Precies honderd jaar geleden publiceerde Sigmund Freud zijn baanbrekende boek Die Traumdeutung dat handelde over een nieuwe interpretatie van dromen. De grand old man van de psychologie analyseerde zijn eigen dromen en die van zijn patiënten aan de hand van vrije associatie, en kwam zo tot een verrassende verklaring voor de nachtelijke ervaringen van de mens. Het verhaal dat wij ons herinneren, de manifeste inhoud, zou slechts een vervormde versie zijn van de eigenlijke inhoud van de droom, die veel schokkender zou zijn. Al onze dromen zouden in principe gebaseerd zijn op niet vervulde wensen uit ons dagelijks leven, die wij niet in het bewustzijn toelaten. Inmiddels zijn we een eeuw en een heleboel nieuwe theorieën verder. Wat hebben dromen nu nog te betekenen?
Alan Siegel, voorzitter van de Amerikaanse ‘Association for the Study of Dreams’ en hoofdredacteur van het tijdschrift ‘Dream Time’: ‘Een eeuw na de publicatie van ‘De droomduiding’, bevestigen psychotherapeuten en droomonderzoekers nog steeds Freuds lofzang op dromen. Dromen zijn zowel een ‘koninklijke weg naar het onderbewuste’, als een spiegel van het functioneren van de geest en een bron van inzicht, inspiratie, spiritueel bewustzijn en creativiteit. Nog steeds worden dromen als hulpmiddel bij psychotherapie en psychologische diagnose gebruikt, en als een middel om de persoonlijkheid te begrijpen. Nachtmerries vormen bijvoorbeeld een belangrijk aanknopingspunt bij het diagnosticeren en behandelen van getraumatiseerde mensen. In het nieuwe millennium zal het verband tussen dromen en stoornissen beter in kaart worden gebracht. Daarnaast blijven dromen een middel om persoonlijke groei en artistieke en wetenschappelijke inspiratie te stimuleren.’
Mels de Jong, auteur van ‘Sprekend nog met de nacht’ en voormalig wetenschappelijk hoofdmedewerker van de Faculteit Psychologie van de Universiteit van Amsterdam: ‘Die theorie van Freud zal in de therapie nog wel gebruikt worden, maar voor jou en mij is die niet zo belangrijk meer denk ik. Die theorieën zijn interessanter geweest voor de literatuurwetenschap dan voor de mensen zelf. Sommige mensen zijn zo gek om hun dromen op te schrijven en daarmee aan de gang te gaan. Ik heb dat zelf ook een tijdje gedaan toen ik mijn boek schreef. Dat was wel leuk, maar ik betwijfel of je er veel aan hebt voor je functioneren in het dagelijks leven.’
Mathilde Thijssen, studente tekstschrijven: ‘Dromen die noemenswaardig zijn, schrijf ik altijd op. Ik ben ervan overtuigd dat je de dingen waar je mee bezig bent ermee kunt duiden. Vaak heb je overdag niet eens genoeg tijd om alles te verwerken, en in je dromen worden de dingen die gebeuren weerspiegeld. Veel zaken hebben een soort universele symboliek, bepaalde vormen of situaties dragen een betekenis in zich. Een droom over een kind of een baby bijvoorbeeld, staat altijd voor iets nieuws. Voor mij is het echt een tweede wereld.’
Albert Kok, hoogleraar fysiologische psychologie bij de Programmagroep Psychonomie van de Universiteit van Amsterdam: ‘Freuds theorie van de droomduiding is briljant uitgedacht, maar natuurlijk in veel opzichten achterhaald. Dat kun je Freud niet helemaal kwalijk nemen, want hij beschikte niet over de huidige kennis van de neurobiologie, die door Amerikaanse neuropsychologen als Allan Hobson wordt gebruikt om dromen betekenis te geven. Tijdens de rem-slaap, de fase waarin gedroomd wordt, ontstaat er een chaotische situatie in het brein. Ineens worden delen van de hersenen actief die overdag door beelden uit de buitenwereld worden geprikkeld. Simpel gezegd verzint het brein een verhaal dat deze activiteit kan verklaren. Een andere bekende theorie is dat de hersenen ’s nachts bezig zijn het kaf van het koren te scheiden: belangrijke informatie wordt opgeslagen, onbelangrijke zaken worden weggegooid. Hiervoor ontbreekt echter keihard bewijs. De droom blijft een mysterie, en degene die zich daar als eerste aan heeft gewaagd, moet je in ere houden, die moet je niet beschimpen. Vanuit de neurobiologie is men nogal kritisch, maar ik heb zelf het idee dat je het kind niet met het badwater moet weggooien.’
Allan Hobson, projectleider in het Laboratorium van Neurofysiologie van de psychiatrische afdeling van Harvard Medical School in Amerika: ‘Sigmund Freud had geen enkele kennis over de werking van de hersenen tijdens de slaap. Het is dus geen wonder dat hij geen wetenschappelijk gegronde theorie over dromen kon creëren. Nu we weten wat er aan de hand is in de hersenen, begrijpen we waarom dromen vol zitten met onzin die we moeten negeren, maar ook met een emotionele waarde waar we zorgvuldig mee moeten omgaan.’
Ada de Boer, klinisch psychologe, geeft zowel droomtherapie als meer algemene cursussen op het gebied van dromen: ‘Ik werk niet vanuit een of ander theoretisch gezichtspunt, maar mijns inziens werken dromen, heel algemeen geformuleerd, in twee richtingen. Allereerst hebben ze iets te zeggen over de gedragspatronen en de mentale patronen die je overdag ontwikkelt. Dromen geven je inzicht in de manier waarop je in de wereld staat. Aan de andere kant geven dromen je ook inzicht in je mogelijkheden, in datgene wat je zou kunnen ontwikkelen, maar waar je nog niet aan toe bent gekomen. Ik weet dat er andere theorieën zijn vanuit de neuropsychologie, en dat vind ik prima. Maar als iets op neurologisch niveau een bepaalde functie lijkt te hebben, dan hoeft dat niet te betekenen dat dromen geen psychologische waarde hebben.’[/wpgpremiumcontent]