Als er één ding is waaraan Oprah Winfrey (55) haar fenomenale succes te danken heeft, is het wel aan het feit dat ze altijd zo dicht bij zichzelf is gebleven. Halverwege de jaren tachtig, in de begintijd van haar show, lieten presentatoren nog een gestileerde versie van zichzelf zien, maar Oprah flapte eruit hoe ze zich echt voelde. Daarmee maakte ze de weg vrij voor een nieuwe vorm van televisie.

Oprah durfde echt: toen een gast in haar show vertelde dat ze als kind seksueel was misbruikt, vertelde Oprah de kijkers in tranen dat ze hetzelfde had meegemaakt – en de Amerikanen sloten haar voorgoed in hun hart. Hier stond iemand die ook pijnlijke dingen had meegemaakt, iemand in wie mensen zich konden herkennen. Oprah was erin geslaagd van haar zwakte haar kracht te maken.

Dat is wat het leven van Oprah Winfrey waarschijnlijk het meest bewijst: dat je het ver kunt schoppen, ondanks allerlei tegenslag. Of dat je ook altijd gelúkkig maakt, is een tweede – Oprah mag dan rijk en beroemd zijn, ze heeft zo haar problemen. Het neemt niet weg dat Oprah door schade en schande een aantal Grote Levenslessen heeft geleerd. Ze deelt ze veelvuldig met haar wereldwijde publiek.

Dit zijn de vijf belangrijkste die we uit haar leven hebben gedestilleerd:

LES 1 ‘Luister niet naar anderen, maar volg je eigen gevoel’

In een toespraak vorig jaar voor vierhonderd kersvers afgestudeerden van Stanford University haalde Oprah de beginperiode van haar tv-carrière aan, toen ze verslaggeefster en nieuwslezeres was. ‘Ik was 22 en verdiende 22.000 dollar per jaar, veel meer dan mijn leeftijdsgenoten. Het was een droombaan, ik had het gevoel dat ik het helemaal had gemaakt. Ik zat elegant en gracieus te zijn voor de camera. Maar toch… ik was mezelf niet en het voelde niet goed. Vooral toen de omroepbaas me bij zich riep en zei dat mijn naam op tv moest worden veranderd in iets gezelligs, iets leuks dat de kijkers konden onthouden: “Oprah klinkt zo lelijk, wat dacht je van Suzy?” Ook moest ik mijn uiterlijk veranderen: “Kun je niet eens naar de kapper?” Ik nam een permanent, maar de volgende dag was mijn hoofd helemaal kaal door de chemicaliën. Ik heb toen geleerd dat je nooit naar anderen moet luisteren, maar je eigen gevoel moet volgen.’ Oprah leerde hier haar belangrijkste levensles, zegt ze: jij bent de enige die verantwoordelijk is voor jouw leven.

Sindsdien liet ze soms haar tranen de vrije loop als ze een tragisch nieuwsbericht moest voorlezen. ‘Dat voelde wél goed.’ Haar baas dacht daar anders over, maar dat was juist goed voor Oprah want hij maakte haar co-presentator van een talkshow. ‘Vanaf de eerste uitzending voelde ik me thuis. Ik kon eindelijk mezelf zijn. Het voelde als ademhalen. Die dag is voor mij alles begonnen.’

LES 2 ‘Houd van jezelf, en geloof dat je ­alles kunt doen wat je wilt’

In de biografie Oprah! Up close and down home van Nellie Bly zegt Oprah dat ze zich heeft moeten bevrijden van de ‘slavenmentaliteit’ van haar voorouders. ‘Toen ik net mijn talkshow had, kwam het niet eens in me op dat ik ooit een eigen tv-bedrijf kon hebben. Mijn zakelijk adviseur zei dat het wél kon, en inderdaad, moet je eens zien waar ik nu ben. Die talkshow was nog maar het begin.’

Haar leven is één grote reis naar zelfliefde geweest, zei Oprah in een interview met de Amerikaanse organisatie Academy of Achievement over haar weg naar de top. ‘Altijd als ik iets deed wat ik echt zelf wilde, ging het goed. Elke fout die ik ooit heb gemaakt, maakte ik doordat ik tegen mijn gevoel in iets voor iemand anders deed. Niet goed. Het is een vrouwenziekte: de disease to please. Je durft nooit nee te zeggen. De hele tijd zoek je naar liefde, affectie en aandacht. Dat iemand tegen je zegt: “Ja, je bent de moeite waard.” Helaas zijn er altijd mensen die daarvan misbruik maken.’

Zoek het niet bij anderen; je bent de enige die jezelf liefde kan geven, heeft Oprah inmiddels geleerd. Op haar website citeert ze haar favoriete gedicht: Love after love van Derek Walcott. Het gaat over iemand die op een dag de voordeur opent en zichzelf ziet staan, zichzelf uitnodigt aan tafel, en eindelijk van zichzelf gaat houden. Ze heeft het ingelijst en leest het elke dag opnieuw.

Misschien heeft Oprah het wel nodig dat gedicht iedere dag te lezen omdat ze nog altijd niet genóég van zichzelf houdt. Onlangs zei ze in haar tijdschrift O dat ze zichzelf de afgelopen jaren te veel is vergeten – met als gevolg dat ze voor de zoveelste keer tientallen kilo’s is aangekomen. Vier jaar geleden dacht ze nog dat ze haar gewichtsprobleem voorgoed had getackeld. Op de cover van het januarinummer staat ze met een teleurgestelde blik als haar dikke zelf naast haar slanke zelf van vier jaar geleden: ‘How did I let this happen again?’

LES 3 ‘Geloof in de kracht van gedachten’

Vandaag de dag is Oprah de invloedrijkste mediavrouw ter wereld, maar ze werd geboren in een kansarm milieu, als buitenechtelijk kind van een tienermoeder. Haar vader, een soldaat, pakte zijn biezen al voor haar geboorte. Haar moeder ging al snel werk zoeken in het noorden van de VS, en liet Oprah achter in Mississippi bij haar opa en oma. Die waren zo arm dat ze geen stromend water hadden; Oprah moest iedere ochtend de poepemmer legen. Haar jurkjes waren genaaid van juten zakken en haar pop was gemaakt van een maïskolf. Ze kreeg er vaak van langs met de liniaal.

Toen al leerde Oprah de kracht van gedachten kennen: je bent altijd heer en meester over je eigen gedachten, en de mooie dingen die je bedenkt kun je ooit omzetten in realiteit. Ze werd daarbij geholpen door haar fantasie. Ze droomde weg door met een zogenaamde microfoon ‘interviews’ te doen met haar maïspop, en hield toespraken voor de kraaien rond het huis. Het was cruciaal dat haar oma haar al vroeg leerde lezen. ‘Al vanaf mijn derde las ik ­alles wat los en vast zat. Daardoor kon ik me een voorstelling maken van andere werelden en wist ik dat er een beter leven mogelijk was. Kennis redt ­levens.’

Ondanks de mishandelingen, ondanks het feit dat haar oma zei dat ze later huisvrouw zou worden, wist de kleine Oprah diep van binnen dat ze voorbestemd was voor een grootser leven. ‘Ik geloof echt dat gedachten het belangrijkste vehikel zijn om macht en succes te krijgen,’ zei Oprah tegen de Academy of Achievement. ‘De stoel waar ik nu in zit, de kamer waar ik nu ben, zijn allemaal ooit begonnen doordat iemand ze een keer heeft bedacht.’

Dat klinkt allemaal heel daadkrachtig, en Oprah ís dat ook, gezien het media-imperium dat ze heeft neergezet. Toch is ze niet op alle levensterreinen even vastbesloten. Vooral in de liefde is ze zwalkend: meermalen kondigde ze aan te zullen trouwen met Stedman Graham, die ze al ruim twintig jaar kent. Steeds blies ze het af, twijfelend of ze wel klaar was voor kinderen en de rol van echtgenote.

Overigens liet Oprah in haar leven ook een minder mooie kant van haar vastberadenheid zien, zoals op haar zeventiende bij de verkiezing van Miss Black Nash­ville. Om zo snel mogelijk hogerop te komen deed ze wel vaker mee aan missverkiezingen. Daar viel ze niet op door haar schoonheid, maar doordat ze goed van de tongriem was gesneden; een vaardigheid die ze al sinds haar derde had geoefend in de kerk, waar ze vol overgave de psalmen voordroeg. Biografe Nellie Bly beschrijft hoe Oprah tot Miss Black Nash­ville was uitgeroepen, maar toen bleek er een fout in de telling te zijn. Oprah was eigenlijk vierde en ene Maude Mobley eerste. Oprah weigerde de kroon terug te geven. ‘Mijn naam werd omgeroepen en ik ben Miss Black Nashville!’ Maar hoe denk je dat Maude zich nu voelt, vroeg de organisator. ‘Kan me niks schelen,’ antwoordde Oprah. Ze hield haar kroon en deed vervolgens mee aan de Miss Black Tennessee-verkiezing – die ze won. Door de bekendheid die ze hiermee verwierf, werd ze gevraagd als presentatrice, eerst bij de radio en later bij de televisie. Haar rise to fame was begonnen.

LES 4 ‘Meer aandacht voor ­positiviteit brengt positiviteit’

Oprah is dan misschien altijd de meest ‘echte’ presentator op tv geweest, de eerlijkheid gebiedt te vermelden dat haar talkshow groot werd in een ­periode waarin ze allerlei sensationele onderwerpen behandelde. In haar begintijd was ze niet vies van uitzendingen met titels als ‘Priesterlijke zonden’ en ‘Ik ben travestiet’. In haar kielzog ontstonden talkshows rond Geraldo, Jerry Springer en Ricki Lake, die de kijkcijferstrijd aangingen met voor de camera ruziënde gasten.

Halverwege de jaren negentig distantieerde ­Oprah zich van die trash-tv, en verklaarde ze dat ze alleen nog maar positieve onderwerpen wilde behandelen. Ze ging zich richten op gezondheid, relaties, spiri­tualiteit, om haar kijkers mondiger te maken. En Oprah kreeg gelijk, want meer aandacht voor positiviteit brengt positiviteit: ook al bedragen haar kijkcijfers nu de helft van tien jaar geleden, zij krijgt nog steeds de hoogste waardering, en bijna alle trash-talkshows van toen hebben het loodje gelegd.

LES 5 ‘Haal het beste uit jezelf’

Toen Oprah zes was, wilde haar moeder dat ze bij haar in Milwaukee ging wonen. Het liep uit op een drama: vanaf haar negende werd Oprah seksueel misbruikt door een neef, een oom en een vriend van de familie; Oprah stal geld van haar moeder, lichtte mensen op, liep van huis weg en ging met allerlei jongens naar bed. Op haar veertiende kreeg ze een zoontje, dat vlak na de geboorte stierf. Haar moeder meldde haar aan bij een jeugddetentiecentrum. Toen daar geen plek was, werd ze naar haar vader gestuurd. Die was inmiddels kapper en gemeenteraadslid geworden in Nashville, Tennessee.

Het werd misschien wel het belangrijkste keerpunt in haar leven. Haar vader pakte haar streng aan, dwong haar iedere dag huiswerk te maken en eiste dat ze van nu af aan alleen nog tienen haalde. Op slag veranderde Oprah in een modelstudente. Ze ging braaf naar school, schopte het tot populairste meisje van de klas en haalde inderdaad alleen tienen.

Tegen de Academy of Achievement zei Oprah hierover: ‘Mijn vader hield me ontzettend kort, maar ik ben hem nog altijd dankbaar. Hij zei: “Jij bent slim en dus aan jezelf verplicht te laten zien wat je kunt.” Door hem heb ik geleerd dat je altijd het beste uit jezelf moet halen.’ De rest van de wereld mag daar in mee delen. Ze verwent haar personeel en publiek, en geeft ruimhartig aan goede doelen. In haar toespraak op Stanford University benadrukte ze het nog eens: je krijgt het beste wat de wereld heeft te bieden als je het beste van jezelf aan de wereld geeft. ‘Dat is de weg naar een groots leven.’[/wpgpremiumcontent]