‘Ik dacht dat ik me er maar doorheen moest slaan’
Geertje Paaij (59) heeft twee dochters. Vooral met de oudste, Brigit (26), heeft ze een zware tijd meegemaakt.
‘Nadat Brigit de mavo had afgerond raakte ze totaal de weg kwijt. Ze voerde niets uit en ze wilde niet naar een vervolgopleiding, ook al probeerde ik haar daar naartoe te krijgen. Ze reisde zwart naar Amsterdam, ze blowde veel en pleegde diefstalletjes, gewoon voor de fun. Haar kamer veranderde in een stinkend zwervershok. Als ik daar iets van zei, schold ze me uit.
Ik heb lang gedacht dat ze extreem aan het puberen was. Dat ik me er gewoon doorheen moest slaan. Maar haar gedrag nam steeds ernstiger vormen aan. De hulpinstanties konden me niet helpen; óf omdat ze niet gemotiveerd was, óf omdat ze niet crimineel was, óf omdat ze te oud was.
Op een zondagmiddag kwam ze thuis. Ik zei er iets van dat ze spacecake gebruikte en toen wilde ze me te lijf gaan. Voor mij was de maat vol; ik heb haar het huis uitgezet. Ze vertrok geen spier. Stiekem dacht ik dat ze na drie dagen zou denken: “Wat heb ik gedaan? Ik mis mijn moeder en bel
haar op om het goed te maken.” Maar toen ze uiteindelijk de rest van haar spullen kwam ophalen, gedroeg ze zich koel en afstandelijk.
Ze ging wonen in sterk vervuilde kraakpanden. Ze werd beroofd, in elkaar geslagen, misbruikt. Heel lang hield ik de hoop dat ze op een dag wakker zou worden en zou denken: “Dit is niet het leven wat ik wil.” Maar dat moment kwam niet. Uiteindelijk heb ik geprobeerd om de knop om te draaien en maar niet aan haar te denken. Dat ging me slecht af. Vaak leek ik nog het meest op een robot. Op mijn werk was ik slechts fysiek aanwezig.
Op dit moment woont Brigit in een beschermde woonvorm van de ggz. We zijn er inmiddels achter dat ze lijdt aan schizofrenie en ADD, een aandachtsstoornis. Het gaat nu redelijk goed met haar, maar ik weet dat een normaal leven niet voor haar is weggelegd. En dat doet pijn. Ik heb er een boek over geschreven in de hoop dat mijn verhaal iets kan betekenen voor andere ouders. Dan is alle ellende nog ergens goed voor geweest.’
Informatie over boek en blog van Geertje Paaij: Geertjepaaij.weebly.com
‘Ze zegt: mijn vader is dood voor mij’
Piet (44) en Marga Schurink (43) hebben een zoon en een dochter. Kelly (15) experimenteert met drugs en is bij hen weggegaan.
Piet: ‘Kelly is een maand geleden van huis weggelopen. Ze was al maanden heel dwars en opstandig. Haalde het bloed onder onze nagels vandaan: deed niks in huis, had een grote mond. Totdat het zo uit de hand liep dat mijn vrouw tijdens een ruzie struikelde en mijn dochter vervolgens letterlijk over haar heen liep. Toen werd het zwart voor mijn ogen. Ik heb haar een paar tikken voor haar billen gegeven – voor het eerst in mijn leven. Ze heeft haar spullen gepakt en is vertrokken. De jeugdrecherche heeft haar opgespoord en naar een opvangadres gebracht. Een paar dagen later is ze daar weggestuurd omdat er xtc-pillen bij haar waren gevonden.
Als kind was Kelly heel verlegen en schuchter. Je hoefde maar naar haar te wijzen of ze kroop al weg. We hebben haar daarom zelfs op een assertiviteitscursus gedaan. Haar gedrag veranderde toen ze naar de middelbare school ging. Leerkrachten belden ons voortdurend om te vertellen dat ze een grote mond had en zich misdroeg tijdens de lessen. Als haar iets niet aanstond, vloog er gerust een stoel of tafel door de lucht. Had ze ruzie, dan sloeg ze er gelijk op los. Ook al was de ander drie koppen groter. Uiteindelijk werden we vriendelijk verzocht om een andere school voor haar te zoeken.
Op dit moment woont ze bij haar vriendje van 26. Ik heb daar erg veel moeite mee. Ze komt jaren ouder over, maar in feite is ze nog een kind. Toch ziet Jeugdzorg er geen noodzaak in haar daar weg te halen. Met haar moeder belt ze af en toe, maar over mij zegt ze: “Mijn vader is dood voor mij.” Ik ben de boosdoener.
We vermoeden dat ze ADD en borderline heeft en daarom willen we graag dat ze zich laat onderzoeken. Tot die tijd wil ik haar niet zien. Ik probeer me zoveel mogelijk af te sluiten voor mijn gevoelens. Daarom loop ik weg als Dochters van Marco Borsato op de radio is. Ik kan nog zo’n grote mond hebben dat ze er voorlopig niet meer inkomt – als ik dat hoor barst ik in tranen uit.’
‘We kunnen hem niet de hulp geven die hij nodig heeft’
Veronica Huijsman (48) en Nico Berg (50) hebben twee geadopteerde kinderen. Hun zoon Julian (16) heeft een hechtingsstoornis en vertoont crimineel gedrag.
‘Vorige week hebben we Julian laten opnemen in een gesloten instelling. We zagen geen andere uitweg meer. Een paar dagen later kreeg ik hem opgefokt aan de telefoon, omdat hij heel andere ideeën heeft over zijn behandeling. Toen dacht ik al: dit gaat niet lang goed. Nog diezelfde avond werd hij opgepakt door de politie: hij was weggelopen en had ingebroken in een woning. Na twee nachten op het politiebureau is hij teruggebracht naar die instelling. Hij heeft nu een aangepast regime.
De grote problemen begonnen op zijn dertiende. Op school had hij constant ruzie met klasgenoten en docenten, raakte verzeild in vechtpartijen en werd de klas uitgestuurd. Ook thuis was er geen land met hem te bezeilen. Hij lapte elke regel aan zijn laars en klom ’s nachts uit zijn slaapkamerraam om te gaan stappen. Hij handelde ook in drugs en wapens.
Als we hem ergens op aanspraken, ontplofte hij. Hij ging zichzelf krassen in zijn arm en dreigde dat hij ons of zichzelf iets zou aandoen. Hij zei bijvoorbeeld: “Ik steek je overhoop.”
Het grootste gedeelte van de dag zat hij achter zijn computer, volledig teruggetrokken in zijn eigen wereld, totaal niet bereikbaar voor ons. Ik dacht weleens: al gaat er een bom af, hij merkt het niet eens.
In eerste instantie probeerden we de problemen zelf op te lossen; we schakelden hulpverlening aan huis in en stuurden hem op een werkvakantie voor moeilijk opvoedbare kinderen. Maar zelfs al hebben we allebei een achtergrond in de zorg – ik heb gewerkt in de psychiatrie en mijn man in de jeugdhulpverlening – we konden hem niet helpen. Hij was een gevaar voor zichzelf en zijn omgeving geworden. Daarom hebben we samen met Bureau Jeugdzorg uiteindelijk bij de rechtbank gevraagd om gesloten plaatsing.
Ik heb me erbij neergelegd dat ik hem niet de hulp kan geven die hij nodig heeft. Steeds vaker realiseer ik me dat mijn leven niet helemaal in het teken van Julian hoeft te staan; dat het leven ook weleens leuk mag zijn. Maar om daar een balans in te vinden, dat vind ik nog heel lastig.’
‘Voor zo’n leven zet je je kind niet op de wereld’
Rommy Nijholt (55) en Paul Leenheer (58) hebben twee kinderen. Hun zoon (33) is sinds zijn twaalfde drugsverslaafd. Hij woont op straat en heeft meermalen vastgezeten.
‘Mijn kind is zwaar verslaafd, heeft geen werk, geen inkomen, en zit geregeld in de gevangenis voor diefstal of agressie. Voor zo’n leven zet je je kind niet op de wereld.
De laatste keer dat hij was opgenomen om af te kicken was hij erg positief. De regelmaat beviel hem goed en hij had eindelijk weer een dak boven zijn hoofd. “Mam,” zei hij, “dit had ik jaren eerder moeten doen.” Twee weken heeft het geduurd. Toen werd de hang naar drugs weer zo groot, dat hij zich begon te misdragen en eruit werd gezet.
Het is misgegaan toen mijn zoon naar de middelbare school ging. Hij kreeg verkeerde vrienden en begon met blowen. Van lieverlee ging hij xtc gebruiken, speed en uiteindelijk cocaïne. In eerste instantie schreef ik zijn dwarse gedrag toe aan de puberteit, maar al gauw had ik in de gaten dat er meer aan de hand was. Hij bleef vaak avonden weg, was opgefokt, kon ’s morgens zijn bed niet uitkomen en ging niet meer naar school. Op een gegeven moment stal hij zelfs geld uit mijn portemonnee. Het duurde even voordat ik daar achter kwam, want in eerste instantie zei hij: “Mam, je denkt toch niet dat ik dat doe?” Hij hielp me zelfs met zoeken.
We gingen met hem naar een verslavingskliniek en daar kreeg ik te horen: “Mevrouw, zorg goed voor elkaar want tegen drugs valt niet te vechten.” Dat vond ik zo’n aparte uitspraak. Ik klopte aan voor hulp en dan zeggen ze dát. Nu denk ik: ja, die man heeft gelijk gehad.
We hebben van alles voor hem gedaan: gezorgd dat hij begeleiding kreeg, een huisje, dat hij werd opgenomen – het is allemaal mislukt. Je bent als ouders zo machteloos. Waarom neemt hij de hulp niet aan? Waarom gaat hij niet afkicken? We staan allemaal achter hem, we willen hem helpen. Waarom? Maar daar krijg je geen antwoord op. Verslaving is een ziekte. Ik heb geen hoop meer dat hij ooit nog van de drugs af komt. We zijn hem gewoon kwijt.’
Hoe eerder bijsturen, hoe beter
Op jonge leeftijd valt niet te voorspellen of een kind later zal ontsporen, zegt Robert Vermeiren, hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie, verbonden aan het UMC Leiden. Wel bestaan er volgens hem risicofactoren die de kans daarop vergroten. ‘Kinderen die temperamentvol zijn – dat wil zeggen dat ze een kort lontje hebben, druk zijn, voortdurend sensatie zoeken – zijn meer geneigd om nieuwe dingen uit te proberen, ook dingen die niet door de beugel kunnen.’ Verder is een lage intelligentie een kwetsbare plek, weet Vermeiren. ‘Ook iemand die angstig en onzeker is, beperkte sociale vaardigheden heeft of lijdt aan een ontwikkelingsstoornis, zoals adhd, autisme of schizofrenie, loopt meer risico.’
Naast individuele omstandigheden spelen omgevingsfactoren een rol, zoals een minder goede opvoeding of de scheiding van ouders. ‘Hoe meer risicofactoren, hoe groter de kans dat het later met het kind zal misgaan,’ aldus Vermeiren. ‘Stel dat een kind met temperament een goede intelligentie bezit en ouders heeft die het goed opvoeden, dan is er grote kans dat het met hem of haar wel goed komt. Maar temperament in combinatie met een traumatische ervaring zoals misbruik, ouders die opvoedingsvaardigheden missen en een lage intelligentie: dat is zorgelijk.’
Een groot deel van alle jongeren die op het verkeerde pad belanden, is of raakt verslaafd aan drugs. Maar dat is niet hun enige probleem, weet gz-psycholoog en orthopedagoog Tatiana Brandsma, die werkt bij de Rotterdamse hulpinstelling voor jongeren met verslavingsproblemen Youz. ‘Veel drugsverslaafde jongeren hebben psychiatrische problemen of komen uit een instabiel gezin; ze zijn bijvoorbeeld verwaarloosd. Ze zeggen allemaal dat ze drugs gebruiken om zichzelf te verdoven of om te kunnen omgaan met hun stoornis.’
Wanneer ouders merken dat hun kind onaangepast gedrag vertoont, kunnen ze dat volgens Brandsma vaak nog bijsturen. Daarom betrekken hulpverleners de ouders van verslaafde jongeren zoveel mogelijk bij de behandeling. ‘Als we merken dat de communicatie tussen ouders en een kind niet goed verloopt, organiseren we gesprekken met de ouders, het kind en met het hele gezin. Zo proberen we het onderlinge contact te verbeteren. Ouders gaan de confrontatie soms uit de weg en betalen daarom zelfs de verdovende middelen of de schulden van hun kind. Maar waarom zou een jongere stoppen als alles voor hem of haar wordt geregeld? Meestal is het beter om de last voor zo’n kind voelbaar te maken. We hopen dat dat zijn motivatie vergroot om iets aan het probleem te doen.’
Het is belangrijk dat ouders al zo vroeg mogelijk met opvoeden beginnen, zegt Vermeiren met nadruk. ‘Als peuter en kleuter moet een kind leren dat het wordt beloond voor positief gedrag en op zijn minst niet wordt beloond voor negatief gedrag. Eenmaal in de puberteit is het daarvoor te laat. Pubers denken aan het onmiddellijke gewin, aan de leuke dingen die kunnen gebeuren, en absoluut niet aan de gevolgen op de lange termijn. Verder zijn ze egocentrischer dan in andere levensfases. Allemaal kwetsbare plekken die ertoe kunnen leiden dat een kind juist in de puberteit in moeilijkheden komt.’
Als een jongere werkelijk ontspoort en stevig aan de drugs is, kunnen ouders niet anders dan deskundige hulp inroepen, zegt Vermeiren. Verslavingsexperts zullen hun kind dan duidelijk moeten maken dat stoppen met verdovende middelen niet op zichzelf staat. Brandsma: ‘Een jongere zal ook zijn leven daaromheen moeten aanpassen. Je kunt niet met dezelfde vrienden blijven omgaan, op dezelfde plekken uitgaan en dingen doen die je altijd deed, als je stopt met drugs. Als jij in een vriendengroep in je eentje beslist: “Ik ga hier nu mee stoppen,” zeg je indirect: “Dat zouden jullie ook moeten doen.” Vaak probeert de rest je dan over te halen toch weer drugs te gebruiken. Om daaraan weerstand te bieden moet je sterk in je schoenen staan.’ Maar het heeft wel effect, zegt zij. ‘Wanneer je denkt: “Zo’n leven wil ik niet” en -afscheid neemt van die vrienden, heb je nog een hele toekomst om je op te richten.’
Meer over risicofactoren bij kinderen:
– www.drugsinfo.nl, www.jellinek.nl: informatie over jongeren en drugs
– www.balansdigitaal.nl: over ontwikkelingsstoornissen zoals adhd, dyslexie en pdd-nos
– www.labyrint-in-perspectief.nl: over psychische of psychiatrische problemen
– www.ypsilon.org: over psychose of schizofrenie