Het is altijd leuk wanneer mensen je voor de eerste keer bij hen thuis uitnodigen. Niet alleen omdat het een blijk van vertrouwen is, maar ook omdat het net is alsof je ze daarna een stuk beter kent. In de psychologie is weinig onderzoek gedaan naar de vraag of het wetenschappelijk verantwoord is mensen te beoordelen aan de hand van de inrichting van hun huis. Wel laten een paar Amerikaanse onderzoeken zien dat mensen goed in staat zijn om op basis van een interieurfoto de leeftijdsgroep, bezigheden, sociale klasse, hobby’s, leefstijl en familiestatus van de huiseigenaar in te schatten.
Bij de psychoanalyse ontbreekt concrete theorievorming over het interieur en de persoonlijkheid vrijwel geheel. Maar volgens psychoanalytisch psychotherapeut Jan Huisman is er zeker een verband. Huisman: ‘Hoewel je dat verband pas kunt leggen op het moment dat je de eigenaar kent. Stel bijvoorbeeld dat een man zijn huis strak en met veel wit en metaal heeft ingericht. Het is veel te kort door de bocht om daaruit te concluderen dat deze man koel en zakelijk is. Het is goed mogelijk dat hij zijn interieur zelf helemaal niet op die manier ervaart. Bijvoorbeeld omdat zijn ouders vroeger een zeilboot hadden waar hij
goede herinneringen aan heeft. Door zijn huis in de stijl van de boot in te richten, heeft hij een interieur gecreëerd dat hem een warm en veilig gevoel geeft.’
Vaak zijn er in interieurs elementen te vinden die herinneren aan het ouderlijk huis van de eigenaren. Dat kunnen heel subtiel elementen zijn, maar het huis kan ook een kopie zijn van de ouderlijke woning, in een aan de mode aangepast jasje. Huisman: ‘Een tegenreactie is ook mogelijk. Als mensen zich ongelukkig of onprettig voelden in hun ouderlijk huis, kunnen ze kiezen voor een interieur dat op alle fronten anders is. Een gevoel van veiligheid ontstaat dan pas als niets meer aan vroeger herinnert.’
Dezelfde omkering is ook terug te vinden in de relatie tussen persoonlijkheid en interieur. Chaotische mensen kunnen bijvoorbeeld bewust kiezen voor een licht, rustig en strak interieur, omdat ze dat nodig hebben om tot rust te komen. Een dergelijk interieur kan dan bijna therapeutisch werken.
Volgens Huisman kun je ook veel aflezen aan de manier waarop mensen met hun interieur omgaan. ‘Neem bijvoorbeeld een huis dat erg schoon is. Als de eigenaar daar relaxt mee omgaat, is er niets aan de hand. Maar als een eigenaar erg gespannen reageert zodra een gast, bij wijze van spreken, een luciferhoutje laat vallen, duidt zo’n schoon huis op een problematiek bij de eigenaar.’
Interieurarchitect Rob van Sprang denkt ook dat de inrichting veel over iemands persoonlijkheid zegt. ‘Drukke en gezellige mensen houden bijvoorbeeld van interieurs met vrolijke kleuren en veel kleine rommeltjes, terwijl geordende en rustige mensen een voorkeur hebben voor een overzichtelijk en rustig interieur.’
Bij zijn werk maakt Van Sprang weinig gebruik van deze informatie. ‘Mensen kiezen een interieurarchitect uit op basis van zijn stijl. Als ze mij kiezen, weten ze al dat ik tijdloze interieurs maak, waarbij licht, ruimte en rust een grote rol spelen. Wil iemand een drukke boudoirachtige inrichting, dan zal hij mij niet bellen.’
Aan de subfaculteit Industrieel Ontwerpen van de Technische Universiteit Delft speelt kennis over persoonlijkheid en smaak wel een grote rol. Universitair hoofddocent Paul Hekkert heeft met zijn medewerkers veel onderzoek verricht op dit gebied. Hekkert: ‘Mensen schrijven aan producten vaak persoonseigenschappen toe. Ze noemen iets bijvoorbeeld lief, hip of vrolijk. Bij de aanschaf van producten – dus ook bij meubilair – gebeurt vaak het volgende: mensen kiezen een product waarvan ze denken dat het qua persoonseigenschappen op hen lijkt, of lijkt op wat ze graag zouden willen zijn. Vooral dat laatste kan de keuze een aparte kant opsturen. Iemand is bijvoorbeeld burgerlijk en houdt van klassieke meubels. Toch richt hij zijn huis trendy en modern in. Waarom? Omdat hij graag gezien wil worden als een hippe trendsetter.
Volgens Hekkert is iets naar onze smaak als we dat object er plezierig uit vinden zien en we er een goed gevoel van krijgen. ‘Smaak is een ingewikkeld fenomeen waarbij allerlei zaken meespelen, zoals onze opvoeding, de dingen we al kennen, de tijd waarin we leven en de cultuur waartoe we behoren. En al die invloeden hebben ook nog eens een verschillend gewicht. Bij smaak speelt dus veel meer mee dan alleen iemands persoonlijkheid. Toch zijn we er al aardig uit. Op een dag zullen we de stelling “Vertel me wie je bent, dan zal ik vertellen wat je mooi vindt”, zeker kunnen waarmaken.’ n
Fonny Pasma (34):
‘Ik denk zeker dat mijn interieur wat over mijn persoonlijkheid zegt. Ik ben behoorlijk nuchter en streef ernaar om problemen zo efficiënt mogelijk op te lossen. Mijn huis is efficiënt en minimalistisch ingericht. Prullaria vind je er niet, alleen een paar strak vormgegeven meubelstukken in neutrale kleuren. Mensen die mij niet goed kennen, vinden dat ik wat koel en afstandelijk overkom. Dat is ook de sfeer die mijn huis heeft. Maar er zijn ook kleurrijke details, zoals rode kaarsen en een vrolijk gekleurde vaas. Die staan voor mijn gekke kant. Als ik in de stemming ben, kun je veel lol met me hebben.’
Geert Verhaar (35):
‘Mijn huis staat propvol met heel verschillende spullen. Zo ben ik zelf ook. Ik ben een chaoot die graag met van alles en nog wat bezig is. Gewoon omdat ik heel veel dingen leuk vind. Ik vind spullen mooi als je aan het ontwerp kunt zien dat iemand zijn best heeft gedaan om het te maken. Zoals die grote kitschhond, die is echt met zorg gemaakt. Zulke dingen moet ik gewoon hebben. Ik had liever dat mijn huis minder vol was, maar ik vind het erg moeilijk om iets weg te doen. Ik houd het liefst alles bij me. Misschien komt dat wel omdat ik heel vroeg wees ben geworden.’