Postzakken vol cadeautjes, liefdesbrieven en zelfs huwelijksaanzoeken krijgen ze in de cel. Joran van der Sloot, Joseph Fritzl en Marc Dutroux zijn in trek bij vrouwen, en ook minder bekende verdachten en veroordeelden wekken romantische gevoelens op. Waarom zouden vrouwen een relatie willen met een moordenaar, verkrachter of drugsbaron?

Liefdesjunkies: ‘Het is net als roken. Je weet dat het slecht voor je is en toch doe je het’

Liefdesjunkies: ‘Het is net als roken. Je weet dat het slecht voor je is en toch doe je het’

Een man die niet lief is - die niet eens van je houdt. Die je manipuleert en treitert. Waarom raken ...

Lees verder

Dit zijn de zeven gevaarlijk aantrekkelijke kanten van een crimineel

1. Hij herhaalt haar verleden

Veel vrouwen die een relatie aangaan met een criminele man hebben zelf een achtergrond waarin geweld, mishandeling, verwaarlozing of criminaliteit ‘normaal’ waren. Vaak kregen ze weinig liefde en aandacht.

Hun relatie is een herhaling van wat ze kennen. Niet zelden is er sprake van mishandeling, seksueel misbruik en intimidatie. De man maakt de vrouw afhankelijk van hem en geeft haar het gevoel dat zijn slechte gedrag haar eigen schuld is.

Psychologe Sybille Labrijn ziet dit patroon veel. Als pro justitia-rapporteur doet ze gedragskundig onderzoek bij verdachten, waarbij ze vaak ook hun partners spreekt.

Labrijn: ‘Vrouwen die in een onveilige omgeving zijn opgegroeid, kiezen onbewust een partner die bijdraagt aan haar gevoelens van onveiligheid. Hij geeft haar “emotionele wisselbaden”: soms lijkt de relatie heel hecht, dan opeens laat hij haar in de steek.’

2. Hij geeft haar een identiteit

Voor vrouwen die het gevoel hebben dat ze weinig voorstellen of niet worden erkend, kan omgang met een zware crimineel dat gevoel doorbreken. Zijn bekendheid straalt bovendien af op haar.

Sybille Labrijn: ‘Hij is immers iemand voor wie men een zeker ontzag heeft of die men niet kwaad durft te maken. Sommige vrouwen vinden het stoer, zo’n man die weet wat hij wil en die desnoods over lijken gaat. Daaraan kunnen zij identiteit ontlenen.’

Geld, aanzien en macht kunnen erotiserend werken, merkte ook Tiny Scheurwater, voorheen reclasseringsmedewerkster en groepsleidster in de gevangenis.

Ze is nu forensisch milieuonderzoeker bij het Pieter Baan Centrum. Daar brengt ze de levensgeschiedenis van verdachten in kaart door met de verdachte zelf te spreken en met diens sociale omgeving, zoals familie, vrienden, partner, collega’s, kinderen.

‘Onderschat niet hoeveel vrouwen op geld vallen,’ zegt Scheurwater. ‘Vaak willen ze helemaal niet weten waar het vandaan komt.’

3. Hij doet wat zij niet durft

Verregaande nieuwsgierigheid speelt altijd een rol wanneer mensen contact zoeken met een gedetineerde, zegt hoogleraar Frans Koenraadt. Als forensisch psycholoog onderzoekt hij al decennia verdachten.

Liefdestest: welk type ben je in de liefde?
TEST
Doe de test »

Liefdestest: welk type ben je in de liefde?

Soms gaat de belangstelling van buitenstaanders veel verder dan nieuwsgierigheid, merkt Koenraadt. ‘Iemand identificeert zich dan met datgene wat die dader wél heeft gedaan, maar wat zijzelf niet heeft gedaan of gedurfd. Er kan sprake zijn van een zekere aanbidding, of grote waardering.’

Vrouwen die boos zijn of die zich slachtoffer voelen van hun situatie, de maatschappij of van anderen, maar die bang zijn voor hun eigen woede, besteden hun eigen agressie als het ware uit aan hun partner, zegt Sybille Labrijn.

‘Het is aantrekkelijk dat hij zich boven de wet stelt en lak heeft aan alles en iedereen. Soms fantaseert ze dat hij wraak zal nemen op iedereen die haar heeft gekwetst.’

4. Hij zal haar niet verlaten

Als zij hem zijn fouten vergeeft, zal hij haar ook haar onvolkomenheden vergeven, zo redeneren sommige vrouwen. Uit dankbaarheid zal hij bij haar blijven, want zij is immers degene die hem steunt terwijl anderen hem laten vallen. Vooral vrouwen met verlatingsangst of die het gevoel hebben dat ze liefde moeten ‘verdienen’, zijn daarvoor gevoelig.

Voor andere vrouwen is het volgens Frans Koenraadt juist aantrekkelijk dat de man die ze aanbidden in de cel zit. ‘Dat biedt de zekerheid van veiligheid, en ook van exclusiviteit. Ze hebben hem voor zichzelf, op veilige afstand. En hij is afhankelijk van haar.’

Wanneer de gedetineerde op vrije voeten komt, gaan al die zekerheden wankelen, zegt Koenraadt. ‘Dat kan voor haar een grote schok betekenen.’ Des te meer omdat haar omgeving, die meestal van niets wist, dan weet krijgt van de relatie.

5. Hij is zo charmant en innemend

De vorige redenen hebben vooral te maken met innerlijke overtuigingen en gedragspatronen. Er zijn ook andere, meer ‘romantische’ motieven. Criminelen kunnen gewoon ontzettend charmant zijn en daarmee anderen volkomen inpakken.

Tiny Scheurwater: ‘Mannen met een hoge mate van psychopathie – een onderontwikkeld geweten, nauwelijks schuldbesef of berouw – hebben op emotioneel gebied geen empathisch vermogen, maar op cognitief niveau hebben ze dat meestal tot op zekere hoogte wel.

Ze kunnen zichzelf heel goed presenteren, meelevend doen, de ander complimentjes geven, overtuigen dat ze er voor de ander zullen zijn of dat zij twee bij elkaar horen.

Wat ook misleidend kan werken, is dat de meeste gedetineerden prettiger in de omgang zijn doordat ze in de gevangenis geen alcohol of drugs gebruiken. Thuis is dat vaak wél het geval.’

6. Hij is onschuldig

Sommige vrouwen willen niet weten waarom de gedetineerde of tbs’er is veroordeeld. Of ze geloven zijn verhalen over een misstap, valse aangifte en dwalingen in de rechtspraak.

‘Psychopathische mannen kunnen goed de waarheid verdraaien, liegen en alles in hun voordeel uitleggen,’ weet Scheurwater uit ervaring. ‘Je moet echt sterk in je schoenen staan om hun verhaal niet te geloven – ook als onderzoekster.’

De verliefde vrouw ziet de dader als onschuldig en als onrechtvaardig behandeld: iemand die het slachtoffer is van ongelukkige maatschappelijke omstandigheden. Ze beschouwt zichzelf soms als de enige die het onrecht ziet. Of – een variant hierop – als de enige die hem begrijpt en hem ziet zoals hij werkelijk is.

Labrijn: ‘Dan zeggen ze: Diep in zijn hart is hij niet zo. En zijn ze van mening dat deze “andere” man op een dag definitief tevoorschijn zal komen, als ze maar genoeg geduld hebben en liefde geven.’

7. Ze wil hem redden

En dan lopen er ook nog veel ‘reddende engelen’ rond: vrouwen die denken dat ze hun partner van zijn slechte gedrag kunnen afbrengen en op het rechte pad houden. Dit fenomeen wordt aangeduid als de ‘reddersfantasie’.

Koenraadt: ‘De “redster” heeft de aspiratie iemand te genezen. Dat heeft te maken met een neiging tot verzorging, een neiging die sommige vrouwen heel nadrukkelijk hebben.’

Ook macht en uitbestede afhankelijkheid zijn daarmee verweven, zegt Sybille Labrijn: ‘Door een ander te willen redden, maak je hem afhankelijk van jou. Bovendien geeft het glans aan je eigen ego.’

Helemaal uit de lucht gegrepen is de reddersfantasie overigens niet, zegt Frans Koenraadt: ‘Ex-gedetineerden met een relatie vallen duidelijk minder in herhaling.’

Anna (38) was twaalf jaar getrouwd met Sertan. Lange tijd sloot ze haar ogen voor zijn slechte kanten.

‘Zestien jaar geleden, ik was 22, kwam ik samen met een vriendin uit Oekraïne naar Nederland. We zouden via een tussenpersoon drie maanden gaan werken op de bloemenveiling.

Eenmaal in Nederland bleek dat we als prostituee moesten gaan werken, maar dat wilden we natuurlijk niet. We werden op straat gezet, zonder geld, we hadden helemaal niets, en we spraken geen Nederlands.

Toen ontmoetten we Sertan, die ons onderdak aanbood en beloofde werk te regelen. Ook hij vroeg of ik als prostituee wilde werken, maar toen ik weigerde, drong hij niet verder aan.

We kregen een relatie en ik werd zwanger. Ik was veel alleen. Sertan wilde niet dat ik contact met anderen had of Nederlands leerde. Steeds vaker ging hij ’s avonds en ’s nachts van huis weg.

Hij zei dat hij een nachtwinkel runde. Ik voelde dat er iets niet klopte, maar kon het niet bewijzen, en ik kwam er niet achter wat hij precies deed. Als hij riep dat ik hem niet vertrouwde, voelde ik me schuldig.

In 2001 werd hij opgepakt: hij zou medeplichtig zijn geweest aan een verkrachting. Hij zei dat hij onschuldig was en ik geloofde hem. Dat klinkt naïef, maar niemand vertelde me iets behalve hij. Hij kan erg overtuigend zijn, dus ik geloofde zijn verhalen steeds weer.

Drie jaar geleden werd hij door elf politiemannen van zijn bed gelicht. Hij werd uiteindelijk veroordeeld voor vrouwenhandel, verkrachting en witwassen van geld. Toen bleek dat hij nog twee huizen en vriendinnen had. Wij wisten niet van elkaars bestaan; die vrouwen waren er net zo in getrapt als ik.

Als ik minder afhankelijk was geweest, was ik eerder weggegaan. Je moet iets niet alleen geloven, maar ook zien dat het waar is. Ik ben blind geweest. Maar nu ben ik sterker.

En realistischer. Samen met een journaliste die mijn levensverhaal heeft opgeschreven, geef ik lezingen over vrouwenhandel en -misbruik. Dit zal me niet nog eens overkomen.’

Anna wil alleen met haar voornaam worden genoemd.

Sylvia (24) kreeg vorig jaar een relatie met Erik (niet zijn echte naam), toen die de laatste maanden van zijn gevangenisstraf uitzat.

‘Ik zag Erik in een televisieprogramma. Hij was veroordeeld wegens fraude in zijn bedrijfsadministratie. Ik had een berichtje geplaatst op de Hyves-pagina van het programma, en toen kreeg ik een mailtje van hem.

Eerst dacht ik: wil ik dit wel? Ik was nog maar net bij mijn ex weg. Hij en ik dachten aan trouwen, kinderen krijgen, een huis kopen – en toen kwam ik erachter dat hij zijn stiefnichtje al jaren seksueel misbruikte.

Ik ben zelf als kind misbruikt en die pijn kwam nu in alle hevigheid terug. Mijn ex heeft me tijdens onze relatie ook mishandeld, verkracht en geld van me gejat. Het heeft me veel moeite gekost om van hem los te komen.

Maar hij kwam op mijn pad en het klikte. Hij zei dat hij de boel niet bewust had willen oplichten, iemand anders had de administratie gedaan, maar als baas was hij aansprakelijk. Hij nam de volledige verantwoordelijkheid op zich. Hij was er tegen iedereen heel open over.

In het begin was ik bang om weer een relatie aan te gaan, maar na een tijdje had ik geen twijfels meer over hem. Mijn vrienden en familie reageerden positief, ze vonden hem een leuke vent. Wees gelukkig, zeiden ze tegen me.

Maar een tijdje terug is hij weer het foute pad op gegaan en ik ben zijn volgende slachtoffer. Hij had verzekeringen en abonnementen afgesloten, dure meubels gekocht, alles op mijn naam, zonder dat ik het wist. Ik ben volkomen blut. En ik kom er nu achter dat hij al jaren een spoor van oplichting en bedreiging achter zich laat.

Ik heb de relatie verbroken. Omdat hij me bedreigt ben ik op aanraden van de politie gevlucht. Hij heeft de sloten op ons huis veranderd. waardoor ik niet eens meer bij mijn eigen spullen kon.

Sommige mensen, zelfs familieleden, hebben me laten vallen, waarschijnlijk omdat hij ze heeft ingepalmd met zijn verhalen. Ik vertrouw nu bijna niemand meer.’

Sylvia wil alleen met haar voornaam worden genoemd.