Bea is een jonge vrouw van 32. In zakelijk opzicht is ze erg succesvol: alles wat ze aanraakt, verandert in goud. Ze wordt gezien als de meest succesvolle zakenvrouw in de regio, en opent de ene goedlopende winkel na de andere. Ze is ook nog eens een aardig mens, intelligent en aantrekkelijk. Bea heeft alles mee, zou je zeggen.
Privé zien de zaken er echter heel anders uit. Bea heeft veel vriendinnen, maar echte gesprekken voert ze met hen nooit: ‘Niemand hoeft te weten wat me wérkelijk bezighoudt.’ Een vriendje heeft ze ook niet. ‘Daar heb ik het te druk voor.’ Na verloop van tijd geeft ze echter toe wat haar werkelijke motieven zijn om afstand te houden. ‘Niemand mag weten wat voor loser ik mezelf vind, hoe ongelukkig ik me voel. Eigen schuld: dan had ik op mijn tweeëntwintigste maar niet om zeven uur ’s avonds alleen dat straatje in moeten lopen. Ik had kunnen weten dat daar een dronken vent kon staan die me zou verkrachten. Ja, sindsdien heb ik een afkeer van mijn lichaam en word ik panisch als een man aardig tegen me doet. Maar wie loopt er dan ook ’s avonds zomaar een straatje
in om eerder thuis te zijn?’
Hoe zou het komen dat een vrouw zo sterk de neiging heeft om tegen alle logica in de schuld naar zich toe te trekken? Wordt ze zo geboren, of krijgt ze die neiging op subtiele en minder subtiele manieren aangepraat? Ik vrees het laatste. Navraag leert namelijk dat de nadruk in Bea’s opvoeding altijd heeft gelegen op presteren en het behalen van successen. Persoonlijk geluk was geen onderwerp van gesprek. Op elke vorm van falen werd ze door haar ouders stevig aangesproken. Als er iets misging, dan was het per definitie haar eigen schuld.
Haar gevoel van eigenwaarde heeft zich daardoor nooit kunnen ontwikkelen: waardering werd door haar ouders immers onlosmakelijk gekoppeld aan succes. Een manier van opvoeden die al veel mensen diep ongelukkig heeft gemaakt. Helaas moet ik constateren dat het in heel veel gezinnen nog steeds zo gaat. Een recept voor chronische schuldgevoelens, zoals het trieste verhaal van Bea laat zien.
Dr. Jan Verhulst is klinisch psycholoog
