Wat zijn we toch watjes. Zo gehecht geraakt aan luxe dat we niet meer zonder denken te kunnen. Bekende psychologische wetten bieden daar een verklaring voor, zoals het adaptatie-principe: alles went.
‘Pijn hebben mág’
Chronische pijn kan veel vergallen. De meeste mensen organiseren hun hele leven eromheen. Met als ge...
Lees verderAls je in zee gaat zwemmen, kom je vaak eerst in een ondiep ‘pierenbadje’. Koud! Maar als je eenmaal in de nog koudere diepe zee bent geweest, en op de terugweg weer door het pierenbadje komt, voelt dat juist warm.
Zo kun je wennen aan kou of hitte, aan rust of drukte, en ook aan armoede of rijkdom. In het geval van rijkdom komt daarbij dat het verlies van iets wat je al hébt, psychologisch zwaarder weegt dan het verkrijgen van iets dat je niet hebt: het endowment-effect. De pijn van tien euro verliezen is bijvoorbeeld heftiger dan de vreugde van tien euro winnen.
Zo kan het dus gebeuren dat mensen die alles hebben en best iets kunnen missen, toch enorm protesteren bij de dreiging iets te moeten inleveren – ten behoeve van mensen in een noodsituatie, of van latere generaties die straks worden opgezadeld met de door ons veroorzaakte klimaatcrisis.
Wat mij daaraan opvalt is het vaak openlijke egoïsme: ‘Kom niet aan mijn verworvenheden, ik heb er recht op.’ Ik ben opgegroeid met het idee dat je pas een goed mens kunt zijn, en zin en vervulling in je leven kunt vinden, als je niet alleen aan jezelf denkt.
Dat we dit egoïsme van elkaar tolereren, en dat veel politici er zelfs flagrant op inspelen, in plaats van burgers op te voeden tot proscociaal gedrag, komt misschien doordat we leven ‘onder een dikke deken van comfort’ – zo dik dat alarmsignalen nauwelijks meer doordringen.
We zijn in slaap gesust door onze luxe. Mensen die alles overhebben voor hun kinderen en kleinkinderen hebben er niets voor over om de planeet gezond en leefbaar achter te laten voor datzelfde nageslacht.
Bedenk: als de zeespiegel stijgt, krijgen we hier ook natuurrampen – en niet iedereen kan worden gered. Dan zullen we niet boos kunnen roepen dat ‘de politiek’ en ‘de instanties’ hebben gefaald en dat we het niet pikken. Dat willen we dan niet eens, want dan hebben we iets heel anders aan ons hoofd: overleven.
Voor ons adaptatie-niveau zou het wel goed zijn. Als je alles kwijt bent waar je niet zonder dacht te kunnen, als je weer in contact komt met de bodem van je bestaan, wat zul je het dan waarderen dat je met al je truien aan in een onverwarmd huis een bonenschotel kunt eten.
Beter is natuurlijk als we dat weten te voorkomen, door nú alvast wat minder watjes te worden – en te bedenken dat de pijn vooralsnog alleen tussen de oren zit.
