Het waren gruwelijke beelden: eerst de knielende James Foley, twee weken later de knielende Steven Sotloff, alle twee kaalgeschoren en in een oranje ‘gevangenispak’ gestoken, met naast zich een gemaskerde beul die hen de keel zal doorsnijden.
Beide journalisten werden onthoofd door jihadisten van de Islamitische Staat (IS). Meteen na Foleys dood vroegen nabestaanden om op internet toch vooral foto’s te delen van toen hij nog als journalist werkte, en niet dit beeld van de man die op zijn knieën was gedwongen. Die andere foto’s toonden namelijk hoe hij écht was – toen hij nog niet tot object was verklaard.
Voor sociaal psycholoog Jeroen Vaes is het duidelijk: IS heeft Foley met deze beelden doelbewust ontmenselijkt. ‘Ook uit hun uitspraken kun je opmaken dat IS-strijders iedereen die niet bij hun religieuze groep hoort, aanduiden als minder menselijk,’ zegt Vaes, onderzoeker aan de universiteit van Padua op het gebied van ontmenselijking. ‘Ze vergelijken andere religieuze groeperingen met honden en varkens.’ Maar, voegt hij toe, nieuw is dat niet. ‘Je ziet het mechanisme vaak in oorlogstijd.’
Is een mens dan alleen tot gruweldaden in staat als hij de ander als niet-menselijk ziet?
Sociaal psychologen denken dat dit inderdaad noodzakelijk is.