Ronald Naar ziet het leven niet in termen van winners en losers. Het ligt genuanceerder: ‘Iedereen die ambities heeft, neemt risico’s. Hogerop komen gaat met vallen en opstaan, daardoor vorm je karakter, tenminste, als je bereid bent te leren van je fouten. Wil je pieken, dan moet je ook aanvaarden dat je door het dal gaat.’
Hij ziet zichzelf niet in de eerste plaats als winner. ‘Ik heb in mijn loopbaan als bergbeklimmer kolossale inschattingsfouten gemaakt.’ In 1968 – hij was toen dertien jaar oud – begon hij met klimmen, en tot 1981 ging de weg van zijn klimcarrière gestaag omhoog. ‘De eerste keer dat ik de fout in ging was in 1982. Ik was in die tijd nog de enige professionele klimmer in Nederland. De Koninklijke Nederlandse Alpen Vereniging organiseerde een expeditie naar de Mount Everest. Er was een team bij elkaar gebracht op basis van verdeel- en heerspolitiek, en vanaf het begin overheerste de afgunst. Veel deelnemers waren niet wezenlijk geïnteresseerd in het bereiken van de top. Sterker nog, sommigen hadden liever dat de top niet bereikt werd, dan dat ¡k de top zoubereiken.
‘Ik was gewaarschuwd door een vriend, maar ik was te ambitieus en heb zijn advies terzijde geschoven. Het team was incompetent. Daardoor gebeurden er allerlei ongelukken die telkens net niet fataal afliepen. Ten slotte werd de spanning zo hoog dat ik helemaal door het lint ging. Ik heb iedereen voor rotte vis uitgescholden. Vervolgens had ik mijn boeltje moeten pakken, maar ik liet me ompraten en bleef. Daardoor was het voor sommigen makkelijk het falen van de tocht op mijn conto te schrijven. Die expeditie is traumatisch geweest, ik heb jarenlang niet meer op mijn oude niveau kunnen klimmen, maar ik heb er vreselijk veel van geleerd. Uiteindelijk heb ik sportief revanche genomen toen ik in 1995 als eerste leider van een Nederlands team op de top van de k2 stond, de moeilijkste van alle grote Himalaya- reuzen. Een jaar later kreeg ik een lintje.’
Er is een verschil tussen bergbeklimmen en andere sporten. Daardoor is er zo veel haat en nijd onder bergbeklimmers, volgens Naar. ‘Het verschil is dat bergbeklimmen geen wedstrijdsport is, er is geen officieel klassement. De competentiehiërarchie is niet door derden bepaald, op basis van objectieve maatstaven. Dus hoe stel je vast wie de beste is? Allerlei mensen denken: Wat Naar kan, kan ik ook. Dat uit zich op verschillende manieren. Collega-klimmers gaan op je afgeven. Je ziet het ook wel in de politiek: mensen zoeken een incident om je te pakken als ze je niet mogen, of als je te succesvol bent.’
De drang om niet alleen de beste te zijn maar ook om anderen naar beneden te trappen komt door de behoefte aan erkenning, zegt Naar. ‘Bergbeklimmers hebben een voort durende hunkering naar erkenning. Ik voel me nu erkend, ik hoef niet meer te hunkeren. Maar twintig jaar geleden had ik dat nog niet en dan schop je wild om je heen. Inmiddels is mijn loopbaan als klimmer over z’n hoogtepunt heen. Ik word grijs en kaal en de leeftijd legt beperkingen op. Maar ik kijk er tevreden op terug.’
Hij heeft bewondering voor mensen die ervoor durven te kiezen niet ambitieus te zijn. ‘Waarom moet iedereen zo nodig alstijd omhoog?’ Hij vertelt over een aanbod dat hij onlangs afsloeg: ‘Ik werk samen met een bedrijf, een leuke club mensen, en daar ben ik gevraagd om een directiefunctie te gaan bekleden. Directeur, leuke lease-auto, vaste baan. Maar ik wil dat niet. Ik wil mijn vrijheid houden. Zelfs mijn vrouw snapt het niet. Maar mijn kinderen riepen meteen: Pap, niet doen! Nu ben ik veel thuis, als ik niet op expeditie ben ten minste, drie van de vijf dagen ben ik er als de kinderen thuiskomen. Natuurlijk ben ik af en toe een paar weken of maanden helemaal weg, maar nu bleek ineens dat mijn kinderen bereid zijn die prijs te betalen voor die luxe en vrijheid in het resterende driekwart van het jaar. Als ik directeur word, ben ik elke ochtend om acht uur weg en kom ik om acht uur ’s avonds thuis.”
Machteloos en intens verdrietig
Kritiek interesseert Ronald Naar niet. ‘Veel kritiek komt van de onwetenden, de middelmaat. Stel je voor dat ik me dat allemaal aan zou trekken… Alle sporten zijn hard. De hele samenleving is hard. Ik beoordeel dat niet negatief, ik vind het goed. De nivellering van de jaren zeventig heeft veel kwaad gedaan. Het niveau van de universiteiten is gezakt, de effectiviteit van het bedrijfsleven is teruggelopen. Gelukkig verandert die instelling de laatste jaren. Je ziet meteen de vooruitgang: betere bedrijfsresultaten en betere sportprestaties. Kijk maar naar de afgelopen Olympische Spelen.’
‘Ik leer van mijn fouten, dat onderscheidt me van andere klimmers. Ik ben in staat om de vinger op de gevoelige plek te leggen en te zeggen: Dat had ik anders moeten doen. Veel klimmers die in potentie winners zijn, stranden omdat ze niet naar zichzelf kijken als het fout gaat. Het was het weer, het lag aan de tochtgenoten, het kwam door lawinegevaar; het zijn altijd externe factoren.’
Zo zegt hij ook nu: ‘Ik was verantwoordelijk voor hetongeluk met Jan Lippmann. Het had niet mogen gebeuren. Ik had de leiding, ik was verantwoordelijk voor hem. Dat mag je nooit een seconde uit het oog verliezen. Ervaren klimmers sterven vaak op ongevaarlijke tochten. Als je denkt dat het oké is, verslapt je concentratie. Daarom is Jan omgekomen. Met winnen of verliezen had het niets temaken. We waren gezellig aan het klimmen, we waren niet uit op de hoofdprijs. Op menselijk gebied ben ik tekortgeschoten. Maar als zoiets gebeurt, voel je je geen loser. Je voelt je machteloos en intens verdrietig. Dat gevoel houd ik tot op de dag van vandaag.’