Lenette van Dongen: ‘Het laatste restje braaf is eraf’

Wie ben je?

‘Eindelijk heb ik het punt bereikt waarop ik gewoon kan zijn wie ik ben: een bouvier! Een bouvier die heel hard kan blaffen en enorm dikke drollen legt. Vroeger probeerde ik een poedel te zijn en me aan te passen. Ik sliep in een poedelmandje waar ik niet in paste. Ben ik klaar mee, ik durf nu heel aanwezig en direct te zijn, ook in mijn voorstellingen.

Ik denk dat de dood van mijn vader, vier jaar geleden, mij dichter bij mezelf heeft gebracht. Ik hield ontzettend van hem; zijn overlijden was zo’n groot “au”, zó de harde waarheid, dat er een oerkracht in mij wakker werd. Sindsdien zing ik in mijn shows niet meer alleen maar zachte, troostende liedjes. Het laatste restje braaf heb ik eraf gegooid, want niemand is alleen maar aardig, ook ík ontkom er niet aan af en toe iemand te kwetsen, ook ik ben weleens te veel of te groot.

Ik heb gewoon twee extremen. Vroeger dacht ik dat ik tussen die twee moest kiezen. Heel lastig; ik word er namelijk niet zo gelukkig van wanneer ik helemaal aan een van m’n beide kanten zit. Als ik in het klooster zou wonen, zou ik constant uit het raam kijken en denken: wat is het toch leuk buiten! Maar als ik buiten van alles onderneem, verlang ik soms naar die totale sereniteit van het kloosterleven. Dan wil ik urenlang in meditatie zitten. Inmiddels heb ik steeds meer geleerd de balans te vinden. Het is niet langer óf óf, maar én én.

Ik sta nu sterk in het leven, maar ik ben lang op zoek geweest naar wie ik ben. Da’s een vrij logische reactie als je bent opgegroeid in de jaren vijftig en zestig in Zaandam, een uiterst conservatieve omgeving. Die paste niet bij mijn energie. Ik was een dynamietstaaf, vol met blije energie, ik maakte te veel lawaai. Als ik in de klas zat en op het schoolplein een kat zag zitten die precies over zijn neus een schaduw had, dan móést ik dat zeggen. Ik was een kind met een open hart, zien was bij mij zeggen. Hup, stond ik weer op de gang. Verschrikkelijk vond ik dat; in míjn ogen deed ik niks verkeerd.

Mijn moeder merkte dat het niet goed met mij ging en nam me mee naar de dokter. Die zei: “Dat kind heeft te veel energie, doe haar maar op ballet.” Toen kon ik het kwijt, maar nóg was mijn fantasie groter dan die van de juf. We moesten op een tuttig muziekje uitbeelden dat we bloemen aan het plukken waren, maar mijn bloem woog duizend kilo en had een steel van vijftien meter die mij ging wurgen. Tja, de juf kon dat absoluut niet waarderen. Stel je voor dat al die 25 kinderen zo gaan doen.

Achteraf gezien maakte dit soort ervaringen mij er niet zelfverzekerder op. Toen ik zeventien was, kreeg ik een eetstoornis: als onzeker meisje kon ik eindelijk iets doen waar ik heel goed in was, namelijk niet eten. Pas veel later begon ik in therapie te begrijpen dat lijnen mijn wapen was tegen onzekerheid. Toen ik dat doorkreeg, kon ik eindelijk stoppen met afvallen en mijn ideaalbeeld loslaten. In plaats van mijn onzekerheid bestrijden, ging ik de levenspijn die ik in mijn leven had opgedaan, leren beheersen.’

Waar geloof je in?

‘In vertrouwen. Ik vertrouw erop dat ik alles wat in mijn leven gebeurt, aankan. Er overkomen je natuurlijk altijd shitdingen, maar wat je moet leren zien, is dat elke dag ook zoveel cadeautjes geeft. Ons worden dagelijks zóveel mogelijkheden geboden die we laten liggen omdat we willen dat het iets anders is. Terwijl het juist fijn is gewoon te omarmen wat zich aandient.

Laatst was ik bijvoorbeeld met Jacques, m’n vriend, op vakantie in Engeland. Wij wilden naar het plaatsje Henley en toetsten die naam in op onze TomTom. Wisten wij veel dat er allerlei Henleys zijn in Engeland. Kwamen we terecht in een heel ander Henley dan we dachten. En dat was léúk! We vonden een geweldig bed & breakfast waar we aan tafel kwamen te zitten met een lieve oude bisschop die een balletje golf met ons wilde spelen.

Weet je, je kunt wel besluiten om op je luchtbed naar Engeland te zwemmen, en dan pissig worden omdat de wind je naar Callantsoog brengt, maar dan blijk je juist dáár je grote liefde tegen te komen. Je weet nooit hoe leuk je het nú hebt, of hoe slecht. Dus verzet je maar niet tegen wat er gebeurt in je leven.’

Wat was een keerpunt?

‘De dag dat ik besloot te stoppen met lesgeven op de balletschool en naar de kleinkunstacademie te gaan. Ik zag toen de voorstelling Le sacre du printemps van de beroemde choreografe Pina Bausch. Ik weet het nog precies: ik zat vooraan, aan de rand van de orkestbak, daar mocht ik zitten als ik me heel stil zou houden. Het was een overdonderende ervaring: voor het eerst in mijn leven zag ik totaaltheater. De dansers stonden te dansen in een bak turfmolm, en doordat ze steeds meer zweetten, kwamen ze er steeds meer onder te zitten, ze veranderden dus steeds meer in aarde. Eén vrouw werd geofferd door de groep en moest zich dooddansen. Dat was even iets anders dan de pliés en pirouettes waar ik me mee bezighield op de balletschool.

Vanaf dat moment kon ik niet meer terug: diep in mijn ziel wist ik dat dít de kant was die ik op wilde. Op zo’n moment ben ik onverbiddelijk voor mezelf: van een riant inkomen ging ik terug naar vierhonderd gulden in de maand. Ik moest vier jaar opnieuw naar school, maar ik dééd het, omdat ik mijn hart wilde volgen.’

Hoe is het om ouder te worden?

‘Momenteel ben ik in een erg sterke fase van mijn leven. Ik sta in mijn kracht, voel me beter en mooier dan ooit, ook al bewijzen mijn huid en mijn gewrichten het tegendeel. Allerlei angsten heb ik van me af kunnen werpen. Als mens draag je vaak angsten met je mee die niet de jouwe zijn, maar van bijvoorbeeld je moeder of vader. Zij hebben hún angsten aan jou overgedragen, en jíj zeult ze vervolgens je hele leven op je schouders mee. Gevolg is dat je niet degene kunt zijn die je echt bent, omdat die angsten je ervan weerhouden de dingen te doen die bij je passen.

Je hoeft hier trouwens niet voor in therapie, hoor, je kunt gewoon zeggen: “En nu is het klaar met die stomme angst die niet van mij is.” Verander dus het verhaal over jezelf, dan verandert je leven. Ik was bijvoorbeeld altijd bang voor mijn mening uit te komen. Ik dacht: als ik echt zeg wat ik denk, rent iedereen bij me weg. Nou, dat bleek reuze mee te vallen. Ik neem nu ook niet meer zoveel verantwoordelijkheden op me als vroeger. Toen vond ik mezelf geen goed mens als ik niet altijd alles voor iedereen overhad. Als ik nu een goede bui heb, mag ik die lekker helemaal zelf opmaken.’

Wat zou je willen veranderen?

‘Alles wat ik wilde veranderen, héb ik al veranderd. Wat wel zo is: het léven zal waarschijnlijk nog dingen gaan veranderen bij mij. Jacques kan bijvoorbeeld morgen overlijden, of ik hoef maar één telefoontje te krijgen van mijn dokter met een “sorry” in zijn zin. Maar ik ga me er niet druk over maken. Vandaag is vandaag.’

Wat heb je geleerd van de liefde?

‘Jacques en ik zijn al 23 jaar bij elkaar, dan leer je wel wat, hoor. Bijvoorbeeld dat rollen kunnen veranderen. In het begin was hij de rustige, stabiele factor en ik het vogeltje met de gebroken vleugels. Later bleek ik het adelaarskuiken te zijn dat uitgroeide tot een vogel met heel grote vleugels. Ben je dan nog wat je voor elkaar was? Nee. Maar je kunt je relatie gelukkig bijstellen. Dat gaat met vallen en opstaan. Ik vind het een dagelijkse, zoete strijd om wakker te blijven in je relatie, om echt te blijven opletten. We hebben bijvoorbeeld net weer een behoorlijke clash achter de rug, dat kwam doordat we een tijdje te veel langs elkaar heen hadden geleefd.

Als je niet uitkijkt, ga je elkaar for granted nemen en word je slordig. Op vakantie realiseerde ik me ineens: verrek, ik ben wel érg snibbig en afwezig geweest de laatste maanden. Nu doen we weer erg ons best om profijt te trekken van elkaar. Dat je bijvoorbeeld zegt: “Kom met je reet van die bank af, ga op de fiets door de stad, dan zie je vanzelf een leuk terrasje of een leuke aanbieding.” Blijf je op de bank hangen, dan gebeurt er niks en komt het stof op je schouders te liggen. Gisteren had ik een vrije dag en dan ben ik erg geneigd helemaal niks te doen, maar ik laat me er dan doorheen slepen door Jacques, en vervolgens kom ik tóch tot iets.

Dat is het mooie van een langdurige relatie: dat je iemand in je directe omgeving hebt die dwars door al je bullshit heen kijkt, die al je trucjes doorziet en je van voren naar achteren kent, die niet bang is voor je boze buien of onder de indruk is van je magische kanten, maar gewoon alles al een keer met jou heeft meegemaakt en toch gewoon bij je blijft. Iemand die niet bang is je te corrigeren, iemand die durft te zeggen: “Wat ben je nou voor een trut?” Dat is echt goud waard. Kijk maar naar mensen die alleen ­wonen, die kunnen vaak geen kritiek hebben. Ze hebben niet iemand thuiszitten die, als ze boos thuiskomen, zegt: “Schat, kappen nou, laat ze toch lullen joh, hier heb je een lekker bakkie thee.” Die gaan drie dagen malen over een klein akkefietje.

Onze relatie is een intense maatschap zoals je het zelden meemaakt. Maar ik wil hem ook weleens de deur uit doen hoor, en ik heb ook momenten dat ik even helemaal alleen moet zijn, dan ga ik naar mijn eigen plek. Gelukkig durven wij al dat soort dingen te benoemen. We doen niks stiekem, zoals ik bij anderen soms zie. We vertellen het elkaar dus gewoon als we verliefd zijn op iemand anders. Niet tot in details, we blijven lief voor elkaar, maar de grote lijnen vertellen we elkaar wél. Als ik tegen m’n eigen vent niet eerlijk ben, leef ik niet in een echte relatie, vind ik. In het leven ben je óf liefde óf angst. Als je iets niet durft te zeggen, leef je in angst, dan ben je bang iets te verliezen.

Misschien is de grootste les van mijn leven dat ik niet meer bang ben iets kwijt te raken. Ik neem nu het risico dat ik alleen kom te staan; liever de echte eenzaamheid dan de overdekte eenzaamheid. Het is net als met het golfslagbad bij Center Parcs: dat is nep, het heeft niks te maken met de zee, waar dode vissen en slierten algen en teer en hout aanspoelen op het strand. Geef mij maar de echte zee.’[/wpgpremiumcontent]