Het boek bevat 21 interviews met mensen die hebben getoond met succes een organisatie te kunnen leiden. Hun optreden wordt geanalyseerd aan de hand van zeven soorten dilemma’s, zoals de tegenstelling tussen de waarden groepsbelang en eigenbelang. Beide komen naast elkaar voor binnen één cultuur, maar verschillende culturen hechten hieraan een uiteenlopend belang. Zo zijn de inwoners van Noord-Amerika en Noordwest-Europa meer individualistisch georiënteerd, terwijl bij de inwoners van Zuidoost-Azië het belang van de eigen groep meer vooropstaat. Hoewel andere indelingen mogelijk zijn, is de gepresenteerde indeling aannemelijk en – wat belangrijker is – bruikbaar, ook al blijft onduidelijk waar zij vandaan komt. Dit alles leidt tot interessante verhalen over boeiende mensen.
Minder goede leiders kiezen volgens de auteurs oplossingen die zijn gebaseerd op een van de twee waarden of zoeken naar een compromis, waar goede leiders nieuwe oplossingen bedenken die uiteindelijk telkens van beide waarden tegelijk gebruikmaken. Idealiter onderkennen zij het dilemma, met respect voor de logica en de opbrengsten
van beide waarden, om vervolgens tot een oplossing te komen die aan beide waarden tegemoetkomt en ze op een hoger niveau met elkaar verzoent.
These, antithese, synthese? Ja, zij het niet met zoveel woorden. Om bij het voorbeeld te blijven: een goede leider kan het individuele belang dienen door het groepsbelang te dienen en omgekeerd. Dit lijkt simpel, maar is het niet. Mensen zijn geneigd in of-of-termen te denken, ook al gaat het om tegenstellingen die niet eendimensionaal zijn. Goede leiders moeten volgens Trompenaars en Hampden-Turner dus vooral conceptueel hun mannetje staan. Leiderschap is hiermee iets anders dan management, het draaiend houden van bedrijfsprocessen. Een aardige bijkomstigheid is dat de auteurs leiderschap en passant koppelen aan senioriteit: leiderschap als een soort wijsheid die met de jaren komt.
Minpunten zijn er ook. Sommige dilemma’s zijn vergezocht en bepaalde oplossingen zijn niet zo creatief, maar dat doet weinig af aan de methode. Verder doet de presentatie van de kwantitatieve onderzoeksgegevens in het laatste deel vermoeden dat de auteurs zich op dit gebied minder thuis voelen.
De Nederlandse vertaling is helaas abominabel, zonder enig begrip voor de inhoud. Neem de voorlaatste zin: ‘Samenvattend vinden we dat we validiteit en betrouwbaarheid hebben geïntegreerd tot integriteit’, als vertaling van: ‘In conclusion, we claim that we have integrated validity and reliability.’
Wat heb ik van dit boek geleerd? Allereerst dit: in staat zijn een probleem te vertalen in een dilemma, is een krachtig instrument om tot betere oplossingen te komen. Daarnaast biedt het boek hiertoe veel interessante oefenstof en een keur aan belangwekkende oplossingen van bedrijfsproblemen. De aanpak is in wezen retorisch: het zodanig formuleren van een probleem dat dit meteen verwijst naar bruikbare oplossingen. Maar retorica is niet voor niets een onderdeel van de filosofie.
21 Leiders in de 21e eeuw, Fons Trompenaars en Charles Hampden-Turner n Amsterdam: Contact, isbn 9025495184 n € 40,79[/wpgpremiumcontent]