Verveling

Stel: u zit op een stoel in een kamer met witte muren. Er zijn geen ramen waardoor u naar buiten kunt kijken, er is niets te lezen, er hangen geen posters, er komt niemand op bezoek, en een computer of radio ontbreekt. U staat op om de ruimte te onderzoeken, maar er is zelfs geen spin die in een hoek zijn web bouwt. U gaat weer op uw stoel zitten. De minuten kruipen voorbij. Hoe voelt u zich?

‘Verveeld’ is waarschijnlijk een van de eerste termen die in u opkomen. De mens is gevoelig voor verveling doordat hij van nature een nieuws­gierig wezen is, zegt professor Frank Bruno van San Bernardino Valley College in Californië. En wanneer onze honger naar prikkels niet wordt bevredigd, bijvoorbeeld in een kamer zonder enige vorm van afleiding, is verveling het resultaat. ‘Ratten lopen in een doolhof eerder langs gestreepte muren dan langs muren zonder patronen erop, zodat ze visueel worden gestimuleerd. En kinderen kijken langer naar een schaakbord­patroon met negen vlakken dan naar een simpeler versie met zes vlakken,’ schrijft Bruno op een Amerikaanse gezondheidswebsite.

Onze hersenen zijn continu op zoek naar een optimaal niveau van stimulatie, schrijft ook psychiater en

theoloog Richard Winter in zijn boek Still bored in a culture of entertainment. Ook een teveel aan prikkels kan dus volgens hem tot verveling leiden. Zo gaven werknemers in een Amerikaans onderzoek aan niet alleen duimen te draaien wanneer ze weinig om handen hadden of hun werk niet uitdagend vonden, maar ook wanneer ze juist te veel te doen hadden.

Volgens Winter zijn we niet gemaakt voor monotonie. Dan zoekt ons brein verlichting, soms zelfs in de vorm van hallucinaties. Winter beschrijft een experiment waarin vrijwilligers van alle prikkels werden afgesloten. Ze werden urenlang in een geluidsdichte kamer gelegd, in een tank met warm water. Hun oren en ogen waren bedekt. Het resultaat was dat de vrijwilligers niet goed meer konden denken, rusteloos en geïrriteerd werden en last hadden van stemmingswisselingen en hallucinaties. Ze zagen dingen die er niet waren, hoorden stemmen en muziek, en dachten dat ze werden aangeraakt.

Meer dan vroeger

Hoewel we tegenwoordig een enorm aantal middelen hebben om aan verveling te ontsnappen – honderden tv-kanalen, toegang tot internet, een overvloed aan tijdschriften en films, de mogelijkheid om de hele planeet over te reizen of te bungeejumpen – lijden we volgens sommige experts meer dan ooit onder verveling.

Vervelingsdeskundige Augustin de La Pena, psychofysioloog bij een slaapstoorniscentrum in Texas, noemt de ervaring van verveling en het vermijden ervan zelfs ‘een van ’s werelds krachtige invloeden op ons gedrag, onze gezondheid, en op culturele ontwikkeling en verandering’. Ter illustratie noemt hij onder andere het grote aantal zelfhulpartikelen in tijdschriften dat zich richt op het bestrijden van de sleur in je werk en je relatie, en de hoge frequentie waarmee westerlingen het woord ‘interessant’ in de mond nemen. Ook de snelle groei van de entertainmentindustrie – die erop is gericht verveling te verlichten – ziet De la Pena als bewijs van de kracht van verveling. ‘Entertainers, waaronder acteurs en atleten, zijn de mensen die het meest betaald krijgen en gevierd worden.’

Op zijn website haalt De la Pena een studie van Orrin Klapp aan, waaruit blijkt dat het gebruik van het woord ‘verveling’ tussen 1931 en 1961 explosief is toegenomen. Patricia Spacks, auteur van het boek Boredom. The literary history of a state of mind, wijt dit voornamelijk aan de toename van de hoeveelheid vrije tijd die we hebben, en het gegeven dat we meer gericht zijn op hoe we ons voelen. De la Pena zoekt de oorzaak in het brein. ‘Wanneer we gewend raken aan het verwerken van veel prikkels, zijn we beter in staat om voor ons relevante informatie aan een situatie te onttrekken. Het resultaat hiervan is dat we een grotere capaciteit hebben om informatie te verwerken. Die grotere capaciteit zorgt er al snel voor dat het “vreemde”, “nieuwe” en “interessante” het “bekende”, “oude” en “saaie” wordt.’ Volgens De la Pena ontstaat hierdoor een sneeuwbaleffect. ‘Het dilemma van deze tijd is dat we door de toename aan ervaringen steeds gevaarlijker omgevingen en activiteiten nodig hebben om ons wakker en geïnteresseerd te houden. We hebben een hoger levenstempo, waar onze hersenen vervolgens weer aan wennen, waardoor we een nog snellere en gevaarlijker wereld nodig hebben.’

Denkbeeldig potje golf

Maar wat is verveling nu precies? Volgens professor Stephen Vodanovich van de universiteit van Florida, een prominent onderzoeker op het gebied van verveling, bestaat er binnen het vervelingsonderzoek geen eenduidige omschrijving. Wel is er bij verveling altijd sprake van een negatief gevoel en suboptimale stimulatie. Mensen die zich vervelen, kunnen zich slecht concentreren en hebben het idee dat de tijd voorbij kruipt. Hun omgeving ervaren ze als eentonig en weinig interessant. Wat iemand verveelt, verschilt per persoon. Want terwijl de een al in slaap valt bij de gedachte aan een viool­concert, is het voor de ander een geweldige ­ervaring. En terwijl u een tijdschrift over sterren­kunde misschien ontzettend saai vindt, zal uw partner het met grote interesse lezen.

Ook persoonlijke factoren spelen een rol: sommige mensen zijn beter in staat om zichzelf te vermaken dan anderen. Neem bijvoorbeeld de gevangengenomen Amerikaanse piloot die psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi beschrijft in zijn boek Flow. The psychology of optimal experience. Om te voorkomen dat hij door verveling zijn verstand verloor, speelde hij iedere dag van zijn jarenlange gevangenschap in zijn hoofd een 18-hole golfparcours. Zo kon hij na zijn vrijlating een redelijk potje spelen, hoewel hij fysiek verzwakt was.

Mannen vervelen zich over het algemeen sneller dan vrouwen, net als extraverte mensen, die meer prikkels nodig hebben om zich optimaal te voelen. Ook leeftijd is van invloed; jongeren vervelen zich vaker dan ouderen. Verveling is volgens Richard Winter voor veel mensen dan ook iets wat ze vooral uit hun kinder­tijd kennen: denk aan eindeloze vakanties waarin vriendjes weg zijn, of school­dagen waarop de wijzers van de klok lijken te kruipen. Maar ook op latere leeftijd is er een vervelingspiek, zegt Winter. ‘Het gehoor, het zicht en de mobiliteit van ouderen gaan achteruit, daardoor hebben ze minder mogelijk­heden om hun verveling te verlichten.’

Verveling lijkt dus te ontstaan wanneer je niet kunt doen wat je wilt; omdat je in de schoolbanken zit of aan huis gebonden bent, bijvoorbeeld.

Madame Bovary

Er zijn twee soorten verveling, zeggen experts. De eerste is de tijdelijke verveling die u ervaart tijdens een lange vergadering, of bij het doorwerken van de vakantiefoto’s van uw familie. De andere is een meer permanente variant. Psychiater Winter typeert deze vorm als een permanent gevoel van onvrede dat voort­komt uit inactiviteit of gebrek aan interesse. Chronische verveling is volgens hem ‘een gevoel van zin- en doelloosheid van het leven’. Psycholoog Bruno beschrijft chronische verveling als een staat waarin je partner, je kinderen en je dagelijkse routines je vervelen. Een gevoel van sleur dus. Madame Bovary uit de roman van Gustave Flaubert was hier volgens Bruno slacht­offer van. ‘Ze was verveeld met haar man, haar stadgenoten, kortom: haar hele leven. Om de verveling te doorbreken, stortte ze zich in twee rampzalige liefdesaffaires en pleegde ze uiteindelijk zelfmoord.’

Verveling zorgt dus voor narigheid. Denk aan jongeren die uit verveling stoeptegels van een viaduct gooien en automobilisten de dood in­jagen, of aan de martelingen in de Abu Ghraib-gevangenis die door sommige deskundigen deels worden toegeschreven aan verveling. Ook in wetenschappelijk onderzoek wordt de neiging tot verveling geassocieerd met allerlei negatieve dingen. Zo hangt ze bijvoorbeeld samen met agressie, depressie, uitstelgedrag, impulsiviteit, gokverslaving, weinig assertiviteit en narcisme.

Medische doorbraak

Als u zich regelmatig verveelt op uw werk, is de kans groot dat u in de administratieve sector werkt. Uit onderzoek onder ruim tweeduizend hoger opgeleiden tussen de 21 en 45, blijkt dat meer dan de helft zich regelmatig verveelt onder werktijd. Mensen met een administratieve baan vervelen zich het vaakst, onderwijzers en zieken­huispersoneel zit het minst te duimendraaien. Werknemers vervelen zich vooral omdat ze te weinig uitdaging in hun werk zien. Een andere reden voor verveling was dat ze niet voldoende gebruik kunnen maken van hun kennis en vaardigheden. Tot slot draagt geringe afwisseling van hun baan bij aan verveling.

Volgens Richard Winter zorgt herhaling echter niet altijd voor verveling: ‘Dansers oefenen hun routines dagelijks vele malen en ook aan een medische doorbraak ligt vaak urenlang laboratoriumwerk ten grondslag. Toch vervelen deze mensen zich niet. Als herhaling een hoger doel heeft, wordt het meestal niet als saai ervaren.’

Hoewel u misschien droomt van een baan waarin u niks beters te doen heeft dan op internet surfen, zijn werknemers die het druk hebben gelukkiger dan degenen die zich vervelen. Uit een wereldwijd onderzoek onder meer dan 800.000 werknemers blijkt dat mensen die aangeven te weinig werk te hebben, minder tevreden zijn met hun baan dan degenen die te veel te doen hebben.

Verveling draagt bij aan verminderd werk­plezier en verslaving en dreef madame Bovary zelfs tot zelfmoord. Toch heeft het ook een positieve kant, menen sommigen. Zo adviseert de Engelse psycholoog Richard Ralley ouders om hun kinderen zich te laten vervelen tijdens de vakanties, in plaats van hun schema vol te plannen. De reden? Door zich een beetje te vervelen, rusten kinderen beter uit. Ook kan verveling tot creativiteit leiden – wie niets om handen heeft, gaat manieren bedenken om zichzelf te vermaken. Psychofysioloog De la Pena: ‘Verveling is niet alleen een belangrijke oorzaak van geweld, criminaliteit en ander destructief gedrag, maar ook de bron van de grootste ­culturele verworvenheden en creaties van de mens.’

TEST: bent u snel verveeld?

Kunt u zichzelf goed vermaken, of hebt u veel prikkels nodig om uw brein bezig te houden? Test het.

1. Ik kan me gemakkelijk op mijn bezigheden concentreren. waar/niet waar

2. Onder het werk pieker ik vaak over andere zaken. waar/niet waar

3. De tijd lijkt altijd langzaam te verstrijken. waar/niet waar

4. Ik weet vaak niet wat ik moet doen. waar/niet waar

5. Ik bevind me vaak in situaties waarin ik zinloze dingen moet doen. waar/niet waar

6. Naar iemands homevideo’s of vakantiefoto’s kijken verveelt me enorm. waar/niet waar

7. Ik heb altijd dingen in mijn hoofd die ik nog moet doen.waar/niet waar

8. Ik vind het makkelijk mezelf te vermaken.waar/niet waar

9. Veel dingen die ik moet doen, zijn monotoon.waar/niet waar

10. Ik heb meer stimulatie nodig dan de meeste mensen.waar/niet waar

11. Van de meeste dingen die ik doe, krijg ik een kick.waar/niet waar

12. Ik ben zelden vol van mijn werk.waar/niet waar

13. Ik vind in bijna iedere situatie wel iets om me bezig te houden.waar/niet waar

14. Vaak zit ik te niksen.waar/niet waar

15. Ik ben goed in geduldig wachten.waar/niet waar

16. Vaak heb ik niets te doen.waar/niet waar

17. In situaties waarin ik moet wachten, zoals in de rij, word ik erg rusteloos. waar/niet waar

18. Ik word vaak wakker met een nieuw idee.waar/niet waar

19. Het is moeilijk voor mij om een baan te vinden die opwindend genoeg is. waar/niet waar

20. Ik zou meer uitdagingen in mijn leven willen. waar/niet waar

21. Ik heb het gevoel dat ik meestal onder mijn niveau werk.waar/niet waar

22. Veel mensen zouden zeggen dat ik een creatief of vindingrijk persoon ben. waar/niet waar

23. Ik heb zó veel interesses, ik heb geen tijd om alles te doen wat ik leuk vind. waar/niet waar

24. Als ik mezelf met mijn vrienden vergelijk, ben ik degene die activiteiten het langst volhoudt.waar/niet waar

25. Tenzij ik iets opwindends of zelfs gevaarlijks doe, voel ik me halfdood en saai. waar/niet waar

26. Ik heb veel verandering en variatie nodig om echt gelukkig te zijn.waar/niet waar

27. Het lijkt alsof er op televisie en in films steeds dezelfde dingen gebeuren. waar/niet waar

28. Toen ik jong was, bevond ik me ik vaak in monotone en slaapverwekkende situaties. waar/niet waar

Bereken uw score

– Tel voor elke keer dat u ‘niet waar’ heeft geantwoord op de volgende vragen 1 punt: 1, 7, 8, 11, 13, 15, 18, 22, 23, 24.

– Tel voor elke keer dat u ‘waar’ heeft geantwoord op de volgende vragen ook 1 punt: 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10, 12, 14, 16, 17, 19, 20, 21, 25, 26, 27, 28.

Score

0-5 punten: U kunt uzelf beter vermaken dan gemiddeld.

6-15 punten: U heeft een gemiddelde neiging tot verveeldheid.

>15: U heeft meer stimulans nodig dan gemiddeld om u niet te vervelen.

Boredom Proneness Scale, Richard Farmer en Norman Sundberg, gepubliceerd en vertaald met schriftelijke toestemming van de auteurs.

Zo houdt u het spannend

Tips van professor Frank Bruno tegen tijdelijke en chronische verveling:

– Doe een systematische poging om variatie in uw leven te brengen. Hiervoor kunt u een lijst samenstellen met dingen die u kunt ondernemen op het moment dat u zich verveelt. Dit moeten dingen zijn die niet al te veel moeite kosten en die u direct kunt uitvoeren. Bel bijvoorbeeld een oude vriend of ga een weekend weg naar een plaats die u nog niet kent.

– Zoek iets belangrijks om te doen. Verveling ontstaat vaak doordat mensen het idee hebben dat hun werk of andere activiteiten betekenisloos zijn. Het leven is geen eindeloze oefening zonder langetermijndoelen. Als u geen zin­geving vindt in uw huidige baan, overweeg dan een carrièreswitch. U kunt ook uw diensten aanbieden als vrijwilliger bij een ziekenhuis of school.

– Ga de uitdaging aan. Doe bijvoorbeeld een cursus die een zeker risico met zich meebrengt, omdat het de vraag is of u het niveau van de stof aankunt.

– Geef u over aan uw dagdromen als u zich verveelt. Zie uw fantasieën als een soort tweede leven.

– Stel u voor dat het gevoel van verveling afkomstig is van uw innerlijke kind. Wat zou u tegen dit kind zeggen als u de ouder was? Betrek het antwoord op uzelf.

– Ga niet stilzitten als u zich verveelt: sta op en beweeg. Maak een korte wandeling of lap de ramen. Het is moeilijker u te vervelen als u beweegt.

– Bedenk dat gevoelens komen en gaan. Een bepaalde mate van verveling is natuurlijk.

Bron: www.thehealthcenter.info

‘Pap, ik verveel me’

Wat moet u doen als uw kind met een lang gezicht op de bank hangt? Weersta in ieder geval de verleiding om met een activiteit of cadeautje op de proppen te komen; dat biedt misschien verlichting op korte termijn, maar u maakt het probleem er uiteindelijk alleen erger mee. Op deze manier wordt uw kind namelijk afhankelijk van u en zal het niet leren zichzelf te vermaken.

Leg uw kind uit dat verveling een keuze is. Help bij het bedenken van mogelijkheden om verveling te verlichten. Geef positieve feedback wanneer uw kind zichzelf bezighoudt en moedig het aan als het initiatieven neemt. Vermijd het om uw kind iedere minuut bezig te houden; leer het zijn eigen gezelschap te waarderen en alleen te zijn met zijn gevoelens en gedachten.

Meer concrete manieren om verveling te voorkomen zijn bijvoorbeeld het kind aan te moedigen een hobby te ontwikkelen, zoals het verzamelen van stenen, kaarten of schelpen. Verder kunt u uw kind bijvoorbeeld aanraden een briefwisseling te starten of dingen te knutselen voor verjaardagen van opa’s en oma’s. Tot slot raden experts aan uw kind te leren genieten van lezen. Wegduiken in een boek is een van de beste manieren om verveling te verdrijven.

Bron: Centre for early education and development, University of Minnesota.

http://education.umn.edu/ceed

psychologiemagazine.nl

Geen zin om te rekenen? Doe de test op de site.

Meer informatie

– www.boredominterest.net/boredomcenter.html, de website van psychofysioloog Augustin de la Pena

– www.thehealthcenter.info/emotions/boredom, de website van psycholoog Frank Bruno[/wpgpremiumcontent]