‘Was ik maar wat minder serieus’

‘Als ik ’s avonds gezellig bij vrienden op bezoek ben, klinkt er vaak een stemmetje in mijn achterhoofd dat zegt: “Zou je niet beter op tijd naar huis kunnen gaan, je moet morgen nog een hoop doen.” In gedachten ben ik op zo’n moment alweer bezig met wat er de volgende dag moet gebeuren, waardoor ik moeilijk van het moment kan genieten. Als ik dan naar huis ga, vind ik dat jammer. Maar als ik er met moeite voor kies om te blijven, voel ik me ook ongemakkelijk.

Ik merk het ook bij mijn studie informatiekunde: wanneer we met een groepje een opdracht moeten maken en de rest begint niet op tijd, heb ik de neiging om er dan zelf maar hard aan te werken. Ook al is de deadline nog ver weg. En wanneer ik iets moet doen en ik heb geen inspiratie, lukt het me niet om iets anders te ondernemen. Ik wil voordat ik iets leuks doe, eerst iets nuttigs doen, zoals studeren of andere klusjes afronden. Ik zit vaak te plannen en wanneer ik mijn planning niet haal, voel ik me rot.

Die discipline levert me natuurlijk een hoop op – ik haal bijvoorbeeld goede cijfers.

Maar het zou fijn zijn om niet altijd maar voor het rationele te kiezen. Gewoon genieten van een bezoek aan vrienden, in plaats van vroeg naar bed gaan.’

Dit zegt de deskundige

Het is zaak de balans tussen plicht en plezier te herstellen, zegt psychotherapeute Carien Carsten.

Waar komt het probleem vandaan?

‘Ieder gedrag heeft valkuilen, ook plichtsbesef. Het Kernkwadrant van Daniel Ofman gaat ervan uit dat we allemaal bepaalde kernkwaliteiten hebben, eigenschappen die ons kenmerken. Zo is Marjolein kernkwaliteit dat ze plichtsgetrouw is. Maar wanneer we zo’n kernkwaliteit overdrijven, wordt het juist een valkuil. Marjolein is nu bijvoorbeeld erg streng voor zichzelf. Ze heeft meedogenloze normen waaraan ze moet voldoen. Zoals bij veel problemen speelt hier zowel aanleg als omgeving een rol. Consci_´ntieusheid is een karaktertrek: de neiging tot een sterke zelfdiscipline, plichtsgetrouwheid en prestatiegerichtheid. Maar ook opvoeding is van belang: mensen die hoge eisen aan zichzelf stellen, komen vaak uit een gezin waar de nadruk lag op presteren. Bij Marjolein is de balans tussen plicht en plezier verstoord, en die moet weer worden hersteld.’

Wat is er aan te doen

-Onderzoek voor welke mensen u allergisch bent. Dit zijn volgens het model van Ofman juist de mensen van wie u kunt leren. Bij Marjolein zijn dat waarschijnlijk losbollen en lanterfanters. Formuleer daarna in concrete bewoordingen uw uitdaging. Marjolein wil bijvoorbeeld wat losser worden’. Maar wat betekent dat precies? Wil ze langer blijven plakken op een feestje, makkelijker contact maken, meer ontspannen zijn?

– Ga vervolgens het experiment aan. Spreek bijvoorbeeld met uzelf af dat u één op de drie keer dat u bij vrienden bent, langer blijft dan u eigenlijk zou willen. Daag de gedachten uit die u op dat moment heeft. Denkt u bijvoorbeeld: ‘Ik zit hier mijn tijd te verspillen’, bedenk dan dat uw vrienden het fijn vinden dat u er bent en dat u zich vermaakt. Dat is helemaal geen tijdverspilling!

– Maak een toptien van wat u écht belangrijk vindt in uw leven. Hoe hoog staat vriendschap bijvoorbeeld? Uit onderzoek blijkt dat mensen zich het gelukkigst voelen als ze contact hebben met familie, vrienden e collega’s. Door altijd aan uw plichtsbesef toe te geven, kunt u in een sociaal isolement terechtkomen.

– Bedenk wat er gebeurt als u doorgaat met uw gedrag. Mensen die constant 110 procent geven en zich schuldig voelen als ze plezier maken, lopen het risico op stress of een burn-out, zeker als er weinig erkenning tegenover hun prestaties staat.

Tips voor de omgeving

‘Forceer iemand niet om dingen tegen zijn zin te doen: de verandering moet uit iemand zelf komen. U kunt wel het goede voorbeeld geven door te laten zien hoe fijn het is om af en toe de teugels te laten vieren. Een vriendin van Marjolein zou haar kunnen motiveren om op yoga te gaan. Bij yoga leer je dingen los te laten, dus ook alle lijstjes die je in je hoofd hebt.’

Gaat het lukken om hier vanaf te komen?

‘Ja, maar het is een kwestie van een lange adem. Wanneer je jong bent, zoals Marjolein, lukt het vaak nog wel om te voldoen aan alle eisen die je aanjezelf stelt. Je moet echt gemotiveerd zijn om te veranderen, en dat ben je pas als je vastloopt.’

Meer weten? www.carienkarsten.nl[/wpgpremiumcontent]