijk bijvoorbeeld alleen maar eens naar communicatie: mensen spiegelen elkaars gebaren, nemen elkaars accent over, praten op dezelfde manier zonder dat ze dat doorhebben of zonder dat ze dat kunnen tegenhouden. Gedrag is dus zeer beïnvloedbaar door onbewuste processen.’