Samen slapen of toch maar niet?

Dinsdagnacht, halftwaalf. Ik lig in bed naast meneer Sørensen, waar ik gezellig naartoe schuif. Hij legt een zware arm om me heen en met een brede glimlach doezel ik weg. Nou ja – bijna. Want hij is ook in slaap gevallen en oorverdovend gaan snurken.

Meneer Sørensen op zijn beurt klaagt weleens dat ik zóveel ruimte behoef, dat hij elke nacht met zijn nagels aan de bedrand hangt. ‘Is er nou echt geen oplossing te bedenken?’ roep ik soms wanhopig. ‘Die bestaat al,’ zegt hij dan vriendelijk. ‘Hij heet “muur”.’

Samen slapen is best gek, als je wat langer erover nadenkt. Een gezamenlijk bed is handig voor de seks, maar het slapen zelf is juist typisch iets wat je alleen uitvoert. De gewoonte een bed te delen is pas laat in de negentiende eeuw ontstaan, uit noodzaak: mensen verhuisden naar de steden om te werken in de industrie, en in de stad hadden ze simpelweg minder ruimte.

Maar aan een gezamenlijk bed bleken ook voordelen te zitten. Samen naar bed gaan, naast elkaar liggen in het donker en samen wakker worden schept intimiteit. In het donker voelen we ons kwetsbaar maar naast die ander weten we ons veilig. Samen slapen is inmiddels vanzelfsprekend, en het is de norm geworden: iedereen doet het, dus wij ook.

Meestal een compromis

En dat is jammer, zeggen sommige wetenschappers. Want samen slapen betekent voor veel mensen: slechter slapen. Dat heeft invloed op onze mentale en fysieke gezondheid en zelfs op onze relatie.

Wie een bed met iemand deelt, slaapt per definitie onrustiger dan alleen. Er is nog iemand die vlak bij je beweegt, plaats inneemt en beddengoed verschuift. Samen slapen is bovendien meestal een compromis. Iedereen heeft andere gewoonten en behoeften qua slaap, en bezit zijn eigen biologische klok.

De meeste stellen passen zich goed aan elkaar aan en ontwikkelen een ‘slaaproutine’. Desondanks blijkt uit de meeste onderzoeken dat een kwart van de ‘samenslapers’ weleens last heeft van zijn of haar bedpartner. Dat cijfer kwam ook uit grootschalig onderzoek door de Britse Sleep Council.

De negatieve gevolgen van structureel slaapgebrek zijn bekend. Het geeft meer kans op diabetes-2, depressie, hart- en longziektes, en een groter risico om een ongeluk te veroorzaken.

Daarnaast houden we door slaapgebrek onze emoties minder makkelijk onder controle, en ook sociaal functioneren we minder goed. Doordat we moe en geïrriteerd raken, zien we geen oplossing meer uit conflicten.

En zo kan samen slapen ook negatieve invloed hebben op de band met onze partner en – paradoxaal genoeg – zelfs meer kans geven op een scheiding.

Beddengoed inpikken

Voor Psychologie Magazine vulden meer dan duizend mensen een vragenlijst in over hun ervaringen met samen slapen. Daaruit blijkt dat ruim eenderde zegt beter te slapen met hun partner naast zich, maar dat ongeveer een even grote groep ’s nachts juist last heeft van zijn of haar bedpartner.

Die stoort hen door later naar bed te gaan of juist vroeger op te staan; door in bed te eten of naar een beeldscherm te kijken; door te snurken, te woelen of het beddengoed dan wel het hele bed in te pikken.

‘Mijn vriendin ligt erbij als een zeester,’ reageert een deelnemer. ‘Als ze zich omdraait, lig ik opeens op haar arm. En ze is te warm.’ Een andere deelnemer wordt letterlijk misselijk van de winden die haar man laat onder het dekbed. Weer een ander ergert zich alleen al aan de ademhaling van de geliefde.

Vrouwen blijken in het algemeen gevoeliger voor verstoringen van hun nachtrust dan mannen, blijkt uit verschillende andere slaaponderzoeken. Mannen zijn er beter in om slaap een hoge prioriteit te geven, terwijl vrouwen vaker het goed functioneren van het gezin boven hun eigen slaap stellen; ze nemen het bijvoorbeeld vaker op zich om ’s nachts voor kinderen te zorgen dan mannen.

Wel hebben vrouwen ook meer baat bij de positieve kanten van het samen slapen. Ze voelen zich simpelweg veiliger, en slapen daardoor soms beter samen dan alleen. Ook in het onderzoek van Psychologie Magazine zeiden meer vrouwen dan mannen beter te slapen met een partner in bed dan zonder.

Samenzijn en intimiteit

Al is het ook mogelijk dat mensen alleen maar dénken dat ze beter slapen. In verschillende Amerikaanse onderzoeken werd het verschil tussen objectieve en subjectieve slaapkwaliteit van mannen en vrouwen gemeten.

Voor de objectieve meting werd gekeken hoe vaak de deelnemers bewogen in hun slaap; wetenschappers gaan ervan uit dat hoe meer iemand beweegt, hoe meer verstoord zijn of haar nachtrust is.

Ook als werd gemeten dat mensen in hun eentje beduidend minder bewogen en dus beter sliepen dan met hun partner, zeiden de meeste mensen dat ze samen veel beter hadden geslapen dan alleen.

Ze zeiden onder meer dat het in hun eentje langer duurde voor ze in slaap vielen, dat ze een lichaam naast zich misten als ze ’s nachts wakker werden, en dat ze zich over het algemeen gewoon minder prettig voelden zonder partner.

Onderzoekster Wendy Troxel van de Pittsburgh-universiteit, gespecialiseerd in slaapgedrag en gezondheid, zegt daarover: ‘Het laat vooral zien dat de “kosten” van het samen slapen, namelijk minder slaap, minder zwaar wegen dan de baten.

En dat zijn intimiteit en samenzijn met de partner. Genoeg slaap krijgen is van belang voor je gezondheid, maar dat geldt ook voor intimiteit. Het is belangrijk om daar een goede balans in te vinden.’

Aangezien we ongeveer eenderde van ons leven in bed doorbrengen, is dat, als we een partner hebben, dus een groot deel van het samenzijn. En al kunnen we de slaap niet delen, de intimiteit eromheen delen we wel.

We zijn even echt samen, kunnen seks hebben, maar ook gewoon kletsen, knuffelen of iets bespreken wat ons dwarszit. In eerder onderzoek van de Britse Sleep Council zeiden bijna zes van de tien stellen dat ze hun intiemste geheimen vooral in bed aan elkaar vertelden.

En dan is er ook nog het romantische gevoel van de ander vlakbij ’s nachts, en dat die ook van ons houdt als we een wind laten of met een gekreukeld hoofd wakker worden. ‘Slapen geeft saamhorigheid,’ noemt een deelneemster aan het Psychologie Magazine-onderzoek het, en een ander zegt: ‘Het hoort bij onze relatie.’

Onderzoekster Troxel vat het aldus samen: ‘In een goede relatie is een partner eigenlijk een buffer tegen psychische en fysieke stress, en dat effect kan eventuele negatieve effecten op slaap tenietdoen.’

Bang voor afwijzing

Lang niet alle mensen die wakkerliggen door hun partner kiezen voor apart slapen als structurele oplossing, zelfs als ze inzien dat dat beider nachtrust ten goede zou komen.

Soms blijven mensen halsstarrig naast elkaar wakkerliggen omdat ze het onderwerp ‘apart slapen’ niet bij de ander durven aan te kaarten. Zo’n 15 procent van de deelnemers aan het Psychologie Magazine-onderzoek die vaker of altijd apart zouden willen slapen ziet daarvan af, deels om die reden. Ze zijn bang dat hun partner zich afgewezen zal voelen – met andere woorden dat hun relatie gevaar zal lopen.

Toch kunnen de stellen die er uiteindelijk wel voor kiezen, bijvoorbeeld omdat de effecten van het slechte slapen op hun relatie te groot worden, daar enorm van opknappen.

Deelneemster Annemieke: ‘Ik raakte zo geïrriteerd door zijn geluidjes en bewegingen ’s nachts, dat ik hem ook overdag kwalijk bleef nemen dat ik niet kon slapen. We kregen steeds meer ruzie. Apart slapen heeft mijn leven enorm verbeterd. Ik ben uitgeruster en gezelliger in plaats van een overprikkeld, chagrijnig figuur.

En dat heeft een positieve invloed op onze intimiteit en ons seksleven. Soms gaan we spontaan bij elkaar “op bezoek”. Soms lukt het te blijven slapen. Gezellig – maar als het niet lukt maken we er geen punt van. Ik denk juist dat het een goede relatie kenmerkt als je het kunt uitspreken.’

Apart slapen hoeft helemaal niet te betekenen dat er geen intimiteit meer is, benadrukt ook onderzoekster Troxel. ‘Als het je niet lukt samen goed te slapen, waarom zou je het dan doen? Slaap is zo belangrijk voor je gezondheid. Het samen slapen zegt niets over je relatie. Het is vooral een cultureel bepaalde gewoonte.’

De Britse slaap-expert Neil Stanley slaapt zelf ook apart van zijn vrouw. Hij beaamt dat ‘het niet veel uitmaakt of je na een knuffel, seks of “Slaap lekker” je omdraait, of het bed uitglipt naar je eigen kamer’.

Nachtleven

Stanley wijst erop dat mensen vooral datgene moeten doen waar ze zich goed bij voelen. Dicht bij elkaar slapen, of het juist helemaal anders doen dan iedereen.

En Troxel zegt: ‘Het belangrijkste is je te realiseren dat je niet alleen een dagleven hebt met je partner, maar ook een nachtleven. En dat het een substantieel deel van je relatie is. Je moet dus samen goed uitzoeken wat het best werkt.’

Lezeres Annemieke zegt dat ze lang heeft gedacht dat samen slapen ‘hoort’ in een relatie. ‘Maar ik ben dolblij dat we hebben uitgesproken dat apart slapen eigenlijk wel heel fijn was. Hadden we dat niet gedaan, dan waren we, denk ik, uit elkaar gegaan.’

Zelf weet ik inmiddels dat als meneer Sørensen weer eens een paar weken weg is, ik alleen de eerste week geniet van het bed alleen hebben. Daarna ga ik hem steeds meer missen, en slaap ik ook minder goed.

Laat hem dus maar snurken. Ik doe oordoppen in en geef hem een duw indien nodig, terwijl ik droom van alleen slapen. Lekker dicht bij meneer Sørensen, die met zijn nagels aan de bedrand hangt.