‘Door mondkapjes schatten we situaties negatiever in’

Waar we normaal gesproken iemands hele gezicht kunnen lezen om in te schatten hoe hij of zij zich voelt, moeten we het in het openbaar vervoer vanaf nu alleen nog doen met de bovenste helft. Dat heeft invloed op ons vermogen om gezichtsuitdrukkingen te herkennen, volgens Fischer – tevens hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Uit haar onderzoek blijkt dat we vooral positieve emoties minder goed kunnen lezen door gezichtsbedekking.

Glimlach

‘Bij heel sterke emoties heeft gezichtsbedekking weinig invloed’, stelt ze. ‘Die zie je nog wel aan de ogen en hoor je in de toon van de stem – wanneer iemand breeduit lacht, bijvoorbeeld.’ Maar bij subtielere varianten, zoals een glimlach, wordt het lastiger. En daar bestaan dan ook nog eens veel soorten van. Zo is een verontschuldigende glimlach niet te zien onder een mondmasker. Fischer: ‘Hierdoor interpreteer je een situatie eerder negatief.’

Opvallend: de waarneming van negatieve emoties heeft minder te lijden onder mondkapjes. ‘Negatieve emoties, zoals verdriet, herkennen we niet alleen aan de mond, maar ook aan de ogen’, aldus Fischer. ‘Net als boosheid, die we vooral zien aan het fronsen van de wenkbrauwen.’
Onbewust imiteren we de gezichtsuitdrukking van de ander, zegt ze, zodat we beter begrijpen wat in hem of haar omgaat. Dit wordt in de literatuur ‘emotional mimicry’ genoemd. ‘Ook dát lukt minder goed wanneer je de helft van het gezicht niet ziet, wat zijn weerslag heeft op de mate waarin we empathie voelen voor de ander.’

Spanningen

Fisher verwacht daarom dat de mondkapjes kunnen bijdragen aan spanningen in het openbaar vervoer. ‘Mensen voelen zich sowieso al wat meer gestrest, ook doordat er nu minder zitplaatsen zijn. Dan helpen mondkapjes niet.’

Wat we eraan kunnen doen? Volgens Fisher helpt het al als mensen zich bewust zijn van dit effect. ‘Naast de regels die al gelden, zullen vervoersbedrijven reizigers moeten vragen geduld en mededogen te tonen. Naar elkaar én naar het personeel.’

Voor de conducteur zal zijn werk er overigens niet positiever op worden, denkt ze. ‘Misschien heeft hij het niet eens zo in de gaten, maar hij krijgt geen enkele glimlach meer wanneer hij vervoersbewijzen controleert. Dat is aan het eind van de dag toch minder bevredigend.’