Schrijven helpt: afscheid nemen van oud zeer

In de film Eternal sunshine of the spotless mind (te zien op Netflix) besluiten de hoofdpersonen al hun herinneringen aan elkaar te laten wissen om zo van de pijn van hun verbroken relatie te worden verlost. Maar met de bittere herinneringen verdwijnen ook de goede en wordt hun leven grauw. De boodschap van de film is duidelijk: je herinneringen maken onderdeel uit van wie je bent.
Ook in het echte leven kunnen we pijnlijke periodes niet zomaar uitbannen, al zouden we dat misschien graag willen. Wat wél kan, is zorgen dat ze ons niet meer zo achtervolgen.

Wond vs. litteken

Eén manier om gebeurtenissen af te sluiten, is door er een andere lezing van te geven. Dat betekent niet dat je valse positieve herinneringen moet creëren om jezelf voor de gek te houden, maar dat je een pijnlijke herinnering zó kunt interpreteren dat die geen last meer veroorzaakt. Je maakt er als het ware een gunstiger verhaal van, en dat kun je heel goed op papier doen.
Hoe? Door actief fijne ervaringen en mooie herinneringen op te halen. Het opgroeien bij ruziënde ouders was weliswaar traumatisch, maar dat je broer je meenam op stap, maakte dat je je toch geliefd voelde. Zo’n herinnering geeft kracht en biedt aanknopingspunten voor een verhaal waarmee je verder kunt, zeggen Gerben Westerhof en Ernst Bohlmeijer, bedenkers van de ‘levensverhaalmethode’. Volgens deze psychologen van de Universiteit Twente zijn het niet zozeer de feitelijke gebeurtenissen die iemand negatief beïnvloeden, maar de verhalen die hij zichzelf over die gebeurtenissen vertelt. En door die verhalen eindeloos te herhalen, blijft de wond alsmaar open. Met de levensverhaal
methode, gericht op het bovenhalen van specifieke, positieve herinneringen, kun je een verhaal reconstrueren en van de wond een gesloten litteken maken.

Oefening: Verander een oud verhaal

Onderstaande ‘helende vragen’ kunnen volgens de psychologen Westerhof en Bohlmeijer helpen om een andere lezing te geven van een nare ervaring.
Neem een herinnering in gedachten die voor je gevoel niet is afgesloten. Schrijf de herinnering op in een paar zinnen.

Denk een poosje over de gebeurtenis na voordat je onderstaande vragen beantwoordt.

Hoe ben je omgegaan met wat er is gebeurd?

Hoe naar een gebeurtenis of periode ook was, je hebt het toch volgehouden. Vaak vergeten mensen dat ze actief dingen hebben gedaan om het leven draaglijk te houden of een rotsituatie te doorbreken. Welke overlevingsstrategieën hebben je geholpen, al was het maar een beetje? Bijvoorbeeld: ‘Ze konden me op school nog zo hard uitlachen om mijn balletlessen, stiekem wist ik altijd dat dansen voor mij belangrijker was.’ Of: ‘Hoe rot ik me ook voelde, ik zorgde er altijd voor dat ik gezond bleef eten.’

Wat waren de lichtpuntjes?

Mensen blikken vaak in zwart-wittermen terug op een moeilijke periode. Maar wie beter kijkt, vindt bijna altijd wel een paar lichtere stipjes grijs. Welke lichtpuntjes kun je zelf vinden in die donkere tijden? Bijvoorbeeld: ‘Soms had mijn moeder toch aandacht voor me.’ Of: ‘Er waren ook periodes dat mijn partner en ik samen veel plezier hadden.’

Zijn er andere verklaringen voor wat er is gebeurd?

Een kind denkt al snel dat het gepest wordt omdat het stom is, of dat zijn vader slaat omdat het niet deugt. Maar er zijn ook altijd andere verklaringen. Welke alternatieve verklaringen zijn er te bedenken voor iets dat je als kwetsend hebt ervaren? Bijvoorbeeld: ‘Ik werd gepest omdat er op mijn school veel kinderen zaten die het thuis minder goed hadden dan ik.’ Of: ‘Mijn vader sloeg me omdat hij nooit had geleerd dat je een kind ook op een opbouwende manier kunt corrigeren.’

Wat heb je ervan geleerd?

Ook als het op het moment zelf alleen maar pijnlijk was, kun je achteraf vaak nog wel een bepaalde les uit een nare situatie of periode trekken. Welke les is dat in dit geval?
Bijvoorbeeld: ‘Toen ik me realiseerde dat ik tegen mijn zoon dezelfde dingen begon te zeggen als mijn vader vroeger tegen mij, wist ik: we moeten begeleiding zoeken.’ Of: ‘Ik zag ineens dat die treiterende klasgenoten hartstikke ongelukkig waren. Iemand die goed in zijn vel zit, doet niet aan pesten.’

Achter de wolken schijnt de zon

Een andere goede manier om aan een onprettige gebeurtenis een gunstige draai te geven, is door op te schrijven welke goede dingen eruit voortgekomen zijn. Aan proefpersonen werd gevraagd om drie dagen achtereen twintig minuten te gaan zitten en zoveel mogelijk positieve aspecten of consequenties van een negatieve ervaring op papier te zetten. Voor welke dingen voelden ze zich nu dankbaar? Na de oefening, en vooral een week later, voelde de gebeurtenis meer afgesloten en dachten ze er minder aan.

Meer schrijven? Klik hier voor het volledige artikel met alle schrijfoefeningen!

Bronnen o.a.: D. Beike e.a., Psychological closure as a memory phenomenon, Memory, 2005 / J. Lilgendahl e.a., When is meaning making unhealthy for the self?, Memory, 2013 / R. Crawly, Closure of autobiographical memories, Memory, 2010 / D. Draaisma, Als mijn geheugen me niet bedriegt, Historische Uitgeverij, 2016 / E. Bohlmeijer, G. Westerhof, Op verhaal komen; je autobiografie als bron van wijsheid, Boom, 2010 E. Pfauth, Dankboek; dagboek voor een tevredener leven, De Correspondent, 2017 / M. Seligman, Gelukkig zijn kun je leren, Het Spectrum, 2002 / J. Cameron, The artist’s way; vind je eigen inspiratie, Christofoor, 2002 / G. Couwenbergh, Zin; lust in je leven door te schrijven, AnkhHermes, 2011 / H. E. Hershfield, Future self-continuity; how conceptions of the future self transform intertemporal choice, Annals of New York Academy of Sciences, 2011 / A.M. Rutchick e.a., Future self-continuity is associated with improved health and increases exercise behavior, Journal of Experimental Psychology, 2018.