De eerste keer in mijn leven dat ik me bewust werd van een fout was in de supermarkt. Ik zal hooguit vier geweest zijn. In het boodschappenkarretje van mijn moeder lag een enorme chocoladereep – zo’n duimdikke plak die wij echt nooit in huis zouden halen omdat een honingdropje bij ons al een heel feest was. ‘O, wat lekker!’ riep ik enthousiast, en rende naar mijn moeders benen.
Het was mijn moeder niet.
Natuurlijk was het niet haar karretje. Ik kon wel door de grond zakken. En het meest schaamtevolle was niet eens dat ik zomaar op een vreemde vrouw was afgevlogen – het diepste schaamde ik me voor mijn eigen wellustige gretigheid. Dat ik die schandelijke chocoladereep zo graag had willen hebben.
Er zijn twee soorten mensen, heb ik ooit gelezen: mensen die leren van hun fouten en mensen die niet leren van hun fouten. Ik vrees dat ik behoor tot de tweede groep. Of, preciezer: tot de categorie mensen die hun vergissingen het liefst meteen vergeten, omdat het te pijnlijk is om eraan herinnerd te worden. Jarenlang heb ik niet aan de supermarktscène kunnen terugdenken zonder ineen te krimpen van schaamte, al wist ik rationeel dat dat nergens op sloeg. En zelfs nu roept die onschuldige kleutervergissing nog een vaag gevoel van onbehagen op – om over serieuze missers maar te zwijgen, want die heb ik totaal gewist uit mijn geheugen. Zo leer je dus nooit wat.
‘De meesten van ons hebben nooit geleerd om ongemak uit te zitten,’ constateert bestsellerauteur Brené Brown. ‘Eerder om het af te reageren, of te doen alsof het niet gebeurt.’ Het excuus van de zwakke: dat kunnen we niet helpen, het zit in onze natuur. Zelfs pantoffeldiertjes proberen weg te zwemmen van nare trillingen of een prik van een scherp voorwerp. En dan heb je het over eencelligen die niet eens een ruggenmergje hebben! Stel daar de mens tegenover, met zijn griezelig grote piekerbrein en zijn neiging tot nachtelijk tobben – geen wonder dat we onze missers liefst onder het tapijt vegen.
Pijn vermijden dient een evolutionair doel. Maar het belemmert ook groei. Want, ontdekte Brown: de mensen die wél in staat zijn om die onprettige gevoelens toe te laten, zijn precies die mensen die leren van hun ervaringen. Al was het maar de eerlijke constatering dat ook jijzelf een lustvol wezen bent, met een zwak voor pure chocola.
