Goedele Liekens over seksuele opvoeding: ‘Leg de nadruk op het leuke van seks’

‘Als het over seksuele voorlichting gaat, weten we inmiddels één ding. Verbieden en met het vingertje zwaaien – zo van: “Kijk toch uit dat je niet zwanger wordt en geen soa’s krijgt” – heeft bij pubers totaal geen zin,’ zegt Goedele Liekens. ‘Als wetenschappelijk onderzoek iets uitwijst, is het wel dat afschrikwekkende verhalen averechts werken. Als je iets verbiedt, horen pubers niet het gevaar, maar alleen het verbod. En dat maakt het extra spannend; een reden om het juist wel te doen. Zo werkt het puberbrein.’

Gigantisch onzeker

De beste en enige manier om jongeren seksueel op te voeden – ‘en dat is ook meteen de allermoeilijkste’ – is nadruk leggen op het seksuele plezier, weet Liekens. ‘Tieners zijn supergeïnteresseerd in seks, maar tegelijkertijd gigantisch onzeker – dus daar willen ze over praten. Ondertussen geef je ze serieuze informatie mee. Als je over de leuke kant van seks praat, zijn ze ook ontvankelijk voor de ernstige, zoals seksueel overschrijdend gedrag en tienerzwangerschap.’

En hoe meer informatie ze hebben hoe later ze aan seks beginnen, weten we uit onderzoek. ‘Niet dat het op zichzelf erg is als ze vroeg seks hebben, maar als ze later beginnen aan hun escapades, vertonen ze minder risicovol gedrag.’

Dat Ene Gesprek

Ouders denken volgens Liekens nog te vaak dat seksuele voorlichting dat Ene Gesprek is. Of dat je pas over seks begint als er vragen komen. ‘Maar die vragen gaan niet komen als er geen sfeer is waarin je makkelijk praat over seks. Het is echt opvoeden; een attitude ontwikkelen. Als ouder moet je daarom ieder moment aangrijpen om er ontspannen en grappend over te praten. Dus als op straat een stelletje innig staat te zoenen en je zoontje gaat ervan gruwelen, zeg je bijvoorbeeld: “O ja? Vind jij dat vies, Tom? En waarom vind jij dat vies, wie heeft jou dat verteld?” Of je wijst je puber op een artikeltje over Tinder en vraagt wat-ie ervan vindt.’ Regelmatig luchtig en ongedwongen praten over liefde en seksualiteit is de beste seksuele opvoeding. ‘Want seks gaat niet over de daad, hè, dat is nog zo’n misverstand.’

Mondigheid

Daarnaast moet je er natuurlijk ook voor zorgen dat je je kind weerbaar maakt. Dat Nederland een van de laagste percentages tienerzwangerschappen ter wereld kent, heeft volgens Liekens alles met onze cultuur te maken. ‘De emotionele mondigheid zit bij jullie in de opvoeding ingebakken – veel meer dan bij ons in Vlaanderen. Van kinds af aan wordt jullie geleerd om contact te maken met je gevoel. In België wordt een boos kind naar zijn kamer gestuurd, bij jullie mag het zeggen wat er gebeurd is, en vraagt mama of papa: “Hoe komt het dat jij daar zo boos van wordt?” Jullie gaan conflicten niet uit de weg – daarom staan jullie als bot te boek. Maar het voordeel is dat meisjes hun grenzen durven stellen en mondiger zijn dan meisjes in de meeste andere landen.’

In ontwikkelingslanden, waar Liekens ook seksuele voorlichting geeft, is die weerbaarheid van meisjes een probleem, omdat hun minderwaardigheid daar in het culturele systeem is ingebakken. ‘Ze hebben minder rechten, mogen minder vaak naar school. En binnen de vrouwengemeenschap tellen ze pas een beetje mee als ze een kind hebben.’

Kindhuwelijken

Tienerzwangerschappen kun je dus niet alleen maar bestrijden met het weerbaar maken van meisjes. Of met het promoten van voorbehoedsmiddelen, zoals Liekens doet in vluchtelingenkampen als goodwill-ambassadeur van de Verenigde Naties. Het verschijnsel hangt samen met kindhuwelijken, besnijdenis, armoede en daarmee samenhangend de bruidsschat. Het is niet los te zien van emancipatie. De sleutel is onderwijs, zegt Liekens. Scholing geeft meisjes zelfvertrouwen, maakt ze mondiger en geeft ze meer kans op werk. ‘Hoe langer meisjes onderwijs krijgen, hoe kleiner de kans dat ze besneden of vroeg uitgehuwelijkt worden en als kind zwanger raken.’

Dit artikel is redactioneel onafhankelijk geschreven door de redactie van Psychologie Magazine.