Samen verder na ontrouw

Wanneer ontrouw aan het licht komt, is de grote vraag: gaat je relatie dit overleven? Maar als het lukt om na de schok, de pijn en het verdriet open te staan voor de mogelijkheid om samen verder te gaan, kunnen je relatie en jullie allebei er zelfs door groeien.

Die hoopvolle boodschap brengt de New Yorkse relatietherapeut Esther Perel. Ze behandelde al duizenden stellen die ontrouw meemaakten en schreef daarover het boek Liefde in verhouding – Een nieuw perspectief op trouw en ontrouw.

Perel hoopt ermee te bereiken dat we met meer compassie en respect gaan denken over dit onderwerp, in plaats van het geijkte zwart-witdenken in termen van ‘goede’ en ‘foute’ partners.

Wat heb je als stel nodig wanneer je met ontrouw te maken krijgt? Wat kun je als bedrogene en als bedrieger doen om samen weer een toekomst te hebben? Relatietherapeut Esther Perel geeft tien adviezen.

Advies 1 @bedrieger:
Vertel de waarheid

‘Het voelde alsof mijn hele bestaan werd weggevaagd,’ vertelt cliënte Gillian in Esther Perels nieuwe boek. Gillian hoorde na vierentwintig jaar huwelijk dat haar man al acht jaar een verhouding had.

Dergelijke uitspraken hoorde Perel al talloze keren in haar spreekkamer. ‘Wanneer een affaire wordt onthuld, is dat vaak een grote schok voor de bedrogene,’ zegt ze.

‘Zijn of haar idee van wat de relatie was, blijkt ineens niet de waarheid. Toch is het belangrijk dat je als overspelige de feiten vertelt. Want als je partner de werkelijkheid niet kent, wordt hij of zij gek.’

Daarbij dien je er als bedrieger wel rekening mee te houden dat je zelf al bent ingesteld op de situatie, terwijl je partner er voor het eerst over hoort.

Hij of zij krijgt meteen het gevoel dat het verleden niet meer hetzelfde is. Perel: ‘Je partner vraagt zich af: met wie was ik al die tijd? Hoe samen waren we eigenlijk?’

Het gaat er niet om alle details over je ontrouw te vertellen – dat wrijft alleen maar zout in de wonden. Wel is het voor je partner belangrijk dat je vertelt wat voor overspel het betrof: was het eenmalig of duurde het jaren, was er überhaupt seks, ging het om aandacht, liefde? Al is het pijnlijk om die waarheid te horen, het zegt iets over jullie relatie en wat daaraan ontbrak.

Advies 2 @bedrieger:
Verleen emotie-EHBO

Bij iemand die hoort dat hij of zij bedrogen is, komen allerlei tegenstrijdige emoties los: Ik hou van je! Ik haat je! Hou me vast! Raak me niet aan! Pak je spullen en flikker op! Laat me niet alleen! Schoft die je bent! Hou je nog van me? Barst! Vrij met me! ‘Doodnormale reacties,’ zegt Perel.

‘De bedrogene heeft het dan nodig dat de bedrieger begripvol luistert.’ Dat luisteren kan voor jou als bedrieger heel moeilijk zijn, erkent ze: je voelt je misschien zó schuldig dat je de schaamte niet kunt verdragen. Toch moet je je best doen om te luisteren. ‘Omdat emotionele veiligheid het belangrijkste is wat de ander nu nodig heeft.’

Advies 3 @bedrogene:
Je mag wraak nemen – maar met mate

Het wraakzuchtige hart is vindingrijk, merkte Perel in haar praktijk. Een bedrogen vrouw stuurde het strafblad van haar man naar de ouders van zijn minnares, een tweede waste de lievelingskleren van haar echtgenoot samen met de lakens op 90 graden, een derde zette een sekstape van haar overspelige man online.

‘Ik kan me voorstellen dat je heftige wraak wilt,’ zegt Perel. ‘Maar tel alsjeblieft tot tien, en bedenk dat het vaak alleen maar meer stukmaakt. Het is goed iets met je woede te doen, maar dat kan ook op een manier die het herstel bevordert.’

Alleen al fantaseren over vergelding kan buitengewoon louterend werken, stelde Perel bij haar cliënten vast. Koop daarom een opschrijfboekje, zet er Mijn wraak op, en leef je uit op papier.

Is dat niet genoeg, overleg dan als stel hoe de bedrogene wraak mag nemen. Perel: ‘Niet iedereen voelt ervoor, maar sommige cliënten pakten dat met een dosis humor aan.

Een man moest van zijn bedrogen vrouw een flink bedrag van zijn pensioenrekening overmaken naar een verkiezingskandidaat aan wie hij een pesthekel had. Hij kon daarmee iets voor haar doen, en haar gaf het het gevoel dat zij weer iets te bepalen had.’

Advies 4 @bedrieger/bedrogene:
Ga na wat jullie zijn kwijtgeraakt en kijk of je het terug wilt

Zeg niet te snel tegen elkaar: we praten er maar niet meer over, waarschuwt Perel. ‘Neem de tijd om de betekenis en motieven achter de ontrouw te ontdekken.

Waarom gebeurde het? Wat zegt het over jullie relatie, wat ontbrak eraan? Via zulke vragen kun je achterhalen welke veranderingen nodig zijn om samen goed verder te kunnen.’

Een affaire is als een orkaan, ze onthult veel over het huis van je relatie. Als gevolg van scheuren en scheefgroei waait een deel tegen de vlakte, maar als je goed kijkt blijkt er vaak nog een stevig fundament met solide muren en gezellige hoekjes overeind te staan: bijvoorbeeld dat je echt van elkaar houdt en elkaar respecteert, of dat je samen kinderen hebt en daarvan geniet.

‘Ik spreek genoeg mensen met een verder goed huwelijk die vreemdgaan,’ zegt Perel. ‘Dat heeft er vaak mee te maken dat mensen in een lange relatie belangrijke delen van zichzelf verliezen, en een ander zoeken met wie ze die wel kunnen beleven. Die delen zijn verdrongen door rollen, verantwoordelijkheden en verplichtingen die nu eenmaal horen bij een relatie.

In je relatie ben je bijvoorbeeld vooral moeder, maar waar is de vrouw in jou gebleven? Of je bent vader van een gehandicapt kind, hebt veel verantwoordelijkheden, en je bent je avontuurlijke ik kwijtgeraakt. Probeer te ontdekken welke dingen dit bij jullie zijn; dan kun je bespreken of je ze terug wilt in je relatie, en zo ja, hoe precies.’

Advies 5 @bedrieger/bedrogene:
Accepteer dat je relatie niet perfect is

‘Geen enkele persoon of relatie is perfect, en ontrouw is daar een bewijs van,’ zegt Perel. ‘Als je het overspel kunt gebruiken als aanleiding om te leren de imperfectie van je relatie te accepteren, is dat een manier om samen weer verder te kunnen.’

Daarvoor is het allereerst belangrijk te beseffen wat je samen wél hebt. ‘Realiseer je dat overspel een liefdesverhaal is, maar je vaste relatie een levensverhaal: vreemdgaan gaat alleen over prettige gevoelens en kan met meerdere kandidaten worden beleefd, terwijl je relatie die unieke ander is met wie je veel meer deelt, bijvoorbeeld bepaalde waarden die je allebei belangrijk vindt.’

Als je hebt vastgesteld wat je samen deelt, wees dan ook reëel over wat je samen níét hebt, benadrukt Perel. ‘Ik merk vaak dat bedriegers dingen die ze niet met hun partner gemeenschappelijk hebben, wél vinden bij degene met wie ze overspel plegen.

Houd je zelf van reizen en blijft de ander graag thuis, of ben je gek op opera en je wederhelft op Lady Gaga, besef dan dat je nooit alles bij één persoon kunt vinden.

Zoek daarom vrienden, familie of collega’s met wie je die andere kanten van jezelf kunt delen. Dat is sowieso gezond voor een relatie: de beste relaties leven niet alleen, maar in een ecosysteem van vele mensen eromheen.’

Advies 6 @bedrogene:
Neem tegengif

We leven in een tijd waarin onze partner onze soulmate moet zijn: beste vriend, vertrouweling, seksmaatje, helper, emotionele steun, alles in één.

Perel: ‘Vroeger trouwde je om economische redenen en had je een compleet dorp ter beschikking om al die rollen te vervullen. Maar als nu je partner vreemdgaat, voelt het alsof je alles in één klap kwijt bent. Omdat de ander je heeft bedrogen, kun je het gevoel krijgen dat je niets meer waard bent. Dan kan het helpen tegengif te nemen.’

Je pept je eigenwaarde weer op door betekenis te vinden bij meerdere mensen en bezigheden, zegt Perel. ‘Als je bent bedrogen, is leuke dingen doen waarschijnlijk het laatste waar je op dat moment zin in hebt. Maar toch is dat waartoe ik bedrogenen aanspoor, als tegengif tegen de vernedering en de neiging om je te verstoppen.

Hoe moeilijk je het ook vindt, probeer het toch te doen: dof je op, ga naar buiten. Laat je een heerlijk diner voorschotelen door je vrienden. Ga op die schildercursus, doe dingen waardoor je je goed voelt. Je zult merken dat je je daar weer waardevoller door gaat voelen.’

Advies 7 @bedrogene:
Leg de ander geen verstikkende beperkingen op

Als je bedrogen bent, is het logisch om te denken dat je je relatie beschermt door je partner allerlei beperkingen op te leggen. Dat gebeurt vaak, maar het is beter om het niet te doen, adviseert Perel.

‘Een strikt verbod op vriendschappen en emotioneel intieme gesprekken met “gevaarlijke anderen”, bijvoorbeeld, kan een averechtse uitwerking hebben. Je maakt vreemdgaan daarmee tot een strikt verboden gebied. En de menselijke geest zit nu eenmaal zo in elkaar dat datgene wat verboden is, juist héél spannend en erotisch wordt.’

Advies 8 @bedrieger/bedrogene:
Schep duidelijkheid over jullie opvattingen

‘Veel stellen hebben pas na een affaire voor het eerst een gesprek over hun opvattingen en behoeften,’ constateert Perel. Dat is heel zinvol en belangrijk, zegt ze, dus benut die mogelijkheid.

‘Het gaat om wezenlijke vragen die nodig zijn om een relatie te laten slagen, zoals: wat hebben we nodig om allebei aan onze trekken te komen? Wat voor paar willen we zijn?’

Ook blijken stellen pas nu hardop uit te spreken wat ze onder seksuele exclusiviteit verstaan. ‘Het is beter dat precies van elkaar te weten,’ zegt Perel. Misschien is dit ook het moment om te kijken of jullie opvattingen over trouw en ontrouw nog hetzelfde zijn als vroeger.’

Advies 9 @bedrieger/bedrogene:
Bespreek wat jullie verstaan onder ‘vertrouwen’

Kan ik mijn partner nog vertrouwen? is een vraag die veel bedrogen wederhelften bezighoudt. ‘Ze definiëren vertrouwen als de garantie dat hun partner nooit meer overspel zal plegen,’ zegt Perel. ‘Maar vertrouwen is juist: kunnen leven met wat je níét zeker weet.

In feite betekent vertrouwen ook dat je elkaar belooft alles te zullen doen om te voorkomen dat jullie opnieuw zo ver van elkaar verwijderd raken.

Voor de overspelige betekent dat bijvoorbeeld dat hij aan de bel trekt zodra hij zich alleen of onzeker begint te voelen, in plaats van een ander te zoeken om zich minder slecht bij te voelen.’

Op deze manier wordt vertrouwen: je kwetsbaarheden delen met elkaar, zegt Perel. ‘Daardoor kan de relatie in de toekomst weer een plek worden waar je iemand vindt die wél in jou gelooft op de momenten dat je even niet meer in jezelf gelooft.

Een partner die bijvoorbeeld zegt: “Ik hou van je, ook al gaat het op je werk nu even niet zo goed” geeft je een beter gevoel over jezelf. Dan heb je veel minder behoefte je heil elders te zoeken.’

Advies 10 @bedrieger/bedrogene:
Doe je best om het samen weer leuk te krijgen

Het clichébeeld over vreemdgangers is dat ze geen seksuele passie meer voelen in hun relatie. Maar volgens Perel is het niet zozeer passie die bij stellen is verdwenen.

‘Het is meer dat ze zich niet langer levendig, vitaal en energiek voelen bij elkaar. Daar zochten ze die andere man of vrouw voor: om daarmee de persoon te zijn die ze thuis niet konden zijn.’

Als je net hebt gehoord dat je bent bedrogen heb je waarschijnlijk niet meteen zin om samen iets leuks te doen. Maar wanneer alle heftige emoties wat zijn bedaard, is dat toch wat je moet proberen, adviseert Perel.

‘Het gaat erom dat je de vitaliteit in je relatie probeert terug te vinden. Kijk eens of je elkaar opnieuw kunt leren ontdekken: wie zijn jullie nog meer dan die serieuze partners? Ik heb stellen gekend die de sjeu terugbrachten door in hun mooiste kleren een avond te gaan salsadansen.

Anderen begonnen elkaar pikante mailtjes te sturen. Al schrijf je koelkastpoëzie voor elkaar: het gaat erom dat jullie het gevoel krijgen dat je weer graag samen wilt zijn – en het gevolg is waarschijnlijk dat ook het seksuele vlammetje weer gaat branden.’

Meer weten?
Esther Perel, Liefde in verhouding – Een nieuw perspectief op trouw en ontrouw, uitgeverij Lev., € 20,-
www.estherperel.com: beluister hier podcasts van echte relatietherapiesessies in Perels spreekkamer
TED-talks van Esther Perel staan op ted.com, soms ook ondertiteld: zoals ‘Rethinking infidelity’, oftewel ‘Ontrouw herbeschouwd’