Sebastian Kneipp was een bekende natuurgeneeskundige die hier volop gebruik van maakte: hij wist eerst zichzelf en vervolgens veel volgelingen van pijnklachten af te helpen met koude baden, en bouwde daaromheen halverwege de negentiende eeuw een heel gezondheidsimperium op. Overigens maakten ook een vrijwel volledig plantaardig dieet en behandeling met geneeskrachtige kruiden deel uit van zijn aanpak.
Kneipp bleef populair in Duitsland en zijn methoden kun je nog steeds ervaren. Overal in het land vind je langs wandelroutes voetbaden waar je als een ooievaar door koud water dient te waden, en veel ziektekostenverzekeraars vergoeden een ‘Kneippkur’. ‘Kneippen’ werd er zelfs een werkwoord. Geen wonder dat ‘Kneippen’ in 2015 door de UNESCO werd erkend als immaterieel Duits cultureel erfgoed.
Dat koudebaden therapeutisch werken is nu ook wetenschappelijk onderbouwd. De Poolse hoogleraar psychiatrie Joanna Rymaszewska deed onlangs een studie waarin mensen met een depressie in tien korte sessies werden blootgesteld aan temperaturen tot wel 160 graden onder nul. Na afloop van deze behandeling – cryotherapie genoemd – meldden de proefpersonen een betere stemming en een afname van symptomen van depressie.
Rymaszewska was aan dit onderzoek begonnen omdat haar universiteitsziekenhuis al langer cryotherapie gaf aan mensen met auto-immuunaandoeningen waarbij ontstekingsactiviteit een rol speelt – denk aan reuma en de ziekte van Crohn – en het de behandelaars telkens weer opviel dat hun patiënten daar ook geestelijk van opknapten.
Minder stresshormonen
Echt verbazingwekkend was dat bij-effect overigens niet. De werkzaamheid van cryotherapie berust namelijk op het feit dat extreme kou onder andere de productie van het ontstekingsremmende stresshormoon cortison aanjaagt, en het is al langer bekend dat ontstekingsactiviteit ook tot depressie kan leiden. Ook zorgt cryotherapie voor de aanmaak van endorfine, en dat stofje werkt niet alleen pijnonderdrukkend, maar roept ook een lichte euforie op.
Beeld: DZT / Christoph Jorda
Geïnteresseerd in een ‘Kneippkur’?
Duitsland telt maar liefst 53 door de staat erkende Kneippheilbäder en Kneippkuuroorden. Waaronder bijvoorbeeld Bad Bramstedt, Bad Dürrheim en Bad Waldsee. Maar losse elementen uit Kneipps holistische aanpak zijn in vrijwel elk kuuroord terug te vinden; vooral de ‘Wassertret’-locaties, voetbaden in de buitenlucht, zijn wijdverbreid.