Jacob Derwig: ‘Je ego opzij zetten kan soms heel goed zijn’

Toewijding

‘Ik sta met volle overgave op toneel. Het moet zinderen, ik wil de toeschouwer naar de keel grijpen. Mijn rollen bereid ik tot in de puntjes voor, de lat moet zo hoog mogelijk liggen. En als de voorstelling begint, spring ik in het diepe. Ik laat alles los wat ik geleerd heb, en speel op de adem van het publiek. Díé avond moet er iets unieks ontstaan. Het is doodeng om met je billen bloot te moeten voor een zaal van vijfhonderd man, met teksten uit 1600 die je sprankelend voor het voetlicht moet zien te brengen. Maar alleen als je jezelf voorbij die angst durft te spelen, ontstaat de magie van het theater.

Weet je, heel Nederland gaat naar de film, maar toneel wordt gezien als een linkse hobby voor een handjevol mensen. Die ene persoon die tóch een keer komt kijken, moet je dan niet voor twaalf jaar het theater uit jagen door iets slechts neer te zetten.

Ik lijk hierin op mijn moeder, die denkt ook zo: heel toegewijd. Mijn vader ging bij haar weg toen ik drie was en mijn zus één, en toch wist ze

het te redden, zonder te klagen. Overdag werkte ze als kinderrechter, en om vijf uur holde ze het huis in met een tas boodschappen en begon ze met koken. Wij zaten dan met een zak chips voor de bank en hoefden bijna nooit iets te doen. Alleen soms een beetje afwassen.

Nooit heb ik het gevoel gehad dat ik iets tekortkwam bij m’n moeder. Zij staat op het standpunt: als je iets doet, moet je het ook goed doen. Dus als je kinderen hebt, moet je daar helemaal voor gaan. Ze heeft al die jaren dat wij klein waren ook geen andere man gehad. Ik heb het er niet echt met haar over gehad, maar ik denk dat ze daarvoor heeft gekozen omdat ze er zo veel mogelijk voor ons wilde zijn.

Ik moet wel zeggen dat ik pas laat, echt heel laat, wist waar ik mijn toewijding nou in kwijt kon. Pas op m’n twintigste kwam ik los en durfde ik te gaan voor mijn passie: toneel. Tot die tijd hobbelde ik maar een beetje mee met mijn omgeving. Hockey, piano­spelen… ik deed alles wat je hoorde te doen, zonder me af te vragen of ik het zelf nou wel wilde. Ik zat in een heel klein wereldje waarin geleefd werd tussen de tennisbaan en het hockeyveld. We woonden ook in een heel stomme, saaie stad waar je niet echt geïnspireerd werd: Dordrecht, of all places. Ik was jaloers op kinderen in Amsterdam en het Gooi, die zaten op van die creatieve scholen. Die maken tenminste echt wat mee, dacht ik dan.

Het probleem was dat ik in het begin niet zo zelfverzekerd was. Ik wilde wel aan het toneel, maar durfde niet. Ik was naar een open dag van de toneelschool gegaan, maar dacht meteen: “O god, de mensen op deze school zijn zo krankzinnig goed, daar kan ik nooit aan tippen.” Mijn ouders hebben allebei een keurige studie gedaan en bij het corps gezeten, en zagen mij veel liever rechten of economie studeren. Dus werd het een compromis: theaterwetenschap.

Gelukkig kwam in dat eerste jaar aan de universiteit het keerpunt: ik ging zelf spelen, merkte dat het me lag, en meldde me aan bij de toneelschool in Arnhem. Uit een paar honderd kandidaten werd ik samen met zes anderen gekozen. Dat gaf een enorme kick. Mijn zelfvertrouwen nam gigantisch toe. Voor het eerst durfde ik echt te gaan voor wat ik diep in mijn hart wilde. Ik weigerde heel stoer militaire dienst en was dag en nacht te vinden op die toneelschool. Voorstellingen bedenken, lichtplannen maken, decors ontwerpen. Samen met een aantal anderen heb ik toen theatergezelschap ’t Barre Land opgericht, wat een succes werd.

Wat ik van die periode heb geleerd, is dit: stap uit je comfortzone, kies voor waar je hart ligt. En wat ook heel belangrijk is: neem dingen aan van mensen die het beter weten dan jij, daar groei je van. Een regisseur zei bijvoorbeeld een keer tegen me bij een scène die ik heel ingetogen speelde: “En zeg die zinnen nu eens alsof je een oorlog ontketent!” Ik vond dat eerst onzin, maar heb me toch over mijn weerstand heen gezet, en achteraf bleek het een verdomd goeie keuze te zijn. Zo zie je maar: je ego opzij zetten kan soms heel goed zijn.’

Liefde en vertrouwen

‘Deze twee horen bij elkaar, die kan ik niet los van elkaar zien. Zonder vertrouwen bestaat er geen liefde voor mij. Voordat ik met Kim trouwde, heb ik ruim vijf jaar een relatie gehad met een vrouw die na twee jaar een keer vreemdging. Ik had nooit verwacht dat ik het zó erg zou vinden als de ander vreemd zou gaan. Ik schoot meteen in de ontkenning: “Dit ga ik onmiddellijk achter me laten, ik ga doen alsof dit niet is gebeurd.” Ik wilde bewijzen dat ze bij mij helemaal niet vreemd hoefde te gaan.

Ik kreeg ook visioenen van mijn vader: dat je de benen neemt als het lastig wordt in een relatie. Hoe haal je het in je hoofd je gezin te verlaten als je dochtertje nog maar een jaar oud is? Dat had ik altijd zo ontzettend stom van hem gevonden. Daarom dacht ik: ik ga het dus even anders doen, ik ga all the way in een relatie.

Maar ik ben nooit meer over dat vreemdgaan heen gekomen. Ik weet nu: als het vertrouwen weg is, heeft het geen zin een relatie tegen de klippen op in leven te houden. Vreemdgaan is het bewijs dat je niet snapt wat er leuk is aan een relatie, en hoe je die in stand houdt. Als ik mijn vrouw niet kan vertrouwen, ga ik mij elke keer als ze wat later thuiskomt, van alles in het hoofd halen: waarom belt ze niet? Zou ze bij een ander hebben gezeten? Je komt in de verkeerde denkpatronen terecht en dat sleurt de hele relatie naar de ondergang.’

Zorgzaamheid

‘Kim was zeven maanden zwanger van Keetje, onze tweede, en kwam doodziek in het ziekenhuis te liggen. Misschien getriggerd door hormonale veranderingen had ze ineens een ernstige darmziekte gekregen. Ze kon niks meer. Toevallig had ik net een paar maanden vrij, waardoor ik de zorg voor onze zoon Roman op me heb kunnen nemen, tussendoor naar het ziekenhuis rennend om bij Kim te zijn. Toen Keetje werd geboren en Kim nog steeds heel ziek bleef, heb ik haar de eerste maanden alle nachten met de fles gevoed. Ze raakte zo aan mij gehecht, dat ze zelfs het eerst “mamma” tegen mij zei in plaats van tegen Kim.

Het was een absurde, loodzware periode voor ons. Soms waren we de wanhoop nabij, want Kim bleef maar ziek. Gelukkig is ze nu weer beter en heeft zij inmiddels ook een band kunnen opbouwen met Keetje.

Tijdens de momenten dat ik doodmoe was, hield ik mezelf op de been door aan mijn moeder te denken: “Als zij het in haar eentje kon, dan kan ik het nu ook.” Een huwelijk moet je gewoon goed doen, wat er ook gebeurt. Wat mijn vader heeft gedaan, dat vond ik zo’n slecht voorbeeld, dat ik wist: dát nooit. Dus ook als ik geen vrij had gehad, had ik hiervoor vrij genomen. Ik heb dat ook in mijn contract laten opnemen bij Toneelgroep Amsterdam: dat ik om de zoveel tijd kan zeggen: “Jongens, ik werk even niet.” Kim moet ook kunnen schrijven of filmen, én ik wil af en toe fulltime voor het gezin kunnen zorgen.

Laatst heb ik me dus uit een productie laten schrappen. Omdat ik anders volgend jaar gewoon te weinig thuis zou zijn. Op mijn werk is het altijd een eindeloos gebikkel en gedoe om dat voor elkaar te krijgen, maar tot nu toe zijn we er altijd uit gekomen. Gelukkig pikken ze het van me.’

Bescheidenheid

‘De dag dat ik met Kim trouwde, kreeg ik een bijzonder cadeau van mijn oom Gijs, de jongste broer van mijn moeder: een zegelring met de inscriptie “Soyez discret”, wat hij vertaalde als “Wees bescheiden”. Hij had die ring weer van zijn vader gekregen en gaf hem door aan mij. In zijn toespraak zei oom Gijs dat bescheidenheid altijd een belangrijke waarde in onze familie is geweest: dat je jezelf niet moet overschreeuwen, want dan keren mensen zich van je af. Als je iets goed kunt, heeft het vanzelf al bestaansrecht. En als het niet goed is, helpt het toch niet om ermee te koop te gaan lopen.

De tv wordt bevolkt door mensen die totaal onbescheiden zijn, maar heel slecht in wat ze doen. Van die bn’ers die geen reet kunnen maar wel de mond vol hebben over zichzelf. Echt treurig vind ik dat. Of van die collega’s bij wie je op bezoek bent, en die dan de video aanzetten: “Ik laat je éven mijn laatste show zien, ik heb een paar dingen zó goed gedaan, dit móét je even zien.” Vreselijk, die mensen bestáán dus!

Ik hoef niet voor een massapubliek te staan, mij gaat het om kwaliteit. Waar ík trots op ben, is de Paul Steenbergenpenning: een prijs die de ene acteur doorgeeft aan de andere acteur omdat hij vindt dat die ander de beste acteur van Nederland is. Dat Pierre Bokma die aan mij heeft gegeven, zegt me veel meer dan dat een miljoen mensen me op tv zien.’

Geborgenheid

‘Ik ben geen enorme bungeejumper of wereldreiziger. Ik zoek niet naar de roes, ben meer het home based type. Ik word blij als er een veilig huis is, dan hoef ik verder niet zoveel meer. Grappig, Roman heeft hetzelfde. Twee jaar geleden trokken we met hem vijf weken door Nieuw-Zeeland. Begon-ie na een week ongelooflijk te stotteren. Er kwam geen zin meer normaal uit. Puur omdat hij verlangde naar huis. Ik herkende dat zó. Ik word al onrustig als ik aan Indonesië denk, of aan paardrijden in Mongolië. Ik heb er helemaal niks mee, ik voel me daar ongemakkelijk, in zo’n vreemde wereld.

Ik heb ook geen vrienden met wie ik in de kroeg bier ga hijsen en voetbal kijken. Dat heb ik vroeger wel gedaan, toen was ik meer een mannen-Jacob. Nu ben ik meer de huiselijke Jacob: ik vind het heerlijk om ’s avonds lekker met Kim samen te zijn. Ik heb echt genoeg aan mijn vrouw, mijn kinderen en mijn werk.

Vind je het saai? Ik niet. Een toneeldocent van mij zei ooit: “Je moet niet onderschatten welke fundamentele onzekerheid acteurs elke avond aangaan op het toneel.” Dat is precies zoals ik het ook ervaar. Je bent altijd bang dat je je verspreekt of niet zegt wat er staat. Voor mij is het steeds een avontuur om het iedere avond goed te doen.’

Wat zijn uw waarden? Jacob Derwig koos zijn persoonlijke levensprincipes uit de volgende opsomming:

discipline . waardering . flexibiliteit . humor . loyaliteit . openheid . optimisme . eerlijkheid . plezier . ­toewijding . rechtvaardigheid . vertrouwen . tolerantie . verantwoordelijkheid . schoonheid . zingeving . onafhankelijkheid . zorgzaamheid . creativiteit . geborgenheid . uitdaging . authenticiteit . succes ?. persoonlijke ontwikkeling . zekerheid . zelfvertrouwen . bezit . integriteit . ­gelijkwaardigheid . liefde . gehoorzaamheid . avontuur . eenvoud . ­bescheidenheid . ontspanning . gezondheid . wijsheid . macht . afwisseling . samenwerken . kennis . innerlijke rust . intimiteit . spiritualiteit . vriendschap . zelfkennis

Toewijding – vertrouwen – zorgzaamheid – geborgenheid – liefde – bescheidenheid