Column: Nieuwsgierig blijven

Soms plaats ik op Twitter of Facebook een link naar een interessant onderzoek of betoog, met een klein intro in de stijl van ‘Hoe zou het komen dat…?’ of ‘Waarom houden we niet van…?’

Vaak komen er dan al heel snel (sneller dan de tijd die het kost om de link zelfs maar diagonaal te lezen) reacties: ‘Omdat…’ Die mensen hoeven het artikel niet te lezen, want wat erin staat weten ze al – of liever gezegd, menen ze al te weten.

Ik zie het als de vloek van deze tijd en een uiting van het toenemend narcisme in onze cultuur: bij steeds meer mensen ligt het accent op zenden in plaats van ontvangen. Wat willen kinderen later worden? Beroemd.* Ze willen allemaal op het podium staan, zonder zich af te vragen wie er dan nog in het publiek wil zitten. Met behulp van sociale media en blogs creëren mensen hun eigen podium waar ze kunnen zenden. Ze zijn op sociale media om informatie aan anderen te geven, niet omdat ze iets te weten willen komen.

Ze willen een mening ventileren, die ze in no time hebben gevormd, zonder enige ontvankelijkheid voor nieuwe informatie die niet in de bestaande denkkaders past. De drang om te zenden smoort onze nieuwsgierigheid in de kiem. Terwijl dat nu juist een eigenschap is die ons kan behoeden voor vooringenomenheid, bijvoorbeeld als het gaat om politieke boodschappen**, en voor vastroesten in wat we menen te weten***.

In het zeer lezenswaardige boek Sapiens schrijft Harari onder meer dat de enorme wetenschappelijke en technologische vooruitgang van de afgelopen vijfhonderd jaar te danken is aan ‘de ontdekking dat mensen de antwoorden op de belangrijkste vragen niet kenden’. Voorheen gingen mensen ervan uit dat ze alles al wisten.

Wisten ze iets niet, dan konden ze het vragen aan een God of een wijze of het in de Bijbel of de Koran opzoeken (stond het daar niet in, dan was het niet belangrijk en hoefden ze het niet te weten). Het inzicht dat we nog zoveel níét weten, dat elke wetenschappelijke bevinding voorlopig is
en weer achterhaald kan worden door nieuwe ontdekkingen, dat er geen afgeronde of absolute kennis bestaat en we altijd moeten blijven zoeken naar nieuwe kennis – dát is waardoor de wetenschap zo’n geweldige spurt heeft gemaakt sindsdien.

Al die voorbarige ‘zo zit het’-reacties zijn in feite gemiste kansen om iets nieuws te leren. Het is immers onmogelijk om iets te leren wat je al meent te weten. En niet alleen dat: contact met anderen is een stuk leuker als je eerst luistert – leest, ontvangt – en dan pas reageert. Natuurlijk mag je het met iemand oneens zijn; dat brengt de discussie alleen maar verder. Maar dat kan pas als je moeite hebt genomen om eerst te ontvangen.

* M. Duimel, Onbewerkt beroemd, Stichting Mijn Kind Online, 2009
** D.M. Kahan, A. Landrum e.a., Science curiosity and political information processing, Political Psychology, 2017
*** S.A. Wright, J.J. Clarkson e.a., Circumventing resistance to novel information: Piquing curiosity through strategic information revelation, Journal of Experimental Social Psychology, 2018