Huizenhoog opzien tegen een praatje voor een groep; je mening moeten geven aan een leidinggevende en het op voorhand al benauwd krijgen; grote gêne blijven voelen over dat sliertje peterselie tussen je tanden bij die date.
Beter speechen: vier simpele tips
De nieuwjaarstoespraak van de baas: blablablabla. De presentatie van de jaarcijfers: blablablabla. K...
Lees verderSociale situaties kunnen behoorlijk wat spanning teweegbrengen. Die gevoelens van angst en schaamte zijn volstrekt begrijpelijk. De meeste mensen willen nu eenmaal graag een goede indruk maken, en niet iedereen blaakt van het zelfvertrouwen.
Kortom, sociale angst is iets dat de meesten van ons weleens aan den lijve hebben ondervonden. Sociale angst kent immers meerdere gezichten, zo constateerde Vicente Caballo, hoogleraar psychologie aan de universiteit van Granada.
Samen met een internationaal team van wetenschappers ondervroeg hij meer dan dertienduizend mensen uit 26 landen. Zo kwam hij tot een top-5 van sociale situaties die ons angst kunnen aanjagen:
- Met stip: omgaan met kritiek en met genante situaties
- Praten met iemand van de sekse waarop je valt
- Spreken voor publiek, of praten met iemand met gezag
- Op een assertieve manier irritatie of ongenoegen uiten
- Praten met onbekenden
Vrouwen zijn sociaal angstiger dan mannen. Vooral afstappen op iemand van de sekse waarop ze vallen, is voor vrouwen stukken enger. Maar ze krijgen ook meer stress van een speech houden of bijvoorbeeld hun leidinggevende aanspreken, en dat geldt ook voor kritiek krijgen of zo’n peterselie-incident.
Tienernachtmerrie
Waar komt die angst vandaan? Daarover is steeds meer bekend. Temperament speelt bijvoorbeeld een rol, zo bewees gloednieuw onderzoek door de Australische hoogleraar psychologie Ron Rapee, die kinderen volgde van hun 4de tot hun 15de.
Degenen die als kleuter meer geremd waren – ze trokken zich eerder terug, waren bang voor onbekende situaties en snel overprikkeld – liepen tweemaal zoveel risico om op hun 15de hoog te scoren op sociale angst.
13 jaar is volgens de Amerikaanse Associatie voor Angst en Depressie de leeftijd waarop een sociale angststoornis het vaakst ontstaat. Zo’n angststoornis gaat een flinke stap verder dan verlegenheid; het is een behoorlijke handicap. Juist als die angst zich in iemand nestelt in een fase waarin ‘normale’ personen hun eigen sociale netwerk opbouwen.
Voor een tiener met een sociale fobie zijn feestjes een nachtmerrie die ze, als het even kan, vermijden. De carrièreladder beklimmen gaat een stuk lastiger als je volledig blokkeert in onderhandelingen of presentaties.
En aan de man of vrouw raken is voor sociaal fobici ook nogal een uitdaging. Ze komen simpelweg in veel minder situaties waar zich potentiële partners bevinden, of durven de kennismaking met die leuke online date niet voort te zetten in het ‘echte leven’.
Het oordeel van anderen
Psychologen onderscheiden twee soorten sociale angst. Iemand die bang is voor één bepaalde sociale situatie, zoals spreken in het openbaar, heeft een specifieke sociale fobie; wie bang is voor allerlei sociale situaties in het algemeen, van boodschappen doen tot naar een borrel gaan, heeft een gegeneraliseerde sociale angststoornis.
De gemeenschappelijke deler van beide angsten: zó bang zijn dat je in het openbaar een flater slaat of door anderen wordt beoordeeld (zelfs als dat oordeel positief is) dat je die situaties het liefst helemaal vermijdt.
Eén op de twaalf mensen lijdt eens in zijn leven aan een sociale fobie, blijkt uit recent Canadees onderzoek onder ruim 37.000 mensen, van 15-jarigen tot 80-plussers. Het is niet verwonderlijk dat die angst bij de meesten opsteekt voor het 25ste levensjaar, meestal dus rond iemands 13de. In onze prille tienerjaren zijn we ons immers enorm bewust van onszelf, en (over)gevoelig voor wat anderen van en over ons denken.
Sociaal angstige personen blijven eigenlijk net als pubers gebukt gaan onder zulk hyperbewustzijn voor andermans oordeel – of ze doen die gevoeligheid op een later moment in hun leven weer op. Eenmaal in de buurt van anderen hebben ze eerder het idee dat er naar ze gekeken wordt, zelfs als dat helemaal niet het geval is.
Dat bewezen Duits-Zwitserse wetenschappers: ze deden een experiment waarbij ze proefpersonen driedimensionale beelden toonden van personen wier blik recht vooruit, of meer naar links of rechts was gericht. Hoe sociaal angstiger de deelnemers, hoe vaker ze dachten dat er linea recta naar hén werd gekeken.
Daar komt nog eens bij dat sociaal angstigen over het algemeen weinig wijs kunnen worden uit hun eigen gevoelens. Dat bleek toen Deense wetenschappers de bevindingen van 43 onderzoeken analyseerden: sociaal angstige personen wisten vooral minder goed wat ze zelf voelden, waarom ze zich zo voelden, en wat ze met die emoties aan moesten.
Als iets vaag en ongrijpbaar lijkt, hebben we er in het algemeen een handje van om het uit de weg te gaan. Die tactiek passen ook sociaal angstige personen toe. Wegdrukken en vermijden is hun oplossing; ze vermijden de sociale situaties waar ze huizenhoog tegen opzien én hun onaangename gevoelens en gedachten.
Vermijding
Vooral dat laatste, de ‘experiëntele vermijding’, speelt een rol bij het ontstaan van de sociale fobie, ontdekte de Amerikaanse psycholoog Todd Kashdan, specialist op het gebied van emoties en sociale angst. Hij volgde onlangs gedurende twee weken mensen met een algemene sociale fobie en gezonde proefpersonen.
Dagelijks hielden ze hun ontmoetingen bij die langer dan tien minuten duurden: welke gevoelens gingen daarmee gepaard, hoeveel spanningen brachten die gevoelens teweeg, en in hoeverre lieten ze die emoties toe of drukten ze die weg? Hoe meer ze hun gevoelens vermeden, hoe groter de spanning: met ieder extra punt op de ‘vermijdingsindex’ werd de kans op een sociale angststoornis liefst 163 keer zo groot.
Training Van angst naar lef
- Leer hoe angst in je lichaam en brein werkt
- Maak een persoonlijk stappenplan voor het overwinnen van angsten
- Met technieken om paniekgevoelens weg te nemen
45,-
Die krampachtige vermijding kost namelijk niet alleen enorm veel energie, het leidt ertoe dat die gevoelens niet worden verwerkt. Iemand zonder sociale fobie kan ook stijf staan van de spanning als hij een groep moet toespreken; maar hij weet ook dat de angst mettertijd wegebt en dat hij niet ter plekke dood zal neervallen, al horen anderen dat zijn stem trilt en zien ze dat het zweet van zijn voorhoofd gutst. Die ervaring doen sociaal fobici niet op, omdat ze zulke meesters zijn in vermijden.
Jezelf wapenen
Nog een vervelende bijkomstigheid van die vermijding: doordat sociaal angstige mensen alleen maar daarmee bezig zijn, hebben ze geen oog meer voor potentieel leuke dingen. De sociale angststoornis is de enige angststoornis waarbij mensen positieve gevoelens minder vaak en minder intens beleven, zegt Kashdan.
Dat strekt zich ook uit naar seks, zo bleek toen hij studenten drie weken lang liet rapporteren over hun gevoels- en seksleven. De meer sociaal angstige vrouwen bleken minder seksueel actief dan de niet-angstige studentes. Zelfs als ze een hechte relatie hadden, beleefden degenen met sociale angst minder plezier aan de seks.
Een tekort aan sociaal verkeer én een tekort aan positieve gevoelens: het is niet verwonderlijk dat liefst 40 procent van de sociaal fobici ook lijdt aan een depressie. Duitse wetenschappers die onderzoek deden bij ruim twaalfhonderd gezonde vrouwen tussen 18 en 24, bestempelden de sociale fobie zelfs als voorloper van een ‘psychiatrische carrière’.
Dat gaat wat ver – maar wie aan een ernstige vorm van sociale angst lijdt, hoeft niet te verwachten dat die angst vanzelf overgaat. Hulp zoeken is dan sterk aan te bevelen, ook al schrikt dat juist de sociaal fobicus af. Gelukkig levert ook online therapie inmiddels goede resultaten op. Bovendien: zo’n diepgewortelde angst ontstaat niet van de ene op de andere dag.
Tips tegen sociale angst
Je kunt je tegen sociale angst wapenen – bijvoorbeeld met deze tips:
- Blijf sociale activiteiten ondernemen, ook al is het lastig. Het voorkomt dat de angst van kwaad tot erger wordt en dat je geïsoleerd raakt.
- Bezorg jezelf meer positieve gevoelens door te werken aan een doel of interesse – iets wat je zelf belangrijk vindt of graag wilt.
- Wees mild voor jezelf. Wat meer zelfcompassie is een antigif tegen sociale angst; en dan vooral de wetenschap dat we allemaal onze imperfecties hebben en dat we méér zijn dan die tekortkomingen.
