Het jachtseizoen is altijd open

Paolo, blind in zijn voldoening over het bezit van die jonge vrouw en door dat botte geluk van haar gescheiden, had er geen vermoeden van gehad dat zij leed.’ Toen zij er na zes maanden vandoor ging met haar minnaar in de hoop gelukkig te worden, ‘verwonderde hij zich erover dat hij haar liefde niet had weten te winnen.’ Deze citaten uit de beginzinnen van de roman Pasmunt van de droom van Marguerite Yourcenar, volstaan om een compleet beeld op te roepen van een mislukt huwelijk. Paolo had zich onvoldoende gerealiseerd dat liefde een werkwoord is en dat er altijd kapers op de kust zijn. Dr. Hook wist dit achterin de jaren zeventig al, toen hij bezong hoe vermoeiend het is om verliefd te zijn op een mooie vrouw. ‘When you are in love with a beautiful woman, watch your friends.’

Eigenlijk weet tegenwoordig iedereen dat het geen zeldzaamheid is om een partner aan een ander te verliezen. Alleen psychologen hebben het bestaan van dit fenomeen massaal verdrongen. Hun onderzoek naar paarvorming heeft vrijwel zonder uitzondering betrekking op de banden die tussen ongebonden individuen ontstaan.

Een ernstig gemis, aldus de Amerikaanse psychologen David Schmitt en David Buss.

Alleen al op theoretische gronden kun je verwachten dat partnerroof een belangrijke rol speelt. In primitieve samenlevingen zie je dat meisjes meestal snel na de puberteit aan een partner gekoppeld worden. Er blijven voor mannen geen alleenstaande vrouwen over om op latere leeftijd wat mee te beginnen. Wie bij de eerste loterij een ‘niet’ heeft getrokken, loopt het gevaar met lege handen achter te blijven. Mannen die zich makkelijk bij een dergelijke situatie neerleggen, zullen weinig nakomelingen krijgen.

De kans dat een dergelijke vorm van gelatenheid in de loop van de evolutie blijft voortbestaan is daardoor klein. Evenzo treffen de vrouwen die snel aan een partner zijn gekoppeld het ook niet altijd de eerste keer. De overstap naar een man met meer status en middelen van bestaan, vergroot de kans op een talrijk nageslacht. De genen voor opportunisme, minnelisten en bedrog kunnen zich op die manier handhaven. Zo bezien is het de natuur die ons gebieden doet betreden die volgens de cultuur niet betamelijk zijn. Of we nu met de bijbel zijn grootgebracht of niet, we krijgen allemaal wel eens op het hart gedrukt om de gade van de naaste niet te begeren. In de praktijk laat echter lang niet iedereen zich weerhouden door deze vermaningen.

Schmitt en Buss vroegen 85 studenten of zij wel eens gepoogd hebben in te breken in een relatie. Meer dan de helft van de mannen en vrouwen geeft dit toe. Tachtig procent van degenen met een relatie heeft wel eens de belangstelling van een buitenstaander ondervonden. Het blijft ook niet bij pogingen alleen. Meer dan eenderde deel van de ondervraagden is wel eens een partner kwijt geraakt aan een liefdesstroper en een iets groter aantal heeft zich wel eens achter de rug van een voorganger op vrijersvoeten begeven. De liefdesstroperij is de drijvende kracht die ervoor zorgt dat relaties in onze samenleving steeds meer het karakter krijgen van seriële monogamie.

Opvallend is dat niet iedereen even gevoelig is voor dergelijke avances. De proefpersonen die zichzelf niet erg vriendelijk, gewetensvol en betrouwbaar achten, blijken de uitnodiging van derden vaker aan te nemen. Hetzelfde geldt voor zenuwachtige, labiele persoonlijkheden. Verder blijkt dat de groep mensen die minder moeite hebben de trouw opzij te zetten, in de regel minder vaak met romantische bedoelingen benaderd worden. Mogelijk kennen mensen die populair zijn de verleiding beter en zijn zij er daardoor beter tegen gewapend. Beseffen zij dat het gras verderop vaak alleen groener lijkt?

De techniek van de partnerrover

De verovering van een partner die al gebonden is, lijkt veel op het vinden van iemand die nog vrij is. Voordat de vonk overspringt moet indruk zijn gemaakt, en dat kan met een fraaie buitenkant, atletisch vermogen, zachtaardigheid, gevoel voor humor, intense aandacht of zelfs een dikke portemonnee. Een extra complicatie bij het veroveren van een bezet hart is dat nog afgerekend moet worden met een directe concurrent. Vaak gebeurt dit met subtiele insinuaties of met pogingen om de ander de loef af te steken.

Iris Murdoch beschrijft in haar roman De leertijd Harry, een grootmeester in deze techniek. Harry begeert Midge, de vrouw van Thomas, tot voor kort zijn beste vriend. Harry laat geen gelegenheid voorbij gaan om haar zijn volledige overgave en aanhankelijkheid te betuigen, ondertussen de meer gereserveerde Thomas als een koude kikker beschrijvend. ‘Door Thomas te haten, zou hij ervoor zorgen dat Midge hem ook ging haten. Ze haatte hem al een beetje. Niet dat hij de haat waarop hij zo zat te broeden, wenste terwille van de haat zelf (ellipse). Het was gewoon een noodzakelijk onderdeel van het mechanisme of de chemie van de verandering (ellipse). En in die zin zou je zelfs kunnen zeggen dat Harry’s haat voor Thomas onpersoonlijk was.’ De liefdesstroper probeert de gedaante van de ideale minnaar aan te nemen en cultiveert de eigenschappen die de concurrentie van de vaste partner in een kwaad daglicht stellen.

Schmitt en Buss voegen hier op basis van hun onderzoek aan toe dat mannen en vrouwen de zaken op een verschillende manier aanpakken. Een vrouw krijgt vaker een voet tussen de deur door te suggereren dat zij beschikbaar is voor seks zonder gevolgen. Geef de man in kwestie enkele borrels, zet een lekker muziekje op en fluister dan in zijn oor: ‘Je vrouw hoeft het niet te weten te komen en het is alleen voor vannacht.’ En als de ene nacht niet genoeg was, biedt die in ieder geval aanknopingspunten om de vis verder binnen te halen.

De kiem van de grote liefde

Voor mannen maakt het verschil of zij een kortstondige affaire zoeken of een vaste relatie. Bij het eerste lijkt vooral het tentoonspreiden van fysieke kracht effectief. Verneder haar vaste partner tijdens het sporten of daag hem uit voor een gevecht. Een strategie voor de wat langere adem is het besteden van veel tijd en geld aan de geliefde die nagejaagd wordt. Bloemen en aandacht strelen het ego.

Maar voor zowel mannelijke als vrouwelijke kapers is één ding het belangrijkste. De meeste kans van slagen hebben zij als hun nabijheid bij de potentiële partner een prettig en warm gevoel teweegbrengt. Dit is de kiem van vrijwel elke grote liefde en de verleiding van de liefdesstroper zal moeilijk weerstaanbaar zijn als die sterkere aangename sensaties teweegbrengt dan de vaste partner. Uiteraard is hiervoor meer nodig dan een goede babbel en een handige strategie. Het afpikken van iemands partner is misschien niet erg chic, maar voor succes zijn veel goede eigenschappen nodig.

Het jachtseizoen is altijd open

Drs. A. Bergsma, psycholoog en redacteur van Psychologie Magazine

Schmitt, D.P. & D.M. Buss (in druk) Romantically attracting someone who is already in a relationship: The psychology of human mate poaching. Journal of Personality and Social Psychology

Verhulst, J. (in druk) Jaloezie. Theorie, test en therapie. Lisse: Swets en Zeitlinger

Waarom gaan mensen uit elkaar?

Echtscheiding (%)

Uit elkaar gaan van niet-gehuwd samenwonenden (%)

Konden niet meer goed met elkaar praten 62 54

Karakters botsten 56 52

Relatie met een ander 36 29

Toekomstplannen waren onverenigbaar 31 42

Seksuele problemen 27 17

Financiële problemen 20 14

Verslavingsproblemen 13 12

Onenigheid over het krijgen van kinderen 9 11

N.B. Respondenten konden meerdere redenen noemen. Daarom komen de percentages opgeteld per kolom niet uit op honderd procent. De cijfers zijn gebaseerd op CBS-gegevens uit 1999[/wpgpremiumcontent]