Mama’s warme handen: massage maakt baby’s ontspannen en gezond

Stel u het volgende voor. Vanwege een onverwachte zakenreis bent u op stel en sprong afgereisd naar een onbekend werelddeel. Onvoorbereid staat u ineens te midden van nieuwe mensen, vreemde geuren, andere geluiden en schreeuwende kleuren. U doet continu nieuwe indrukken op, maakt lange dagen en heeft nauwelijks de mogelijkheid u af te sluiten. Communiceren met anderen is vrijwel onmogelijk, terwijl u wél van hen afhankelijk bent. Ondanks de uitputting wordt u ’s nachts om de haverklap wakker van pijntjes, honger of uw overlopende hoofd.

Stressvol?

Welkom in de wereld van een pasgeborene.

Waterstraal

Het leven buiten de veilige baarmoeder brengt een hoop spanning mee voor een baby. De Amerikaanse ontwikkelingspsycholoog Tiffany Field ontdekte dat babymassage die stress kan verlichten. Bovendien bevordert massage de groei en ontwikkeling en wordt het contact tussen ouder en kind ermee verstevigd, zo blijkt uit Fields onderzoek.

Als je naar babymassagecursist Inge en haar zoontje Timo (zes weken) kijkt, geloof je dat meteen. Met zijn armpjes slap langs zijn lijf, zijn hoofd op mama’s knieën en zijn ogen halfdicht laat Timo zich de zojuist gestarte massage volledig welgevallen. Inge straalt, haar ogen verliefd op haar zoontje gericht, met als enige zorg de waarschuwing dat zo’n ontspanningsmassage weleens een waterstraal kan veroorzaken – recht in haar gezicht, welteverstaan.

Cursusleidster Charlotte Oude Reimer ontvangt Inge en vier andere kersverse moeders op deze woensdagochtend voor het eerst. Vijf lessen lang krijgen ze de fijne kneepjes van het masseren van baby’s aangeleerd, met als doel de massage straks op te nemen in hun dagelijkse routine. Charlotte: ‘Door te masseren word je je bewuster van de signalen van je kind, en van wat het wel en niet aankan. Verder kunnen darmkrampjes verminderen, het huilen kan afnemen en het kan zijn dat je kind straks extreem lang slaapt.’ Een groter cadeau bestaat er nauwelijks in het slopende leven van de jonge ouder. Toch strekt het positieve effect van babymassage nog veel verder.

Sneller beter

Tiffany Field ontdekte het nut van massage tijdens een onderzoek onder prematuren. Te vroeg geboren kinderen zijn nog heel licht, klein en kwetsbaar en worden tijdens hun verblijf in de couveuse gemiddeld minder vaak aangeraakt. Field liet baby’s die negen weken te vroeg waren geboren en slechts twee pond wogen, tien dagen lang drie keer per dag een kwartiertje masseren (nadat ze van de intensive care-afdeling af waren). Gevolg: ze namen 47 procent meer toe in gewicht dan kinderen die niet gemasseerd werden. Bovendien waren ze alerter en actiever, reageerden ze meer op het gezicht en de stem van de onderzoeker en bewogen ze hun ledematen beter volgens de Brazelton-schaal, een test waarmee het gedrag en de reflexen van pasgeborenen worden gemeten. Als klap op de vuurpijl werden de gemasseerde prematuren gemiddeld zes dagen eerder uit het ziekenhuis ontslagen. Bovendien scoorden gemasseerde baby’s na een paar maanden en op eenjarige leeftijd beter op mentale ontwikkelingstests.

Dat goede nieuws zette ook andere psychologen aan tot massageonderzoek. De positieve effecten werden, in wisselende mate, bevestigd. Belangrijk bleek wel dat er een bescheiden druk wordt uitgeoefend – te licht geaai kriebelt waarschijnlijk eerder dan dat het ontspant, waardoor de baby’s geïrriteerd raken en het beoogde effect uitblijft.

Knuffelstimulans

Onlangs werd duidelijk dat babymassage ook op tijd geboren kinderen goed kan doen. Ze slapen rustiger doordat ze minder tijd doorbrengen in rem-slaap en minder bewegen tijdens het slapen; ze vertonen minder geprikkeld gedrag en nemen sneller toe in gewicht en lengte. Bovendien blijken gemasseerde baby’s op de Brazelton-schaal hoger te scoren op oriënterend gedrag, en lager op opgewonden en ‘depressief’ gedrag.

Hoewel er enige twijfel bestaat over de methodologische kwaliteit van sommige babymassage-onderzoeken (er zou nogal selectief verslag gedaan zijn van de resultaten), worden de gunstige effecten ook met fysiologische metingen gestaafd. Gemasseerde baby’s produceren bijvoorbeeld meer somatotrofine, het groeihormoon dat verantwoordelijk is voor gewichtstoename. Een onderliggend mechanisme is volgens Field dat de nervus vagus bij massage wordt gestimuleerd, de hersenzenuw die verantwoordelijk is voor de stofwisseling. Die zou hierdoor meer stofjes vrijmaken om voedsel op te nemen.

Daarnaast bleek uit een van de onderzoeken dat de hoeveelheid myeline in de hersenen van gemasseerde prematuren sneller toeneemt. Dit ‘vetlaagje’ rondom de zenuwvertakkingen maakt dat boodschappen in de hersenen sneller worden doorgegeven, en dat zou de hogere scores op ontwikkelingstests kunnen verklaren. Daar is nog een verklaring voor: bloedtests wijzen uit dat gemasseerde baby’s minder van het stresshormoon cortisol aanmaken. Dat maakt ze niet alleen ontspannener, maar de hippocampus in de hersenen zou zich daardoor ook beter ontwikkelen. Deze hersenstructuur is onder andere verantwoordelijk voor het functioneren van het geheugen. Bovendien blijken serotonineniveaus (mede bepalend voor een prettige stemming) en oxytocineniveaus (‘knuffelhormonen’ die het gevoel van verbondenheid vergroten) door massage te stijgen.

Geef je over

Na afloop van de eerste massageles liggen Neesje, Anouk en Zora compleet voor pampus; Jacob ligt aan de borst en Timo protesteert bij het aankleden. ‘Hij wil niet dat het ophoudt!’ concludeert zijn moeder Inge. Niet elke baby heeft er zo van genoten. Neesje begon een paar keer te huilen, en moeder Cuna onthult achteraf dat ze er zelf eigenlijk ook helemaal niet van houdt gemasseerd te worden. Charlotte: ‘Het is wel belangrijk dat het goed voelt en dat je je eraan kunt overgeven; je kind voelt jouw spanning toch. Het móét niet. Maar als je het eenmaal onder de knie hebt, zul je merken dat babymassage je vaak kan helpen.’ En om dat te illustreren vertelt ze nog maar eens over de ex-cursiste die haar kindje helemaal overstuur terugkreeg van een eerste dag op de crèche. ‘Hij blééf maar huilen, niets hielp en ze zat met de handen in het haar. Toen is ze hem maar gaan masseren. Binnen vijf minuten was-ie stil.’[/wpgpremiumcontent]